در حوزه کشاورزی و دامپروری، پرورش مرغ را می توان یکی شاخه های بسیار مهم این صنعت نام برد. چرا که مصرف روزانه گوشت و تخم مرغ دائما در حال رشد بوده و تقاضا برای این محصولات همیشه وجود دارد. به همین منظور تعداد واحدهای مرغداری زیادی در استان های مختلف کشور با خرید تجهیزات و لوازم مرغداری و با به کار گیری سیستم های پیشرفته مشغول به فعالیت می باشند.
لازمه موفقیت در این عرصه استفاده از تجهیزات به روز و سازگاری مرغداری با سیستم های مدرن تولید و برداشت میباشد که متأسفانه هنوز تعداد قابل توجهی از واحدهای تولید بنا به مشکلات اقتصادی به شیوه سنتی فعالیت میکنند. در ادامه این نوشتار به شرح پارامترهای مهم برای تبدیل شدن به یک مرغدار موفق پرداخته شده است.
پیش نیازهای موفقیت در صنعت مرغداری
صنعت مرغداری از جمله مشاغلی است که نیاز به سرمایه و وقت بیشتری دارد. البته راه اندازی مزارع و گله های پرورشی کوچک آنچنان نیاز به سرمایه زیاد ندارد ولی احداث یک سالن مرغداری با ظرفیت تولید چند صد هزار قطعه، سرمایه زیادی می طلبد.
برای موفقیت در این صنعت مهمترین فاکتورها شامل برنامه ریزی صحیح و اصولی و به کار گیری روش ها جدید مدیریتی، استفاده از تجهیزات به روز، توجه به بهداشت و رعایت آن در تمام دوره، واکسیناسیون به موقع، تهیه آب و دان تمیز، کاهش و مدیریت استرس جوجه ها، توجه به جزئیات و تلاش و پشتکار میباشد.
در مرغداری های گوشتی طول هر دوره تولید معمولا 1000 ساعت بوده که در تمام این دوره باید به خوراک و آب آشامیدنی جوجه ها و دما، رطوبت، تهویه و بهداشت سالن بسیار اهمیت داده شود. هر گونه کوتاهی و ندانم کاری در این زمینه باعث از دست رفت وقت و سرمایه خواهد شد.
مهترین لوازم مورد استفاده در مرغداری ها
امروزه پیشرفت علم، صنایع مختلفی را تحت تأثیر قرار داده و بر بازدهی تولید به شدت افزوده است. صنعت مرغداری نیز در این زمینه بی نصیب نبوده و دچار تغییر و تحولات اساسی شده است. بعنوان مثال در گذشته پرورش مرغ به شیوه سنتی و بر روی بستر انجام میگرفت. اما امروزه سیستم های بسیار پیشرفته همچون قفس اتوماتیک برای این منظور طراحی شده اند.
در سالن های مرغداری استفاده از انواع آبخوری و دانخوری طیور ضروری بوده و برای این منظور از انواع سیستم های دستی و یا اتوماتیک بهره گرفته میشود. معمولا آبخوری و دانخوری اتوماتیک به دلیل سهولت و کنترل راحت خوراک طیور بیشتر مورد استفاده قرار میگیرند.
از جمله مهمترین سیستم های آبخوری اتوماتیک می توان به آبخوری نیپل اشاره نمود. همچنین دانخوری های اتوماتیک بشقابی نیز برای دسترسی ساده و راحت مرغ ها به دان در مرغداری ها بیشتر مورد استفاده قرار میگیرد. خطوط آبخوری و دانخوری مرغداری با توجه به سن و قد جوجه ها و به کمک تجهیزات محل مرغداری در داخل سالن راه اندازی میشود.
همچنین تجهیزات پیشرفته دیگری نیز برای تولید و انتقال دان مرغ در مرغداری ها مورد استفاده قرار میگیرد. از این دست تجهیزات می توان به دستگاه آسیاب میکسر و بالابر اشاره نمود. این دستگاه ها برای تولید کنسانتره دامی و دان مرغ کاربرد دارند و بیشتر مرغداران برای کاهش هزینه های تولید از این سیستم ها استفاده میکنند. زیرا هزینه خرید دان آماده مرغ در بیشتر موارد حتی ممکن است بیشتر از قیمت مرغ تمام شود. مخصوصا که در سال های اخیر این صنعت با کمبود مواد اولیه دان مرغ مواجه شده که تأثیر زیادی بر قیمت نهایی دان و پلت آماده مرغ گذاشته است.
انواع سیستم گرمایش مرغداری
بیشتر واحدهای مرغداری در مناطق معتدل و یا سردسیر احداث شده اند. چرا که در مناطق گرمسیر هزینه تولید و ریسک تلف شدن جوجه ها زیاد می باشد. به همین منظور در این صنعت از انواع سیستم های گرمایشی نیز استفاده میشود. از مهمترین آنها می توان به انواع جت هیتر و کوره هوای گرم و سیستم های گرمایش تابشی اشاره نمود. البته نوع خاصی از سیستم های گرمایشی به نام مادر مصنوعی نیز در مرغداری ها مورد استفاده قرار میگیرد که علاوه بر تأمین گرما به سلامت جوجه ها نیز بسیار کمک میکند.
بهترین روش برای تأمین گرمایش مرغداری
هرچند استفاده از جت هیترها در مرغداری ها بیشتر رواج دارد ولی سیستم مادر مصنوعی برقی را می توان یکی از بهترین روش های تأمین گرمایش مرغداری نامید. سیستم مادر مصنوعی دارای مدل های مختلفی بوده ولی نوع برقی آن بیشتر استفاده میشود.
مادر مصنوعی برقی شامل یک لامپ مادون قرمز بوده که همانند لامپ های معمولی نصب میشود. مرغداران با خرید لامپ مادر مصنوعی برقی و رعایت فاصله استاندارد آن سالن های خود را مجهز می نمایند. لامپ مادون قرمز دارای امواج فروسرخ و انرژی گرمایی می باشد.
نور این لامپ ها به رنگ قرمز بوده که علاوه بر تحریک اشتهای جوجه ها از ایجاد بیماری کانی بالیسم در بین گله جلوگیری میکند. یکی دیگر از مزیت های مادر مصنوعی برقی خاصیت میکروب کشی آن می باشد که این مورد مهم به حفظ سلامت جوجه ها کمک میکند و آمار تلفات اولیه را بسیار کاهش میدهد.
سیستم های تهویه مرغداری
در مرغداری ها استفاده از سیستم های تهویه و خنک کننده نیز ضروری است. برای این منظور از هواکش های بزرگ و انواع سیستم تبخیری همچون پد و یا مه پاش استفاده میشود. در سالن های پرورش طیور گاز آمونیاک و کربن دی اکسید باید به صورت مداوم از داخل سالن تخلیه شوند. در غیر این صورت در مدت زمان بسیار کوتاه بخش زیاد و یا تمام گله دچار خفگی میشوند. به همین دلیل در مرغداری ها سیستم های تهویه جزء جدایی ناپذیر این صنعت می باشند.
نحوه تولید جوجه های یک روزه در مرغداری
مرغداران گله های پرورشی خود را از طریق دستگاه های جوجه کشی صنعتی تولید میکنند. در مرغداری های گوشتی و یا تخمگذار در هر دوره با توجه به ظرفیت سالن ده ها هزار و حتی صد ها هزار تخم نطفه دار مرغ توسط دستگاه جوجه کشی صنعتی تفریخ و به جوجه تبدیل میشوند.
دستگاه های جوجه کشی فوق صنعتی که در مرغداری های بزرگ مورد استفاده قرار میگیرد با نوع خانگی و یا نیمه صنعتی فرق دارد. با توجه به ظرفیت بسیار بالای این دستگاه ها معمولا آنها را به شکل یک سیستم قفسه ای در اتاقک های مخصوص طراحی میکنند.
در طراحی دستگاه جوجه کشی فوق صنعتی از چندین سیستم تنظیم دما و رطوبت و انواع موتور گیربکس دار جوجه کشی برای چرخش شانه ها و سیستم های فوگر برای تولید رطوبت استفاده میشود. در یک فارم پرورشی بعد از اتمام جوجه کشی، جوجه های یک روزه در سبد های مخصوص جمع آوری میشوند. در این مرحله ابتدا جوجه ها تعیین جنسیت شده و فقط گونه های ماده برای تولید دسته بندی میشوند. متأسفانه پرورش جوجه های نر برای مرغداران توجیه اقتصادی ندارد و سرنوشت تخلی در انتظار آنها می باشد.
مرغدار موفق کیست؟
پرورش مرغ و طیور یک فعالیت اقتصادی پیچیده می باشد که نیاز به تخصص و سرمایه دارد. در این صنعت افراد در یک دوره کوتاه با جوجه های جوان سروکار دارند که این جوجه ها در برابر بیماری و عوامل محیطی بسیار آسیب پذیر می باشند. هر گونه سهل انگاری و بی توجهی باعث آسیب جدی به جوجه ها و تلف شدن آنها و در نتیجه تباه شدن وقت و سرمایه خواهد شد.
در مرغداری های گوشتی دو هفته اول بسیار حساس بوده و تقریبا بیشترین تلفات نیز مربوط به این ایام می باشد. لازمه موفقیت در این صنعت استفاده از تکنیک های مدرن تولید و به کار گیری لوازم مرغداری پیشرفته می باشد. همچنین ساختمان مرغداری و تأسیسات و تجهیزات داخل آن باید به صورت کامل مهندسی شده و مطابق با اقلیم آب و هوایی منطقه باشند.