فرارو- از اواخر هفته گذشته، میان دو گروه اصلی سیاسی در جنوب یمن درگیری‌های خونینی اتفاق افتاده و به سقوط مواضع دولتی منجر شده است. این درگیری‌ها، بار دیگر تمایت ارضی یمن را به خطر انداخته و آینده ائتلاف سعودی - اماراتی در یمن را در هاله‌ای از ابهام قرار داده است.
به گزارش فرارو، یمن بار دیگر، به صدر اخبار رسانه‌های منطقه‌ای بازگشت. این بار اما، نه به خاطر کارزار نظامی سعودی‌ها علیه جنبش انصارالله (حوثی‌ها) در صنعا، بلکه به خاطر نزاعی است که جدیدا در شهر جنوبی عدن شعله‌ور شده است. در چند روز گذشته، میان دو گروه عمده در این شهر درگیری خونینی رخ داد که به فرار نیروهای وابسته به دولت عبدربه منصور هادی، رئیس‌جمهور مستعفی یمن، منتهی شد.
آرایش نیروها در یمن
برای فهمیدن بهتر اهمیت تحولات عدن، ابتدا لازم است به آرایش کلی نیروها در یمن و خصوصا در جنوب آن نگاهی انداخته شود. یمن از سال ۲۰۱۵ تاکنون درگیر جنگی ویرانگر بوده است. در سایه همین جنگ، نیروهای زیادی ظهور و بروز کردند که منافع متضادی دارند، اما بعضا به دلیل شرایط موقت، مجبور به ائتلاف با یکدیگر شدند. به همین دلیل در برخی مواقع، اتفاقاتی رخ می‌دهد که در وهله اول غیرقابل فهم به نظر می‌رسد. ماجرای عدن از جمله این اتفاقات است.
در سال ۲۰۱۴، حوثی‌ها وارد صنعا شدند و با همکاری علی عبدالله صالح، رئیس‌جمهور سابق یمن، قدرت را به دست گرفتند. در آن زمان، عبدربه منصور هادی، رئیس‌جمهور یمن بود و پس از استعفا، دست به دامن عربستان شد. عربستان نیز با ادعای اینکه هادی تحت فشار حوثی‌ها مجبور به استعفا شده بود، برای بازگرداندن او به صنعا، ائتلافی نظامی از حدود ۱۰ کشور عربی تاسیس و به یمن حمله کرد. حمله‌ای که تا به امروز ادامه دارد و به فجایع انسانی منجر شده است. در میانه نزاع، صالح از حوثی‌ها جدا و سپس توسط آن‌ها کشته شد. اما این باعث نشد که کنترل صنعا از دست حوثی‌ها خارج شود. با خروج برخی کشور‌های عربی از ائتلاف به رهبری عربستان در یمن، این ائتلاف نهایتا به یک ائتلاف سعودی- اماراتی تقلیل یافت. با این حال، اماراتی‌ها و سعودی‌ها توانستند برخی از استان‌های جنوبی یمن را از دولت تحت رهبری انصارالله در صنعا، بازپس گیرند. با تصرف عدن، این شهر به جای صنعا عنوان «پایتخت موقت» یمن انتخاب شد. اما تحولات اخیر عدن نشان می‌دهد که این شهر ممکن است پایتخت باقی بماند، اما نه پایتخت کل یمن. بلکه پایتخت کشور جدید «یمن جنوبی».
نزاع در جنوب
در استان‌های جنوب یمن، چندین نیرو و جریان سیاسی حضور دارند. اما از میان این نیروها، دو گروه از همه قوی‌تر هستند: گروه موسوم به «دولت مشروع یمن» به رهبری عبدربه منصور هادی که تحت حمایت عربستان است و برای تصرف کل یمن تلاش می‌کند. گروه دوم، با نام «شورای انتقالی جنوبی» شناخته می‌شود و خواستار جدا شدن جنوب یمن و تاسیس کشوری جدید است. این گروه، تحت حمایت امارات است. دو گروه یادشده در روز‌های اخیر با یکدیگر درگیری‌های خونینی داشتند که به شکست گروه اول و پیروزی گروه دوم منجر شد.
از چهارشنبه گذشته، میان این دو گروه در عدن درگیری اتفاق افتاد که در آن ده‌ها تن از دو طرف کشته و مجروح شدند. اگر چه در ظاهر امر این درگیری میان دو گروه یمنی اتفاق افتاده است، اما با توجه به نفوذ چشمگیر عربستان و امارات در جنوب یمن، درگیری گروه‌های یمنی به نوعی درگیری میان عربستان و امارات قلمداد شده است. چرا که هر کدام از دو طرف درگیری، تحت حمایت عربستان یا امارات هستند.
در جریان درگیری‌های اخیر، نیروهای شورای انتقالی جنوبی، بسیاری از پادگان‌ها و مراکز اداری دولتی و حتی
کاخ ریاست‌جمهوری در عدن را تصرف کردند. مقامات دولت هادی، تحولات عدن را «کودتا علیه دولت قانونی» دانستند. وزارت خارجه این دولت با صدور بیانیه‌ای، گفت: «آنچه در عدن، پایتخت موقت، توسط شورای انتقالی انجام می‌شود، کودتایی علیه نهاد‌های قانونی دولت است.»
نمایی از شهر عدن؛ در چند روز گذشته، این شهر شاهد درگیری‌هایی میان نیروهای دولت هادی و جدایی‌طلبان جنوب بود. مواضع دولتی به دست جدایی‌طلبان افتاد.
شکاف در ائتلاف سعودی؟
اوج‌گیری درگیری‌ها در عدن، گمانه‌ها درباره اختلافات امارات و عربستان را تقویت کرده است. خصوصا که اماراتی‌ها در چند ماه اخیر اقدماتی برای بهبود سیاست خارجی کشورشان انجام داده‌اند. آن‌ها در اقدامی غیرمنتظره، عقب‌نشینی نیروهای خود از یمن را اعلام کردند و چندین هیئت سری و عنلی را برای بهبود روابط با ایران، به تهران اعزام کردند. ماجرای عدن، در واقع می‌تواند جدیدترین نشانه اختلاف‌نظر سعودی‌ها و اماراتی‌ها باشد. این اختلاف به جایی رسیده است که نیروهای نظامی عربستان مستقیما نیروهای تحت حمایت امارات در عدن را هدف قرار دادند. به همین دلیل، برخی ناظران معتقدند که تنش‌ها در عدن، در واقع جنگی اماراتی- سعودی با پوششی یمنی است. در همین رابطه، روزنامه فرامنطقه‌ای رأی الیوم نوشت: جنگ نیابتی بین دو متحد اصلی، یعنی عربستان و امارات، بازتابی از اختلافات خاموش آن‌ها است که پس از عقب‌نشینی امارات از یمن و اعزام یک هئیت امنیتی اماراتی به تهران به اوج خود رسید.
به نوشته این روزنامه، امارات علنا از جدایی جنوب یمن و تاسیس یک کشور جدید وابسته به خود در آنجا حمایت می‌کند. اخیرا، دکتر عبدالخالق عبدالله، استاد دانشگاه و یکی از چهره‌های نزدیک به محمد بن زاید، ولیعهد ابوظبی، در توئیتی گفته است که یمن دیگر مانند قبل یک کشور واحد نخواهد بود. افزون بر این، ضاحی خلفان، رئیس پلیس دوبی، نیز در یکی از توئیت‌هایش علنا خواستار جدایی جنوب یمن شده است. به دلیل همین حمایت‌های پیدا و پنهان امارات از جدایی‌طلبان، احمد المیسری، وزیر کشور در دولت هادی، اظهارات کم‌سابقه‌ای علیه امارات و حتی عربستان بیان کرد. به گزارش الجزیره، المیسری گفت: «به شکست در عدن اعتراف می‌کنیم و به امارات تبریک می‌گوییم، اما این نبرد پایانی نیست. ۴۰۰ خودروی زرهی امارات در این عملیات مشارکت کردند و ما با تسلیحات ابتدایی خود با آن‌ها جنگیدیم. عربستان در برابر آنچه در چهار روز بر ما گذشت سکوت کرد و شریک ما، سر ما را گوش تا گوش برید.»
آیا یمن تجزیه می‌شود؟
گفتنی است که یمن تا سال ۱۹۹۰ دو کشور بود. یمن شمالی با نام رسمی «جمهوری عربی یمن» و یمن جنوبی با نام «جمهوری دمکراتیک خلق یمن» شناخته می‌شد. این دو کشور نهایتا در سال ۱۹۹۰ با توافق یکدیگر یک کشور واحد شدند و علی عبدالله صالح به عنوان رئیس‌جمهور یمن جدید انتخاب شد. اما به رغم این اتحاد، احساسات جدایی‌طلبانه در یمن جنوبی هیچگاه کاملا از بین نرفت. با شروع جنگ یمن در سال ۲۰۱۵، جدایی‌طلبان جنوبی، فرصت را برای تحقق آمال خود مناسب دیدند. اما آیا این بار موفق می‌شوند بار دیگر در جنوب یمن کشور دیگری تاسیس کنند؟
نقشه دو کشور یمن شمالی و یمن جنوبی پیش از اتحاد
واضح است که برخی کشورها، خصوصا امارات، از تاسیس یک کشور جدید در جنوب یمن حمایت می‌کنند؛ و حتی عربستان که هم اکنون ظاهرا با جدایی‌طلبان مخالفت می‌کند، در سال ۱۹۹۰ نظر مساعدی درباره اتحاد دو یمن شمالی و جنوبی نداشت. اما امروز، وضعیت یمن به دلیل اوضاع جنگی پیچیده‌تر شده است. اگر شورای انتقالی جنوبی موفق شود کشور یمن جنوبی را احیا کند، تلاش‌های عربستان برای بازگرداندن هادی به صنعا و اخراج حوثی‌ها از آنجا، بیش از پیش دشوار خواهد بود. چرا که هادی از اساس یکی از سیاستمداران جنوب یمن به شمار می‌رود و در صورت جدایی بخش جنوبی یمن، دیگر کسی در یمن شمالی او را به عنوان رئیس جمهور قبول نخواهد کرد. به همین دلیل احتمالا عربستان در کوتاه مدت با جدایی جنوب یمن موافقت نخواهد کرد.
از این گذشته، با درگیری‌های عدن، این پرسش مطرح شده است که پس از سیطره جدایی طلبان بر عدن، سرنوشت دولت هادی و ائتلاف سعودی‌ها چه می‌شود. آیا امارات با حمایت از جدایی‌طلبان عدن، به ائتلاف سعودی‌ها و دولت هادی تیر خلاص زده است؟ به نظر می‌رسد که در حال حاضر سعودی‌ها بر اماراتی‌ها فشار می‌آورند که دست از حمایت از جدایی‌طلبان بردارد یا حداقل آن‌ها را مهار کند. امارات، فعلا خواستار تنش‌زدایی در عدن شده و درگیری‌ها را محکوم کرده است. اما باید دید در آینده با جدایی‌طلبان تحت حمایت خود چه می‌کند.