فرارو- اظهارات مقامات عربستان و ایران درباره تنش‌زدایی میان دو کشور بیشتر شده است. در این میان، عراق، با هدف وساطت بین دو طرف، پیام‌هایی رد و بدل می‌کند. عربستان، بر خلاف سال‌های اخیر، این بار به دلایل مختلف، به کاهش تنش‌ها با ایران علاقمند شده است.
به گزارش فرارو، پادشاه عربستان سعودی، در اقدامی که نشان دهنده احتمال مصالحه با ایران است، به عراق چراغ سبز نشان داده تا جلسه‌ای میان ایران و عربستان ترتیب دهد. عادل عبدالمهدی، نخست وزیر عراق، در حال وساطت میان ایران و عربستان است. او اواخر هفته گذشته به ریاض رفت و بزودی به تهران هم سفر می‌کند.
در روز‌های اخیر، به رغم تشدید تنش‌ها میان حوثی‌های یمن و سعودی‌ها، نشانه‌هایی از احتمال مصالحه ایران و عربستان آشکار شده است. علی ربیعی، سخنگوی دولت ایران، در نشست خبری روز دوشنبه، از ارسال پیام از طرف عربستان به حسن روحانی در نیویورک خبر داد. وی گفت: «پیغام‌هایی از سوی برخی سران کشورها از طرف سعودی‌ها به حسن روحانی ارائه شد، ولی ایران باید نشانه‌هایی از این موضوع را ببیند. عربستان اگر واقعا به دنبال تغییر رفتار باشد، ایران از آن استقبال می‌کند.»
پیش از این، محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان، در گفتگویی با شبکه آمریکایی «سی‌بی‌اس»، خواستار اجتناب از جنگ شده و از مذاکره مستقیم حسن روحانی و دونالد ترامپ هم حمایت کرده بود. ولیعهد عربستان در پاسخ به این سوال که آیا او فکر می‌کند ترامپ باید با روحانی دیدار و توافق جدیدی امضا کند، گفت: «قطعا (باید دیدار کند)، این چیزی است که پرزیدنت ترامپ خواهان آن است. این چیزی است که همه ما می‌خواهیم. اما این ایرانی‌ها هستند که نمی‌خواهند سر میز (مذاکره) بشینند.» در همین گفتگو، بن سلمان ابراز امیدواری کرده که جامعه جهانی علیه ایران اقدام نظامی نکند، «چون راه حل سیاسی و صلح‌آمیز بسیار بهتر از راه حل نظامی است.»
ولیعهد سعودی، از وساطت نخست وزیر عراق و حتی دیدار روسای جمهور ایران و آمریکا حمایت کرده است.
تلاش دوباره عراق
تهران و ریاض، هر دو از تنش زدایی و گفتگو با یکدیگر حمایت می‌کنند. اما هیچکدام حاضر نیستند اولین گام تنش‌زدایی را بردارد. هر دو طرف، منتظرند طرف مقابل، گام اول را بردارد. عبدالمهدی، که با هر دو کشور رابطه نسبتا خوبی دارد، در پی این است که با ترتیب دادن دیداری میان ایران و عربستان، آن‌ها را به برداشتن اولین گام در زمینه تنش‌زدایی ترغیب کند.
عباس الحسناوی، از مقامات دفتر نخست وزیر عراق، با بیان اینکه عبدالمهدی بین سران ایران و عربستان در حال وساطت است، به وبگاه «میدل ایست آی» گفت: نخست وزیر عراق شروط ایران و عربستان برای گفتگوها را به طرف مقابل منتقل کرده است.
پادرمیانی عبدالمهدی میان تهران و ریاض در شرایطی صورت می‌گیرد که در اثر حمله ۱۴ سپتامبر به تاسیسات نفتی شرق عربستان و همچنین عملیات اخیر حوثی‌ها در نجران، تنش‌ها میان ایران و عربستان تشدید شده است. سعودی‌ها ایران را مسئول حمله به تاسیسات نفتی دانستند. با این حال، ریاض در انعطافی قابل توجه، از گفتگو با ایران حمایت کرد. الحسناوی گفته عبدالمهدی با هدف کاهش تنش‌های ناشی از حمله ۱۴ سپتامبر وساطت می‌کند. این مقام عراقی گفت: «سران عراق با هر دو طرف کانال‌هایی دارند. برادران سنی‌مان (در دولت عراق) با سعودی‌ها ارتباط دارند و برادران شیعه‌مان با ایرانیان.»
اولین پرونده در گفتگو‌های احتمالی
عراق پیام‌ها را رد و بدل می‌کند. اما به موازات تلاش‌های عبدالمهدی، ایران و عربستان هم، از طریق دیپلماسی رسانه‌ای، در حال ارسال سیگنال درباره موضوعات و محور‌های گفتگو‌های احتمالی هستند. تحرکات عبدالمهدی و نیز اظهارات مقامات ایران و عربستان، نشان می‌دهد که موضوع یمن، ممکن است نخستین موضوع گفتگو‌های احتمالی باشد.
حسن روحانی در سفر اخیرش به نیویورک، طی یک نشست خبری، گفته در ملاقات‌های مقامات ایرانی با همتایان خارجی، «ضرورت صلح و امنیت در منطقه و پایان جنگ خونین بی‌ثمر یمن بیش از سایر موارد مورد بحث و گفتگو قرار گرفت.» روحانی افزود: «عمده مشکل ایران با عربستان موضوع جنگ یمن است. اگر آتش بس حاکم شود، مشکلات دو کشور سریعتر مرتفع خواهد شد. ایران همچنان به رایزنی‌ها و مذاکرات خود برای صلح و امنیت در منطقه ادامه خواهد داد.»
اما ظاهرا، سعودی‌ها موضوع یمن را برای آغاز گفتگوها مناسب نمی‌دانند. پس از اظهارات ربیعی درباره ارسال پیام از عربستان به روحانی از طریق سایر کشورها، عادل الجبیر، وزیر مشاور عربستان در امور خارجی، در چند توئیت، اظهارات ربیعی را «غیر دقیق» دانست و نوشت: «پادشاهی (عربستان) با نظام ایران درباره یمن گفتگو نکرده و گفتگو نخواهد کرد.»
ظاهرا سعودی‌های سیگنال‌های نیویورک را دریافت و لحن خود را در برابر ایران ملایم کردند.
احتمال مصالحه ایران و عربستان چقدر است؟
الحسناوی گفته سعودی‌ها و ایرانی‌ها، قبل از شروع فرآیند مذاکرات شرط‌هایی دارند و عراق این شرط‌ها را به طرف مقابل منتقل می‌کند. شروط عربستان این است که ایران نقش خود را در یمن کمتر کند و حمایت ادعایی از گروه‌های مسلح مانند حوثی‌ها را متوقف کند. عبدالمهدی خواستار دیداری میان ایران و عربستان، در بغداد شده، اما الحسناوی گفته جمع کردن دو طرف، کار آسانی نیست. هر چند که سعودی‌ها در این خصوص به عبدالمهدی چراغ سبز نشان داده‌اند.
با وجود استقبال دو طرف از گفتگوها، تنش‌زدایی میان ایران و عربستان، به آسانی ممکن نیست. چرا که اساسا تنش‌های فعلی دو کشور، بخشی از یک مشکل بزرگتر میان ایران و آمریکاست. از این رو، حل مشکلات میان ایران و عربستان به حل مشکلات ایران و آمریکا بستگی دارد. اما ظاهرا، هم میان ایران و عربستان و هم میان ایران و آمریکا اتفاقاتی پشت پرده در جریان است.
پس از بازگشت روحانی از نیویورک، گزارش‌هایی درباره احتمال آغاز گفتگوها میان ایران و آمریکا منتشر شد. نشریه آمریکایی «پالتیکو» در گفتگو با مقامات فرانسوی مدعی شد که در جریان حضور روحانی در نیویورک، ایمانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، طرحی چهار ماده‌ای برای دیدار روحانی و ترامپ پیشنهاد کرد. روسای جمهور ایران و آمریکا هر دو بر سر این طرح به توافق رسیدند و قرار بود طرح ماکرون، پایه و اساسی برای شروع دوباره مذاکرات میان ایران و آمریکا باشد. اما پس از اینکه روحانی اصرار کرد که ترامپ علنا اعلام کند که آمریکا تحریم‌ها را رفع خواهد کرد، دیدار دو طرف ملغی شد. چون ترامپ از ارائه تعهد به رفع تحریم‌ها قبل از دیدار با روحانی خودداری کرد. گفتگوها درباره این طرح هنوز در جریان است.
بخوانید:
نکته قابل توجه آنکه، همزمان با این تحرکات، سعودی‌ها، لحن و ادبیات خود را در برابر ایران ملایم کردند و از وساطت عبدالمهدی استقبال کردند. نخست وزیر عراق پس از بازگشت از عربستان به روزنامه «الشرق الاوسط» گفت: «موضع پادشاهی عربی سعودی درباره ماموریت ما، ممتاز بود. با خادم حرمین شریفین (ملک سلمان) و ولیعهد گفتگو‌های صریح، جسورانه و عمیقی داشتم.»
ظاهرا، سعودی‌ها متوجه شده‌اند که آمریکا و ایران در حال تلاش برای آغاز گفتگوها هستند. از این رو تصمیم گرفتند در برابر ایران انعطاف نشان دهند. گذشته از این، پس از حمله ۱۴ سپتامبر به تاسیسات نفتی شرق عربستان، رسانه‌های دولتی سعودی از عدم پاسخ نظامی آمریکا به ایران گلایه کردند. به نظر می‌رسد که ریاض از مجموع تحولات منطقه به این جمع بندی رسیده که اگر تنش‌ها را با ایران تشدید کند، تنها خواهد ماند. خاصه آنکه ایران و آمریکا با وساطت فرانسه، در حال کار بر چارچوب جدیدی برای مذاکرات هستند. طرح چهار ماده‌ای ماکرون، هنوز به نتیجه نرسیده، اما شواهد و قراین نشان می‌دهد که احتمال موفقیت آن بالاست. چنانچه این طرح موفق شود، احتمال تنش‌زدایی میان ایران و عربستان نیز به شکل چشمگیری بالا خواهد رفت. اگر چه سعودی‌ها تمام و کمال از کارزار فشار حداکثری کاخ سفید علیه ایران حمایت می‌کنند، اما آن‌ها تمایلی به مقابله با ایران بدون حمایت آمریکا ندارند.