فرارو-معاون اول رییس جمهور در نامه‌ای از
وزیر صمت و
رئیس سازمان محیط زیست کشور خواست تا با توقف الزام نصب فیلتر جذب ذرات معلق بر روی خودرو‌های دیزلی با خودروسازان همکاری کنند. اما کارشناسان محیط زیست می‌گویند عدم آگاهی جهانگیری از خطرات ناشی از حذف فیلتر دوده و نگاه منفعت جویانه خودروسازان موجب اتخاذ چنین تصمیمی شده است.
به گزارش فرارو؛ پس از کش وقوس‌های فراوان،
ایران خودرو دیزل بالاخره دولت را مجاب کرد تا عدم الزام نصب فیلتر جذب ذرات معلق بر روی خودرو‌های دیزلی را کلید بزند.
سال ۹۳ با حمایت سازمان محیط زیست، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، وزارت صمت و دیگر نهاد‌ها طرح الزام نصب فیلتر جذب ذرات معلق بر روی خودرو‌های دیزلی کلید خورد و درنهایت که با وجود مخالفت‌های گسترده خودروساز‌های دخلی قانون "نصب فیلتر دوده روی وسایل نقلیه دیزلی" از مهرماه سال ۱۳۹۵، ابلاغ شد. دولت در نهایت خودروساران را مکلف کرد تا روی خودرو‌های دیزلی فیلتر دوده نصب کنند. ماده ۲ و ماده ۸ قانون هوای پاک نیز فشار بیشتری به خودروسازان وارد کرد تا وارد مرحله عملیاتی شوند.
علت نصب فیلتر دوده، حذف ذرات معلق خروجی از اگزوز خودرو‌های دیزلی است که از سال ۱۹۹۴ میلادی در کل دنیا آغاز شد. فیلتر، ذرات آلاینده که عمدتا دوده ناشی از موتور‌های دیزلی است را جذب می‌کند و در کاهش جرم و تعداد ذرات تا ۹۵ درصد اثرگذار است همچنین این قطعه هیدروکربن‌های نسوخته را جذب می‌کند و حتی در جذب مونواکسیدکربن تا حد قابل توجهی اثرگذار است.
قیمت فیلتر دوده چند است؟
متوسط قیمت فیلتر دوده برای خریداران بین ۱۰۰۰ تا ۳۵۰۰ پوند در نوسان است. یعنی برای واردکنندگان ایرانی به صورت میانگین ۱۴ تا ۵۰ میلیون بدون محاسبه مالیات آب می‌خورد.
با بالارفتن سن خودرو‌ها هزینه تعویض فیلتر دوده به مراتب بالاتر می‌رود تا جایی که تعویض آن مقرون به صرفه نیست. در این صورت مالکان در کشور‌های دیگر مجبورند خودرو‌های خود را با مدل‌های بروز‌تر تعویض کنند.
چرا ایران خودرو دیزل توانست، اما بقیه نتوانستند!
۵ سال از تصویب الزام نصب فیلتر دوده می‌گذرد. در این سال‌ها اکثر خودروسازان برای پایین آوردن قیمت تمام شده خودروی تولیدی با حذف فیلتر دوده از هر راهی اقدام کرده اند تا بتوانند این مصوبه را متوقف کنند. اما این تلاش ها به جایی نرسید.
اما برخی منابع آگاه می‌گویند سعید لیلاز اقتصاد دان و قائم مقام ایران خودرو دیزل به دلیل ارتباط نزدیک با دولت و اسحاق جهانگیری توانسته است معاون اول رئیس جمهور را مجاب کند تا بدون در نظر گرفتن تبعات زیست محیطی توقف طرح، از وزیر صمت و رئیس سازمان محیط زیست بخواهد تا پایان تحریم‌ها اجرای این مصوبه را متوقف کنند.
ایران خودرو دیزل مایل است با حذف الزام نصب فیلتر دوده علاوه بر تولید خودرو‌های دیزلی سنگین و غیر استاندارد که هنوز در بازار پرطرفدار هستند. قیمت تمام شده محصولات خود را پایین بیاورد.
واکنش سازمان محیط زیست چه بود؟
مسعود تجریشی معاون محیط زیست انسانی سازمان محیط زیست کشور در واکنش به اقدام ایران خودرو دیزل و درخواست این شرکت برای حذف الزام نصب فیلتر جذب ذرات معلق بر روی خودرو‌های دیزلی در گفت وگو با خبرگزاری ایلنا می‌گوید: اگر قرار باشد، تحریم‌ها را بهانه‌ای برای حذف قانون بدانیم در بسیاری از بخش‌های کشور مشکل ایجاد می‌شود، در حالی که در شرایط تحریمی عده‌ای کمک می‌کنند تا کشور اداره شود. آیا معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری اعلام کرده است که نمی‌تواند فیلتر جذب دوده را در داخل کشور تولید کند؟ آیا دانشگاه‌های کشور که دستاورد‌های علمی بسیاری دارند، توان حل چنین مسئله‌ای را ندارند. آیا تولید فیلتر دوده پیچیده‌تر و مشکل‌تر از موشک‌هایی است که در داخل کشور تولید می‌شود که خودروسازان می‌خواهند نصب فیلتر دوده به بهانه تحریم لغو شود.
او ادامه می‌دهد: من واقعا گاهی اوقات می‌مانم که چرا برخی مسئولان همیشه راحت‌ترین کار‌ها را انتخاب می‌کنند و اقداماتی را انجام می‌دهند که با سلامت مردم درگیر است. براین اساس ما در سازمان محیط‌زیست باید به قانون عمل کنیم و برای سلامت مردم رعایت تمام این الزامات و قوانین ضروری است.
معاون محیط زیست انسانی سازمان محیط زیست کشور اضافه می‌کند: ما روشی را که صاحبان صنایع خودروسازی و موتورسیکلت‌سازان پیش گرفته‌اند را نمی‌پسندیم، این افراد مواردی را که در قانون هوای پاک مصوب شده است را یکی یکی به بهانه‌های مختلف حذف می‌کنند. تمام این مسائلی که از سوی کارخانه‌های خودروسازی و موتورسیکلت‌سازی مطرح می‌شود، بهانه است. ما و وزارت بهداشت به عنوان مسئولان حفظ سلامت مردم با این بهانه‌ها مقابله و مخالفت می‌کنیم. نمی‌شود که هر روز یک عده بگویند به بهانه تحریم نمی‌توانند به تعهدات‌شان عمل کنند.
چرا فیلتر دوده لازم است؟
تجریشی معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست می‌گوید: آنطور که گفته می‌شود ۷ میلیارد دلار خسارت آلودگی هوا است و ۲.۶ میلیارد دلار خسارت آلودگی هوا فقط در تهران است و یکی از مهمترین آلاینده‌هایی که در کلانشهری مانند تهران داریم، ذرات معلقی است که قطعا با حذف فیلتر دوده در هوا افزایش پیدا می‌کند. به گفته نماینده شهرداری بعد از نصب فیلتر دوده‌ها بر روی اتوبوس‌ها عدد ذرات معلق در هوا نزدیک به صفر بوده است.
تجریشی ادامه می‌دهد: انواع بیماری‌ها بر اثر این ذرات معلق ایجاد می‌شود و این‌ها موضوعات ثابت شده است و مستندات آن‌ها در وزارت بهداشت و موجود است و نیازی نیست که من مردم را با این‌ها بترسانم، اما متاسفانه باز هم برخی این موارد دبلیو اچ را نمی‌پذیرند. خودروسازان نمی‌توانند خودرو بدون ترمز تولید کنند، فیلتر دوده هم مانند یکی از قطعات ماشین است که اگر نباشد سلامت مردم را به خطر می‌اندازد.
تجربه دیگر کشور‌ها چه می‌گوید؟
سابقه استفاده از خودرو‌های دیزلی در ایران به چند دهه می‌رسد، اما عمر قانون استفاده از فیلتر دوده به انگشتان یک دست هم نمی‌رسد. با این وجود استفاده از تجربه و دانش دیگر کشور‌ها می‌تواند چراغ راه سیاستگذاری درست در این حوزه قرار گیرد.
در پژوهشی که سال ۱۹۸۸ توسط هیات بررسی منابع هوایی آمریکا براساس شواهد منتشر شد، آمده است: رابطه مستقیمی بین قرار گرفتن در معرض ذرات اگزوز دیزل و سرطان ریه و سایر عوارض جانبی بهداشتی وجود دارد. با گسترش این تحقیقات و به اثبات رسیدن این موضوع آژانس بین المللی تحقیقات سرطان (بخشی از سازمان بهداشت جهانی) اگزوز موتور‌های دیزلی را به عنوان "عامل سرطان زا برای انسان" فهرست کند.
این تحقیقات نشان داد که ۷۰ درصد از سرطان‌ها و بیمار‌های ریوی در اثر ذرات معلق تولیدی خودرو‌های دیزلی بوده است. پس از اثبات این موضوع هیات بررسی منابع هوایی آمریکا در سال ۱۹۹۰ با تصویب مقررات سختگیرانه بر تولید خودرو‌های دیزلی و نصب فیلتر‌های استاندارد جذب ذرات معلق بر این خودرو‌ها توانست میزان مرگ و میر‌های ناشی از آلودگی هوا با ذرات معلق را تا میزان ۶۸ درصد کاهش دهد.
محققان گزارش داده اند که در دره سن جوآکین و در جنوب کالیفرنیا، موتور‌های دیزل در کاهش دید نقش دارند. این کاهش دید در اثر پراکندگی و جذب نور خورشید توسط ذرات و گاز‌های موجود در انتشار دیزل ایجاد می‌شود. علاوه بر کاهش دید آلودکی هوا و دی اکسید کربن به عنوان دومین عامل تغییرات آب وهوایی وگرم شدن زمین شناخته شده اند
اگرچه طی یک دهه گذشته پیشرفت‌هایی در زمینه کاهش مواجهه با گازوئیل حاصل شده است، اما ذرات معلق اگزوز دیزل هنوز خطرات اساسی برای بهداشت عمومی و محیط زیست به شمار می‌رود. تلاش برای کاهش آلایندگی خودرو‌های دیزل از طریق استفاده از سوخت دیزل استاندارد، موتور‌های مقاوم سازی شده با فیلتر‌های جذب ذرات معلق، معرفی فناوری‌های جدید و پیشرفته که باعث کاهش انتشار ذرات و استفاده از سوخت‌های جایگزین می‌شود، رویکرد‌هایی است که باید بیشتر مورد کاوش و اجرا قرار گیرد.
باید دید سازمان محیط زیست و وزارت صنعت، معدن وتجارت در جواب نامه معاون اول رئیس جمهور اعلام موافقت می کنند یا با در نظر گرفتن مصلحت سلامت عمومی در برابر این درخواست ایستادگی خواهند کرد.