25 سال پیش در 8 دسامبر
1991 در اقامتگاه دولت وقت بلاروس در "یسکولی"، سران این جمهوری و جمهوری
های روسیه و اوکراین به پیمان تاسیس اتحادیه کشورهای مشترک المنافع دست
یافتند که 20 روز بعد به مرگ شوروی منجر شد.
به گزارش مجله تاریخ فرادید، ریشه
این تصمیم کودتای شکست خورده اما تاثیرگذار شبانه 18 اوت 1991 در اتحاد
جماهیر شوروی زمان رهبری میخائیل گورباچف بود که ارکان بلوک حکومت کمونیستی
را به لرزه درآورد و در مسیر فروپاشی بدون گریز قرار داد.
با
روی کار آمدن گورباچف 54 ساله پس از سران سالخورده اتحاد جماهیر شوروی در
سال 1985 به عنوان اولین رهبری که دوران شکل گیری انقلاب بلشویکی را تجربه
نکرده بود، شوک اجرای تغییرهای تدریجی مورد نظر وی در جامعه فوق العاده
بسته سبب شد، اختلاف نظرهای گسترده ای بین مسئولان رخ دهد.
گورباچف
اجرای همزمان و موازی دو برنامه اصلاحاتی "پروستریکا" و "گلاسنوست" سیاسی و
اقتصادی را در دستور کار قرار داد که افزون بر ایجاد تغییرات اجتماعی و
استقبال مردمی، مخالفت سران سالخورده و قدرتمندان اتحاد جماهیر شوروی را
برانگیخت و سبب شد پیوستگی نظام کمونیستی را بشکند.
همزمان،
میل گریز از مرکز بوریس یلتسین رییس جمهوری وقت روسیه به عنوان اصلی ترین
بخش تشکیل دهنده اتحاد جماهیر شوروی و همچنین مخالفت های وی با گورباچف سبب
شد، اختلاف ها و تهدیدها بیشتر شود
.
وضعیت
نامتوازن و بی ثبات سیاسی اجتماعی پیش آمده، گروهی از بلندپایگان اتحاد
جماهیر شوروی را که نگران تداوم و تشدید این و ضعیت بودند، بر آن داشت با
یک برنامه ریزی بسیار محرمانه شب 18 آگوست 1991 طرح کودتا را اجرا کنند
.
کودتا
از سوی هشت عضو بلندپایه حزب کمونیست از جمله "ولادیمیر کریوچکوف" رئیس
سازمان جاسوسی کا.گ.ب به رهبری "گنادی یانایف" معاون رییس جمهوری شوروی
انجام گرفت که با برکناری میخائیل گورباچف از رهبری و محبوس کردن وی در
استراحتگاه ییلاقی شبه جزیره کریمه در کناره دریای سیاه، کمیته اضطراری
اداره کشور را تشکیل بدهند.
انگیزه
کودتاچیان، جلوگیری از امضای قرارداد کنفدراسیون اتحاد شوروی بود و اعلام
کردند که گورباچف در رهبری ناتوان است و به همین دلایل وضعیت فوق العاده
اعلام شد.
تانک‌ها
و دهها دسته نظامی با فرماندهی مقام های کا.گ.ب به خیابان‌های مسکو سرازیر
شدند، اما صدها هزار مخالف کودتا در مراکز حساس دولتی بویژه اطراف خانه
سفید محل شورای عالی حکومتی شوروی و همچنین اقامتگاه بوریس یلتسین که بعدها
بنیانگذار روسیه نو شد، سنگربندی کردند که پس از سه روز رویارویی، کمیته
کودتاچیان شکست را پذیرفت.
با
وجود بازگشت گورباچف به مسکو و در دست گرفتن دوباره قدرت، اوضاع دیگر به
حالت سابق بازنگشت و شکاف های روزافزون سبب شد شوروی با سرعت بیشتری به سوی
نابودی پیش برود.
پس
از این کودتا، علاقه به فروپاشی شوروی از سطح مردمی فراتر رفت و به رویکرد
سیاسیون بلندپایه هم تبدیل شد، بگونه ای که هشتم دسامبر 1991 رهبران
روسیه، اوکراین و بلاروس در یکی از مناطق جنگلی این جمهوری دیدار و پیمانی
را امضا کردند که بر اساس آن کشورهای مستقل مشترک‌المنافع به وجود آمدند و
روسیه نیز خود را به عنوان جانشین اتحاد جماهیر شوروی معرفی کرد
.
تاثیرهای
ویران کننده این کودتا و سپس پیمان بلاروس، عمر 74 ساله شوروی با بیش از
22 میلیون و 400 هزار کیلومتر مربع وسعت متشکل از 15 جمهوری در 28 دسامبر
1991 را با تصویب قانون فروپاشی پایان داد و از دل آن روسیه و 15 کشور
مستقل شکل گرفتند که بزرگ ترین تحول تعیین کننده در نقشه سیاسی و جغرافیایی
جهان پس از جنگ دوم جهانی شناخته می شو
د.
زن رهگذر کیفش را بر روی علامت "داس و چکش"فلزی که در خیابان های مسکو سرنگون شده قرار داده‌است. 25 دسامبر1991
تظاهرات
در لیتوانی با پرچم مستقل این کشور در "ویلنیوس"؛ تظاهر کنندگان خواستار
استقلال این کشور از شوروی بودند؛ لیتوانی اولین کشوری بود که از شوروی
اعلام استقلال کرد. 10 ژانویه 1990
گفتگوی گورباچف با تظاهرکنندگان لیتوانیایی در "ویلنیوس" که خواهان استقلال این کشور از شوروی بودند. 11 ژانویه 1990
عبور
تانک های شوروی از جاده "گنجه" در آذربایجان شوروی برای مداخله در درگیری
های قومی این منطقه
ازدحام جمعیت در یکی از فروشگاه های شهر "ویلنیوس" در لیتوانی در دهمین روز محاصره اقتصادی این کشور توسط شوروی. 27 اوریل 1991
نیروهای ارتش شوروی در مقابل مقر حزب کمونیست در تاجیکستان جلوی معترضان صف کشیده‌اند. 15 فوریه 1990
نیروهای
ارتش شوروی سلاح هایی که از یک گروه شبه نظامی در "کائوناس" لیتوانی
مصادره شده را به نمایش گذاشته‌اند. در 26 مارس 1990 گورباچف دستور داد همه
لیتوانیایی ها سلاح های گرم خود را تحویل دهند.
تجمع
بیش از 200 مادر و پدری که فرزندشان را در نبرد ارتش سرخ با شبه نظامیان
از دست داده‌اند مقابل کاخ کرملین؛ تنها در سال 1990 نزدیک به 6000 سرباز
ارتش سرخ کشته شدند.
تجمع
100هزار نفری مخالفان در مقابل کاخ کرملین؛ معترضان به دلیل سرکوب جنبش
استقلال لیتوانی خواهان اسنعفای گورباچف بودند. مارس 1990
میدان سرخ مسکو لحظاتی قبل از تجمع هواداران بوریس یلتسین. 27 مارس 1991
اعلامیه و نوشته های علیه شوروی بر دیوار پارلمان لیتوانی در "ویلنیوس" نصب شده است. 17 ژانویه 1991
حمله
نیروهای ارتش سرخ به تظاهرکنندگان در مقابل مرکز رادیو تلویزیون لیتوانی؛
در این حمله 13 تن کشته و 100 تن زخمی شدند. 13 ژانویه 1991
مردان مسلح برای دفاع از پارلمان لیتوانی در برابر ارتش سرخ شب را در آنجا به صبح می رساندند. 23 ژانویه 1991
مراسم تشییع کشته شدگان حمله ارتش سرخ به تظاهرکنندگان در "ویلنیوس" لیتوانی. 16 ژانویه 1991
تجمع بیش از 500 هزار نفر در مقابل کاخ کرملین در مسکو؛ تجمع کنندگان خواستار کناره گیری گورباچف از قدرت بودند. 10 مارس 1991
گورباچف چند هفته قبل از کودتا در کنار دوستان نزدیک خود در حال ادای احترام به کشته شدگان گمنام؛ "گنادی یانایف" نفر دوم از راست کفیل ریاست‌جمهوری و رهبر کودتای آینده علیه گورباچف است. می 1991
تانک های کودتاچیان در میدان سرخ مسکو. 19 آگوست 1991
رهبران کودتای آگوست شوروی و رهبران کمیته خودخوانده "وضعیت اضطراری" در نشست خبری پس از کودتا؛ ازسمت چپ وزیر کشور شوروی بوریس پوگو، گنادی یانایف، کفیل رئیس جمهوری و اولگ باکلانف معاون اول رئیس جمهور. 19 آگوست 1991
مردم
در میدان سرخ مسکو تانک کودتاچیان را متوقف کرده‌اند؛ کودتا چیان اعلام
کردند گورباچف را از کاخ کرملین به مکانی دیگر منتقل کرده‌اند. 19 آگوست
1991
هواداران بوریس یلتسین در خیابان های مسکو علیه کودتاچیان مانع ایجاد می کنند. 19 آگوست 1991
سخنرانی یلتسین برای هوادارانش در مقابل ساختمان روسیه فدرال در حالیکه پرچم روسیه فدراتیو به اهتزاز درآمده است. 19 آگوست 1991
پخش
سخنرانی زنده گورباچف دو روز پس از کودتا و بازداشت او؛ گورباچف خبر از
سلامتی خود داد و این کودتا را غیرقانونی خواند. 21 آگوست 1991
یکی از هواداران یلتسین سربازی را در مقابل ساختمان فدراسیون روسیه از تانک پائین می کشد. 19 آگوست 1991
سخنرانی
بوریس یلتسین برای هوادارن خود در مقابل ساختمان فدراسیون روسیه؛ او
هوادارن خود را به اعتصاب و مقاومت علیه کودتا فراخواند. 19 آگوست 1991
بیش از 50 هزارنفر باوجود هشدار نیروهای کودتا در حمایت از یلتسین در مقابل پارلمان این کشور تجمع کرده‌اند. 20 آگوست 1991
یکی از طرفداران یلتسین با سربازی که خیابان مرکزی مسکو را مسدود کرده صحبت می کند. 20 آگوست 1991
اجرای موسیقی در مقابل کاخ سفید روسیه در مسکو. 20 آگوست
مردم بر روی موانع ایجاد شده در مقابل کاخ سفید مسکو ایستاده‌اند. 21 آگوست 1991
یک سرباز با پرچم روسیه سوار بر تانک ساعتی پس از اعلام شکست کودتا. 21 آگوست 1991
شادمانی مردم پس از شکست کودتا در مقابل پارلمان روسیه. 22 آگوست
تجمع مردم پس از اعلام شکست کودتا به یادبود کشته شدگان در مسکو. 22 آگوست 1991
پائین کشیدن مجسمه "فلیکس ژرژینسکی"بنیانگذار پلیس مخفی شوروی در مسکو. 22 آگوست 1991
سخنرانی
گورباچف در پارلمان شوروی پس از بازگشت از حصر خانگی در ویلایش در "کریمه"
یعنی دو ماه پس از به قدرت رسیدن یلتسین و در آستانه فروپاشی اتحاد جماهیر
شوروی. آگوست 1991
تشییع قربانیان کودتا اگوست از مقابل کاخ سفید مسکو. 24 آگوست 1991
پس از شکست کودتا هوادارن یلتسین موانع مقابل کاخ سفید مسکو را جمع آوری می کنند. 25 آگوست
یک شهروند باکو تصویر لنین را از دیوارهای شهر پاک می کند؛ آذربایجان در سال 1991 از شوروی اعلام استقلال کرد. 21 سپتامبر 1991
یکی از اعضای کا.گ.ب سلاح خود را به مقام لیتوانیایی در "ویلنوس" تحویل می دهد. 31 آگوست 1991
کنسرت موسیقی راک و متال در میدان اصلی مسکو. 28 سپتامبر 1991
دختری بر روی مجسمه واژگون لنین در "ویلنیوس" لیتوانی نشسته است. 1 سپتامبر 1991
اجتماع گروه های جدایی طلب چچن در "گروزنی" پس از اعلام خروج نیروهای ارتش شوروی از جنوب روسیه. 14 نوامبر 1991
شهروندان اوکراینی در همه پرسی برای جدایی از شوروی در سفارت این کشور در مسکو حضور یافته اند. 1 دسامبر 1991
لحظه
تاریخی عتاب یلتسین به گورباچف هنگام سخنرانی 25 دسامبر 1991؛ در این
تصویر بوریس یلتسین اولین رئیس جمهور روسیه به رهبر شوروی می‌گوید متن مصوب
دولت این کشور را بخواند و اعلام کند که دیگر اتحاد جماهیر شوروی وجود
خارجی ندارد. او پس از این سخنرانی حکم انتقال کنترل سلاح هسته ای
استراتژیک کشور به "بوریس یلتسین" را امضا کرد و از قدرت کنار رفت.
خانواده اهل مسکو در حال تماشای سخنرانی گورباچف درباره پایان یافتن اتحاد جماهیر شوروی. 25 دسامبر 1991
تصویری
از آخرین لحظاتی که پرچم اتحاد جماهیر شوروی بر فرار کاخ کرملین به اهتزاز
درآمد؛ دقایقی پس از این عکس و نطق تاریخی گورباچف پرچم روسیه فدراتیو
جایگزین آن شد. 21 دسامبر 1991
مجموعه‌ای از بهترین تصاویر تاریخ ایران و جهان را اینجا ببینید