فرارو- فضای سیاسی اجتماعی پس از اعتراضات دی ماه ۱۳۹۶ و به ویژه پس از اعتراضات بنزینی آبان ماه ۱۳۹۶ موجی از رنجش عظیم، سرخوردگی و خشم توده‌ها را نشان می‌دهد.
به گزارش فرارو، ۲۳ میلیون و ۵۴۹ هزار و ۶۱۶ نفری که در انتخابات یازدهمین دوره ریاست جمهوری در خرداد ۱۳۹۶ به حسن روحانی رأی دادند با امیدواری به اصلاح وضع موجود، او را برگزیدند.
اما خیلی زود و کمتر از هفت ماه همه چیز تغییر کرد و با خروج ترامپ از برجام، افزایش نرخ دلار، بالارفتن قیمت‌ها، عدم تحقق وعده‌های انتخاباتی روحانی و سیل پدیده‌های نوظهور، امید برای تغییر به نومیدی بدل شد.
به گزارش اندیشه پویا و به نقل از محسن گودرزی نتایج نظرسنجی‌های متعددی نشان می‌دهد که افکارعمومی پس از دی ماه ۱۳۹۶ نسبت به بهبود شرایط، امید خود را از دست داده و به کارآیی نهاد‌ها و سیاست رسمی هم امیدی ندارد.
این نومیدی در کنار عوامل پنهان و پیدای سیاست در ایران، ناکارآمدی دولت روحانی و اتفاق سقوط هواپیمای اوکراینی و ماجرا‌های پس از آن، بر خشم و نومیدی مردم افزود و به تشدید سرخوردگی آن‌ها انجامید. آنچه می‌تواند خوراک مطلوبی برای رشد و تقویت پوپولیست‌ها باشد.
این در حالی است که تجربه انتخابات‌های گذشته در ایران نشان داده در کارزار‌های انتخاباتی سخن از پوپولیسم بسیار به میان می‌آید و پوپولیست‌ها توانستند علاوه بر چند دوره مجلس در انتخابات نهم (۱۳۸۴) و دهم ریاست جمهوری (۱۳۸۸) نیز پیروز میدان باشند.
حالا در آستانه انتخابات یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی، فضای جامعه و ردصلاحیت‌های گسترده، احتمال قدرت گرفتن پوپولیست‌ها در دو انتخابات آینده در اسفند ۱۳۹۸ و حتی خرداد ۱۴۰۰ را پیش می‌کشد.
این‌که آیا پوپولیسم می‌تواند تهدیدی جدی محسوب شود و آیا پوپولیست‌ها فاتحان کرسی‌‌های مجلس یازدهم هستند و در انتخابات ریاست‌جمهوری 1400 راه به پاستور می‌برند یا خیر؟ شاید هم باید منتظر خطر دیگری بود.
اینها احتمالاتی بودند که در گفتگو با کارشناسان مورد بحث قرار گرفتند.
در شرایط کنونی پوپولیسم اصلاً مسئله نیست
عباس عبدی در گفتگو با فرارو در این باره گفت: «وقتی می‌توانیم از خطر پوپولیسم حرف بزنیم که همه جریان‌های سیاسی درکشور حضور و فعالیت داشته باشند تا پوپولیست‌ها آن‌ها را کنار بزنند و پیروز میدان شوند.»
وی افزود: «اما وضعیت کنونی جامعه، این طور نیست. در حال حاضر، انتخابات مجلس در سطح کلان جامعه رقابتی نیست.»
عبدی ادامه داد: «همچنین در سطح میانه هم میان اصولگرایان و اصلاح‌طلبان رقابتی وجود ندارد. حتی در سطح خُرد یعنی درون اصولگرایان نیز خیلی نمی‌توان رقابتی را مشاهده کرد؛ بنابراین اصلاً مسئله‌ای به نام پوپولیسم نمی‌تواند خودش را نشان دهد.»
وی اظهار کرد: «آن چیزی که مشاهده می‌شود گروهی هستند که به هر دلیلی تصمیم دارند تنها خودشان در صحنه باشند و دیگران حضور نداشته باشند.»
نگران خطر فاشیسم باشید نه پوپولیسم
سعید شریعتی فعال سیاسی اصلاح‌طلب و مسئول امور مناطق حزب اتحاد ملت نیز در گفتگو با فرارو عنوان کرد: «اگر منظور از پوپولیسم به معنای جریاناتی باشد که به انبوه خلقی تکیه دارند و با وعده‌ها و شعار‌های تخیلی و ناشدنی به بسیج عمومی پشت ایده‌ها و طرح‌های‌شان دل بستند احتمال قدرت گرفتن آن‌ها در شرایط کنونی، بعید به نظر می‌رسد.»
وی افزود: «در صورتی‌که منظور از پوپولیست‌ها جریانی باشد که در یک دهه اخیر در قالب دولت نهم، دهم و دولت بهار می‌شناسیم و از آن سخن می‌گفتیم باز هم احتمال قدرت گرفتن آن‌ها وجود ندارد.»
او ادامه داد: «این‌که، این طیف بتواند در غیاب جناح‌های باسابقه و برخاسته از انقلاب و با تبار مشخص چه اصلاح‌طلب چه اصولگرا، ارکان قدرت را در اختیار بگیرد، در این شرایط بسیار بعید است.»
این فعال سیاسی اظهار کرد: «بر اساس اطلاعاتی که از همه حوزه‌های انتخابیه بر اساس سمت حزبی خود دارم و همچنین فهرست تأییدشدگان شورای نگهبان، ظرفیتی برای چنین بسیج پوپولیستی در کشور وجود ندارد.»
شریعتی با تأکید بر این‌که «به جای پوپولیسم، خطر فاشیسم جدی است.» اذعان کرد: «نگرانی اصلی، ظهور فاشیسم است. البته این نوع از نحله‌ها، اغلب بر اساس دماگوژی یعنی عوام فریبی و بسیج انبوه خلقی شکل می‌گیرند و دماگوژی با پوپولیسم تفاوت‌های معناداری به لحاظ تحلیلی و مباحث نظری سیاسی دارد.»
وی افزود: «ما با یک نوع عوامفریبی مواجهیم که ظهور یک جریان فاشسیتی را درکشور هشدار می‌دهد. ما همه نگران جریانی هستیم که رسانه‌اش دیگر صدا و سیما نیست بلکه شبکه افق و روزنامه‌هایی، چون کیهان و وطن امروز را در دست دارد.»
این فعال رسانه‌ای گفت: «این نگاه و ادبیات خاص در چند شب گذشته در شبکه افق در قالب اظهارنظرات زینب ابوطالبی و محمد صادق کوشکی مطرح و فراگیر شد. یک برنامه خاص که فقط قسمتی از اظهارات کوشکی در آن برجسته شد مصداق پوپولیسم نیست بلکه ادبیات فاشیستی است.»
او افزود: «فاشیسم و نازیسم هم بر پایه انتخابات بودند و هم انبوه خلقی را بر مبنای عوامفریبی در حمایت از خود بسیج کرده بودند.»
شریعتی اظهار کرد: «اظهارات آقای روحانی به عنوان رئیس جمهور کشور به شدت روشنگر وضعیت عمکلرد شورای نگهبان بود. این اظهارات متعلق به من فعال رسانه‌ای نبود.»
وی ادامه داد: «این حرف‌ها را رئیس جمهور کشور و مجری قانون اساسی زد که این‌که دیگر نشد انتخابات. رئیس‌جمهور می‌گوید اگر از یک جنس، ۲۰۰۰ تا در یک مغازه باشد و بگویید انتخاب و خرید کنید این دیگر انتخاب کردن نیست.»
این فعال سیاسی اصلاح‌طلب گفت: «رئیس جمهور فرد کم اطلاعی نیست. رئیس شورای عالی امنیت ملی است و در جریان همه اطلاعات قرار دارد. آن وقت برداشت او این است که انتخابات معنا ندارد.»
او تأکید کرد: «ما به عنوان جریان اصلاح‌طلب گفتیم اگر معنا و مفهوم انتخابات شکل گرفت دلیلی برای مشارکت نکردن نداریم. خب، در یک لیگ هم یک تیم همیشه برنده نیست، بازی برد و باخت دارد. دلیلی ندارد این تیم کنار بکشد.»
او ادامه داد: «اما وقتی رئیس جمهور می‌گوید انتخابات، دیگر معنا ندارد به صراحت یعنی شورای نگهبان در حال مهره چینی است. من این حرف را به عنوان یک آگاه سیاسی و بر اساس اطلاعات می‌گویم. حتی می‌توان فهرست ۲۹۰ نماینده مجلس را با کمی اختلاف حدس زد.»
شریعتی گفت: «من مسئول امور مناطق حزب اتحاد ملت و در جریان تمام اطلات حوزه‌های انتخابیه بر اساس کار حزبی‌ام هستم.»
وی اظهار کرد: «تمام رؤسای مناطق حزبی و حوزه‌های انتخابیه ما اعلام کردند فرد انتخاب شده از آن حوزه مشخص و همه از یک جریان خاص هستند. مهندسی به گونه‌ای است که آن فرد خاص انتخاب شود.»
او افزود: «یک جا‌هایی تعدادی اصولگرا رد یا اصلاح‌طلب تأیید شدند تا آن فرد انتخاب شود.»
او گفت: «ما در جریان اخبار آن ستادی که این کار را کرده هستیم، ولی افشا نمی‌کنیم و امیدواریم تا موعد تبلیغات انتخاباتی این رویه غلط اصلاح و معنای اصلی انتخابات به آن برگردانده شود.»
شریعتی ابراز امیدواری کرد: «مقام رهبری در فرمایشات‌شان در نماز جمعه جلوی این کژروی را بگیرند.»
وی افزود: «من دیروز توئیت کردم که دوستان می‌گویند رادار سپاه هک و سامانه پدافندی ما دچار مشکل شده است وقتی سامانه پدافندی سپاه با تمام هزینه‌هایی که صورت گرفته هک شده چطور ممکن است رادار شورای نگهبان هک نشده باشد و درتشخیص دوست ودشمن اشتباه صورت نگرفته باشد.»
این فعال سیاسی بیان کرد: «اینها نشانه‌هایی از لایه‌هایی در جریان قدرت است که ممکن است هر کس نامی بر آن‌ها بگذارد مثلا بگویند اصولگرایان افراطی یا هر عنوان دیگری، اما دانش سیاسی آن‌ها را فاشیست می‌نامد.»
وی افزود: «با هر نامی آن‌ها ترجمه فاشیسم هستند. آقای کوشکی که نامزد انتخابات است و در تلویزیون به عنوان نامزد انتخابات آن حرف را می‌زند که اگر داعش بیاید ... این مصداق ادبیات فاشیستی است.»
شریعتی اظهار کرد: «این دیگر پوپولیسم نیست. این‌که هر کس با ما نیست بر ماست یا به گفتم مهربانانه خانم ابوطالبی هر کسی با من نیست از این کشور برود، این ادبیات فاشیستی است و گفتن این‌که هر کسی با ما نیست از ایران برود مهربانانه‌ترین وجه ادبیات یک فاشیست است که هنگام برخورد با توده‌هایی که با او همراه نیستند از آن استفاده می‌کند.»
شریعتی تصریح کرد: «خطر فاشیسم بسیار بزرگتر از پوپولیسم است. یکی از شاه جمله‌های مقام رهبری در روز بعد از تشییع سردار سلیمانی این بود که وحدت زیر تابوت از بین نرود. اما چه زود فراموش شد.»
وی افزود: «به فاصله اندکی از آن رفتار غلط در پنهانکاری حادثه سقوط هواپیما و بعد اقدام شورای نگهبان در صلاحیت بیش از ۳۰۰۰ نفر در سرتاسر کشور صورت گرفت.»
او ادامه داد: «این یعنی وحدت برای ما مسئله نیست و موضوعیتی ندارد. ما در پی به قدرت رساندن یک جریان خاص هستیم.»
شریعتی با اشاره به تیتر روزنامه وطن امروز پس از کشته شدن ۸۰ هموطن در مراسم تشییع سردار سلیمانی در کرمان گفت: «تیتر موهن و منزجرکننده روزنامه وطن امروز همه‌شان فدای سلیمانی، نشانه‌ای دیگر از این ادبیات است.»
وی ادامه داد: «اگر خود سردار سلیمانی زنده بودند حتماً از تیتر این روزنامه برآشفته و از این روزنامه شاکی می‌شدند. حتماً تمام اعضای خانواده سردار سلیمانی، همرزمانش و تمام فرماندهان و سرداران سپاه از این حادثه ناراحت شدند بعد این روزنامه چنین تیتری می‌زند.»
این فعال رسانه‌ای افزود: «در حالی که سردار سلیمانی تمام افتخارش را این می‌دانست که جانش فدای ملت است.»
شریعتی تأکید کرد: «در وضعیت کنونی ما به جای پوپولیسم نگران فاشیسم هستیم که خطراتش خیلی بیشتر از پوپولیسم است.»