میثم قهوه‌چیان؛ پس از فاجعه منا برخی با استناد به برخی نقل‌ها در آثار عرفانی، وجوب حج را زیر سوال بردند، یثربی معتقد است شطحیات عرفانی قابل استفاده در فقه نیست و رسیدگی به مردم باارزش‌تر از سفرهای زیارتی مستحبی است.
یحیی یثربی، فیلسوف و مفسر قرآن، در گفت‌وگو با ایکنا، در خصوص ارزیابی استناد به متون عرفانی یا برخی خاطرات در خصوص نفی سفر حج، گفت: بدون شک حج یک واجب اسلامی است و هیچ مسلمانی نمی‌تواند و نباید در این خصوص برای کسانی که توان رفتن به حج دارند تردید داشت.
حج مانند نماز واجب است
یثربی افزود: نقل کردن مطالبی از آیت الله مرعشی دال بر به زیر سوال بردن حج واجب موجه نیست و بسیار بعید است که فقیهی چنین نظری داشته باشد اما عرفای ما چنین حرف‌هایی زده‌اند و مثلا یکی از اتهامات حلاج این بود که معتقد بود که کعبه ای در خانه درست کنید و دور آن بچرخید و پول خود را صرف فقرا کنید و یا بایزید می‌گفت هزینه حجتان را به او بدهید و دورش طواف کنید. این‌ها شطحیات عرفانی است و نمی‌توان آن‌ها را محوری برای احکام فقهی حساب کرد.
نویسنده تفسیر روز ادامه داد: حریم فقه در این جا کاملا درست و دقیق است و همان طور که نماز و روزه واجب است حج نیز واجب است. اما مشکل ما در اصل وجوب حج نیست هرچند افراد غیرمتخصص ممکن است حرف‌هایی در فضای مجازی مطرح کنند.
استاد برجسته فلسفه اسلامی افزود: مساله حج باید مورد توجه فقهای ما قرار بگیرد و چشم مردم بیشتر به سیاست گذاران دولتی و فقهاست. نکته اول این است که حج در تمام عمر یک بار واجب است و مثل نماز نیست که همه روزه باشد و یا روزه که یک ماه در سال است.
یثربی تصریح کرد: در روایات سنی و شیعه داریم که وقتی آیه حج نازل شد، یکی از صحابه رسول‌الله از حضرت پرسید آیا باید هر سال به حج برویم که حضرت ناراحت شد و جواب نداد، سوال‌کننده برای بار دوم و سوم سوال خود را تکرار کرد، حضرت با نارحتی فرمود چرا سوالات بیهوده می‌پرسید؟ چه می کردید اگر من می گفتم بله؟ در آن صورت هر سال بر شما واجب می‌شد. در مورد چیزی که تکلیفی نیست جر و بحث نکنید.
فضیلت حل مشکلات مردم از مسافرت‌های زیارتی بیشتر است
وی ادامه داد: متاسفانه کسانی هستند که 20 بار به مکه رفته‌اند و بعضا این سفرها با پول بیت‌المال بوده است.
یثربی با بیان اینکه من یک بار حج عمره رفته‌ام، گفت: یک بار هم یکی از مراکز به من حج هدیه کرد که قبول نکردم و حج تمتع اگر واجب شد می‌روم. آن باری را که به حج رفته بودم، آقایانی سر میز ناهار صحبت می‌کردند و یکی می‌گفت من هشت بار، خانمم شش بار و کودک شش ساله‌ام دو بار به مکه آمده‌ایم، این رفتارها درست نیست. متاسفانه امروزه بر سر تعدد سفر حج در جامعه رقابت ایجاد شده است.
استاد برجسته فلسفه و عرفان اسلامی افزود: من کسی را می‌شناسم که هر سال به مکه می‌رود در صورتی که خواهرش برای معالجه آب مروارید چشمش محتاج است.
وی تصریح کرد: تا کسی مشکلی در دور و برش باشد نباید به غیر از حج واجب، به حج برود. روایتی از حضرت علی(ع) نقل می‌کنم. ایشان پنج سال حکومت کرد و در این مدت چیزی به مکه نفرستاد، ظاهرا خودش هم به مکه نرفت. به ایشان اصرار کردند که هم امیران هدایایی به مکه می‌فرستند و شما چرا چیزی نمی‌فرستید که ایشان فرمودند به خدا قسم اگر دو بیابان از طلا و نقره داشتم، چیزی به مکه نمی‌فرستادم چون به جیب متولیان می‌رود درحالی که من آن را به نیازمند می‌دادم.
یثربی با بیان اینکه چرا وقتی ما را آزار و اذیت می‌کنند باز به مکه می‌رویم، گفت: باید به مردم این مساله را فهماند که کمک و دستگیری از همسایگان، هزار بار از زیارتهای مستحبی از قبیل مکه و امام رضا(ع) با ارزش‌تر است.
نویسنده تفسیر روز، در خصوص این‌نکته که آیا در خصوص سفر ایرانیان به کشورهای تفریحی نیز می‌توان همین استدلال را کرد، گفت: سفر از نظر اسلام چیز خوبی است و باید فضا و دنیای جدید را دید و مسئولان ما باید به این مسافرت‌ها بروند، اما مساله اینجا عقاید مذهبی است و سوال این است که چگونه باید به حج رفت؟ حج برای یک بار واجب است و نباید بیشتر به لحاظ شرعی به حج رفت، صحبت سر متشرعین و عاملان عمل دینی و زندگی شرعی است که برخی احساس می‌کنند خدا آن‌ها را به مکه دعوت کرده است، این ها باید حواس‌شان جمع باشد، اگر مشکل مردم را حل کنند، فضیلت‌مندانه‌تر از مسافرت‌های زیارتی مستحبی است.
نباید سیل سفر به حج را به جریان انداخت
این مفسر افزود: در شرایط کنونی که ما با عربستان اختلافاتی داریم، مشکلاتی ممکن است برای ما اتفاق بیفتند. از این رو ما باید حساب خودمان را داشته باشیم و سیل مسافر به عربستان را به جریان نیاندازیم.
وی ادامه داد: متاسفانه اکنون مسلمانان آواره زیاد داریم و روزی هزاران مسلمان بمباران می‌شوند و از خانه و زندگی خود به اروپا و به قول متدینین به کافران پناه می‌برند، سوال اینجاست که اگر ما به این‌ها برسیم واجب است و یا حج مستحبی یا سفر زیارتی؟
یثربی با بیان این که نمی‌توان حج واجب را حذف کرد، گفت: سفر حج یکی از بهترین سفرهای عبادی است اما اسلام دینی سیاسی است و نه فردی که شما بدون در نظر گرفتن شرایط سیاسی و اقتصادی اعمال دینی را انجام بدهید.
طرح قضا و قدر سلب مسئولیت انسان است
یثربی در خصوص اینکه برخی رخداد حوادث اخیر در منا و مسجدالحرام را قضا و قدر دانسته‌اند، گفت: برگرداندن این مساله به قضا و قدر یعنی سلب مسئولیت انسان و من با این مساله مخالفم. از نظر اسلامی، مسلمانان در بدر درست عمل کردند و پیروز شدند، درحالی‌که شکست‌‍شان در احد به خاطرعملکرد غلط‌‌شان بود.
این مفسر قرآن ادامه داد: ما، عربستان و همه حجاج در این فاجعه مسئول هستند. حجاج باید آموزش داشته باشند و با آرامش مناسک را انجام داده و سنگ را به شیطان بیاندازند و اگر در این فرایند پیرمردی افتاد دستش را بگیرند.
یثربی در خصوص وحدت مسلمانان و حج گفت: وحدت جهان اسلام به عنوان یکی از امکان های حج شمرده می‌شود، اما حج موجود به صورت صرفا آیینی انجام شود در حالیکه در اسلام همه عبادات معنی دارند و هر چه اجرائشان عاقلانه‌تر باشد، پادشش بیشتر است، مراد از حج در اسلام فقط این نیست که دور خانه خدا برویم و برگردیم، باید مشکلی از مشکلات کم شود و کنفرانسی است که مسلمانان جمع می شوند و مشکلات هم را کم کنند در حالی که در واقع هر روز اختلافات افزوده می‌شود و همه فقها و متفکران اسلام باید به این مساله فکر کنند.
منبع: ایکنا