پالسهای مثبتی از میدان بهارستان درباره بازگشایی دفتر اتحادیه اروپا در تهران به گوش میرسد. بعد از جلسه سفرای اروپایی با اعضای کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی برخی اعضای این کمیسیون با بازگشایی این دفتر اعلام موافقت کردهاند. از آنجا که در جریان ادامه حیات برجام، ایران در همکاری تنگاتنگی با شرکتهای اروپایی و کشورهای قاره سبز قرار خواهد داشت، نیاز به دفتر اتحادیه اروپا در تهران بیشازپیش احساس میشود.
به گزارش شرق، روز پنجشنبه علی نجفیخوشرودی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی که در ماههای گذشته در انتخابات دستخوش تحولاتی درباره رئیس و سخنگو شده، در این زمینه به ایسنا توضیح داده است: «کمیسیون امنیت ملی درخواست اخیر برخی از کشورهای اروپایی برای بازگشایی دفتر اتحادیه اروپا در تهران را به مراجع ذیربط بهخصوص وزارت خارجه منتقل کرده و موضوع را پیگیری میکند».
بااینحال خوشرودی گفته است: «در کشور هنوز جمعبندیای برای این درخواست صورت نگرفته است». او همچنین این را میافزاید: «بررسی این موضوع در دستور کار مراجع ذیربط است، ولی ملاحظاتی وجود دارد که برخی از این ملاحظات را تعدادی از اعضای کمیسیون در جلسه با سفرای اروپایی مطرح کردند».
بااینحال این عضو کمیسیون در پاسخ به این سؤال که «آیا کمیسیون این موضوع را دنبال میکند؟» گفت: «ما موافق بازگشایی دفتر اتحادیه اروپا در تهران هستیم. بهویژه در شرایط فعلی که معتقدیم این اقدام باعث توسعه روابط دو طرف میشود؛ بنابراین کمیسیون این موضوع را در دستور کار دارد؛ ما جمعبندی جلسه با سفرا را به وزارت خارجه و سایر ارگانها منتقل کرده و این موضوع را پیگیری میکنیم».
درخواست سفرای اروپایی و ملاحظه نمایندگان ایرانی
در هفتههای گذشته کمیسیون امنیت ملی در جلسهای میزبان ۲۶ سفیر از کشورهای اروپایی بود که سفیر اتریش و برخی سفرای اروپایی در این جلسه موضوع بازگشایی دفتر اتحادیه اروپا را مطرح کردند. درحالحاضر اتریش ریاست دورهای اتحادیه اروپا را برعهده دارد، به همین دلیل، این موضوع را مطرح کرده است.
حشمتالله فلاحتپیشه، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، همان روزها با اعلام این موضوع به رسانهها گفته بود: «سفرای کشورهای اعلام کردند، چون اتحادیه اروپا در کشورهای مختلف سفیر دارد خواستار این هستیم تا دفتر این اتحادیه در تهران نیز بازگشایی شود. این درخواست مسبوق به سابقه است و اروپاییها خواهان بازگشایی دفتر خود در تهران بودهاند، البته در این راه ملاحظاتی وجود دارد که باید رعایت شود. دغدغههای موجود را که بخشی از آنها امنیتی است، به سفرای کشورهای اروپایی منتقل کردیم که باید در قالب یک پروتکل الحاقی آنها را برطرف کرد».
کشاکشی ۵ ساله
سال ۹۲ و ماههای ابتدایی رویکارآمدن دولت حسن روحانی، دو مقام اروپایی بر گشایش دفتر نمایندگی اتحادیه اروپا در ایران تأکید کردند. آبان ۹۲ بود که «الدار ممدوف»، مشاور فراکسیون سوسیال-دموکراتهای کمیته روابط خارجه پارلمان اروپا، در گفتگویی از تصویب طرح گشایش دفتر هیئت اتحادیه اروپا در تهران از سوی پارلمان اروپا خبر داد.
پیشتر نیز «هانس اسبودا»، رئیس فراکسیون سوسیال-دموکراتهای پارلمان اروپا که برای دیدار با مقامات ایرانی به تهران سفر کرده بود، از ایجاد چنین دفتری در ایران خبر داده بود.
فروردین ۱۳۹۵ و بعد از سفر فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اروپا، به تهران این موضوع بار دیگر مطرح شد. آنزمان توافق هستهای اجرائی و زمینه همکاری ایران و اتحادیه اروپا جدی شده بود. همانگونه که تیم همراه فدریکا موگرینی مقامات برخی کمیسیونهای اقتصادی، کشاورزی و محیط زیست بودند.
اتحادیه اروپا گفته بود که برای اجرائیشدن توافقهای صورتگرفته بین ایران و اتحادیه اروپا ضرورت دارد که آنها یک تیم در تهران در دفتری مستقل داشته باشند. اگرچه در سالهای دولت یازدهم (دولت اول حسن روحانی) پیشرفت مذاکرات هستهای و نهایتا توافق بر سر برنامه هستهای ایران، بخش مهمی از برنامه کار دستگاه دیپلماسی بود، اما همعرض با نگاههای مثبت به بازگشایی این دفتر جریانی داخلی به آن بدبین بود؛ همان جریانی که اساسا با رابطه با غرب مخالف است و اروپا را هم سنگ آمریکا میپندارد با راهاندازی دفتر اتحادیه اروپا نیز مخالف است.
پس از سفر موگرینی به ایران واکنش به دفتر اتحادیه اروپا حتی به نماز جمعه هم کشید و آیتالله محمدعلی موحدی کرمانی در نماز جمعه تهران گفت: «مردم اجازه نمیدهند اتحادیه اروپا یک جاسوسخانه در ایران بهوجود آورد».
همچنین محمد صالح جوکار، نماینده مردم یزد و عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی، هم گفته بود که تأسیس دفتر اتحادیه اروپا در تهران «فقط برای جاسوسی است و اروپاییها جز فتنهانگیزی کاری ندارند».
مخالفخوانها و موافقخوانها
این تفکر غریبی نیست و هنوز در برخی لایههای سیاسی داخلی وجود دارد. تعدادی از اعضای کمیسیون امنیت ملی مجلس جزء مخالفان این دفتر هستند و البته جریانهای سیاسی فکری مشابه آنها در داخل. محمدابراهیم رضایی یکی از اعضای کمیسیون امنیت است که در جلسه با سفرای اروپایی، مخالفتش را اعلام کرده و در این زمینه به باشگاه خبرنگاران گفته است: «به آنها یادآوری کردیم که در گذشته رفتار قابلقبولی در این زمینه نداشتند و همواره حقوق و حاکمیت کشورمان را نقض کردهاند. شخصا تا زمانیکه اروپاییها در چارچوب مقررات و احترام به حاکمیت ما عمل نکنند، با بازگشایی این دفتر موافق نیستم».
اگرچه مصاحبههای فلاحتپیشه و خوشرودی، رئیس و سخنگوی کمیسیون نشان میدهد که آنها موافق این امر هستند. حضور برخی چهرههای منتقد و برخی زندانیان سیاسی در سفارت هلند که فعلا نقش این دفتر را برای کشورهای اروپایی ایفا میکند، موجب مخالفخوانی بیشازپیش برخی چهرهای اصلی دلواپس به بازگشایی دفتر اتحادیه اروپا شد. این ماجراها بعد از حوادث سال ۸۸ شکلی پررنگتر نیز به خود گرفت.
از همین دست مخالفتها موجب شد دفتری که بهنظر میرسید چند ماه با بازگشایی فاصله دارد، همچنان معطل باقی بماند. سال ۹۵ بود که مجید تختروانچی، معاون وزیر امور خارجه در امور اروپا و آمریکا گفت: مراحل داخلی بازگشایی دفتر اتحادیه اروپا در تهران در حال انجام است. توضیح این مقام مسئول آنقدر دلگرمکننده بود که او با اینکه زمان دقیقی اعلام نمیکرد، اما گفت: «میتوانم بگویم ظرف چند ماه آینده این کار صورت خواهد گرفت».
مرداد ۱۳۹۵ مجید تخت روانچی در مصاحبه دیگری اعلام کرد که «تأسیس چنین دفتری نیازمند طیشدن مراحل قانونی در کشور است».
او گفته بود: «ما بهطرفهای مقابلمان در اتحادیه اروپا بهصورت شفاف اعلام کردهایم که این موضوعی زمانبر است و باید مسائل حقوقی مرتبط با تأسیس دفتر در تهران را در نظر بگیرند و کاری نیست که بتوان یکشبه آن را انجام داد».
اتحادیه اروپا در تهران چند دیپلمات مستقر در سفارت هلند در ایران دارد. اما با افزایش حوزههای همکاری این اتحادیه نیازمند تعدادی بیشتری دیپلمات برای پیگیری امور اداری است؛ امری که در ۱۴۰ کشور با سفارت و دفتر نمایندگی انجام میشود، اما ملاحظات سیاسی این امر را در تهران با محدودیت مواجه کرده است. با استقبال برخی اعضای کمیسیون امنیت ملی میتوان به بازگشایی دفتر اتحادیه اروپا در ایران خوشبین بود.