به بهانه سالگرد حادثه تلخ مکه (مرداد 1366) خبرگزاری مهر برای نخستین بار پس از 19 سال در گفت‌وگو با حجت‌الاسلام مهدی کروبی، مسئول وقت بعثه امام خمینی(ره) به بازخوانی ابعاد مختلف این حادثه و چشم‌انداز روابط ایران و عربستان پرداخته‌است.
حجت‌الاسلام کروبی در پاسخ به این سؤال خبرنگار مهر که ارزیابی شما از حادثه مکه بعد از گذشت حدود 19 سال از این حادثه چیست؟ پاسخ داد: «معتقدم که حادثه مکه محصول شرایط زمانی دوره‌ای خاص بود، در آن مقطع یک کار بسیار بدی از طرف سعودی‌ها انجام شد، عده‌ای از هم‌وطنان ما به شهادت رسیدند، حتی بعضی از زائران شهید، هنوز احرام داشتند، حادثه مکه، حادثه غم‌انگیزی بود که روابط ایران و عربستان را دچار آسیب کرد.»
کروبی، برپایی تظاهرات و مراسم برائت از مشرکان از سوی بعثه رهبری را یک "صدور انقلاب مسالمت‌آمیز" توصیف کرد و گفت: «مسئله برائت از مشرکین و آن تظاهرات‌ها یک نوعی و یک مصداقی از صدور انقلاب بود.»
وی با تشریح شرایط دخیل در بروز حادثه مکه افزود: «این مسئله قابل انکار نیست که یک حادثه عظیمی به نام "انقلاب اسلامی" شکل گرفته‌بود، آن‌هم در فضایی که سال‌ها تبلیغ می‌شد که اسلام قادر به حکومت و اداره جامعه نیست و دین افیون توده‌ها است و... روحانیت هم نقش اصلی در این انقلاب داشت، انقلاب اسلامی از جنس اندیشه بود و ناخودآگاه به‌خاطر این خصلت خود، مورد توجه همه دنیا و به خصوص کشورهای اسلامی قرار گرفت.
یکی از جاهایی که می شد از آن برای تبلیغ و صدور انقلاب اسلامی استفاده کرد، مکه و مراسم حج بود. ما در این مراسم، انقلاب اسلامی را مبتنی بر اسلامی که امام(ره) مطرح می‌کردند، عرضه می‌کردیم؛ اسلامی که مبتنی بر عدالت و مبارزه با ظالم و کوبیدن شرک و کفر.
کروبی تصریح کرد: «به تعبیر حضرت امام(ره) انقلاب اسلامی که یک انفجار نور بود، در مقطع حادثه مکه، پیام و صدای این انقلاب نور تقریبا به همه جای دنیا رسیده بود، یعنی در طول ده سال بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و استقرار نظام جمهوری اسلامی، دیگر جایی از کشورهای اسلامی و منطقه نبود که با پیام انقلاب ما نا آشنا باشد، به خصوص در سال‌های بعد، با وسائل و ابزاری چون سفارت‌خانه‌ها و رایزنان فرهنگی و تبلیغی، پیام انقلاب گسترش پیدا کرده‌بود.»
مسئول وقت بعثه امام خمینی(ره) ادامه داد: «تبلیغ انقلاب اسلامی تبدیل به یک موج بزرگ منطقه‌ای ـ جهانی شده‌بود که فروکش نمی‌کرد، یکی از جاهایی که می‌شد از آن برای تبلیغ و صدور انقلاب اسلامی استفاده کرد، مکه و مراسم حج بود. ما در این مراسم، انقلاب اسلامی را مبتنی بر اسلامی که امام(ره) مطرح می‌کردند، عرضه می‌کردیم؛ اسلامی که مبتنی بر عدالت و مبارزه با ظالم و کوبیدن شرک و کفر بود. اگر دقت کنید، در همین سال‌ها است که مسئله فلسطین تحت تأثیر انقلاب اسلامی یک حال‌وهوای دیگری پیدا کرد و انتفاضه اول روی داد.»
کروبی خاطرنشان کرد: «یکی از کارهایی که ما در حج می‌کردیم این بود که به مسلمانان جهان بگوییم که انقلاب اسلامی و ایران پناهگاه همه مسلمانان جهان است. صدور انقلاب به این معنا داشتیم که البته به هیچ‌وجه به‌معنای تلاش برای ساقط کردن حکومت‌ها نبود.»
امروز همه تحولاتی که در لبنان و فلسطین و کشورهای منطقه تحت عنوان بیداری اسلامی شاهد هستیم، تأثیر گرفته از انقلاب اسلامی است، بذری بود که حضرت امام(ره) آن را در جهان اسلام کاشت.»
وی در مورد تحلیل و عملکرد سعودی‌ها در ماجرای جمعه خونین مکه گفت: «عربستان مسلما می‌خواست چنان حادثه‌ای پیش بیاید، ولی می‌خواست که جلوی این حرکت را از اصل بگیرد. چون سعودی‌ها احساس کرده‌بودند که از این حرکت استقبال شده‌است. در اولین مراسم برائت از مشرکین، فقط ایرانی‌ها بودند؛ اما در سال‌های بعد و به‌خصوص همین سال 1366 مردم خود مکه و ملیت‌های دیگر مسلمان به مراسم می‌آمدند و اوضاع به‌طور کلی متفاوت شده‌بود.»
کروبی خاطرنشان کرد: «معتقدیم حادثه مکه با فشار مستقیم آمریکا به عربستان سعودی شکل گرفت؛ براساس اخبار و اطلاعات ما، بسیاری از شرکت‌کنندگان در مراسم برائت از مشرکین را بعد از بازگشت به کشور متبوعشان، بازداشت می‌شدند و تحت بازجویی قرار می‌گرفتند، حتی در چندین مورد افراد بعثه ما را هم گرفتند و به بازجویی بردند، یک حساسیت فوق العاده‌ای ایجاد شده‌بود.»
مسئول وقت بعثه امام خمینی(ره) گفت: «در واقع آن‌ها با ابزار فیزیکی و خشونت خواستند جلوی یک حرکت فکری را بگیرند، در حادثه مکه، تقصیر اصلی با طرف سعودی بود.
الان هم معتقدم با حفظ کامل آرمان‌ها، باید روابطمان با عربستان سعودی خوب و حسنه باشد و نگذاریم تیره بشود، چون تیره شدن روابط ایران و عربستان فقط به نفع دشمنان جهان اسلام است و امروز یکی از راهبردهای اصلی دشمن، تیره کردن روابط ایران و عربستان است.
خبرنگار مهر از کروبی در مورد روابط ایران و عربستان بعد از حادثه مکه سؤال کرد که وی پاسخ داد: «اما بعدها و در دوران رهبری آیت‌الله خامنه ای، روابط ما با عربستان ترمیم شد که کار درستی هم بود. در ادامه این ترمیم روابط، سفرهای متعددی بین مقامات دو کشور انجام شد. رؤسای جمهور ما به عربستان رفتند، سعودی‌ها در کنفرانس فلسطین خیلی به ما کمک کردند و همراهی نشان دادند.»
کروبی گفت: «راهبردهای نظامی آمریکا در منطقه شکست خورده‌است، بحث خاورمیانه بزرگ هم منتفی شده‌است، در عراق و افغانستان با مشکلات شدیدی مواجه است، الان راهی که برای آمریکا وجود دارد، اختلاف‌افکنی بین شیعه و سنی و ایران و عربستان است.»
وی در پایان این گفت‌وگو تقویت روابط با عربستان را "سیاست اصولی جمهوری اسلامی" توصیف کرد و گفت: «مقام معظم رهبری عنایت خاصی به این مسئله دارند و دیدیم که اخیرا به پادشاه عربستان نامه فرستادند و پیک آن‌ها هم مستقیما پاسخ نامه را به خود ایشان تحویل دادند، این سیاست‌ها باید ادامه پیدا کند.»