یک عکس یک روایت: سخنرانی شاه و کارتر در محوطه کاخ سفید

فرارو- در پاییز ۱۳۵۵، جیمی کارتر با پیروزی در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا، وزنه‌ای تازه در سیاست جهانی شد و تأثیری عمیق بر فضای سیاسی ایران گذاشت. محمدرضا شاه پهلوی که به هم‌پیمانی مطمئن با جمهوری‌خواهان، به ویژه ریچارد نیکسون، عادت کرده بود، این پیروزی را خوشایند نمی‌دانست. شاه که از حمایت بی‌دریغ جمهوری‌خواهان بهره‌مند بود، سیاست‌های اعلامی کارتر در دفاع از حقوق بشر و انتقاد از فروش تسلیحات به رژیم‌های دیکتاتوری را تهدیدی برای خود می‌پنداشت.

به گزارش فرارو، با این وجود، پس از ورود کارتر به کاخ سفید، رفتار وی در قبال ایران دوگانه شد. از یک سو، شعار‌های حقوق بشری و فضای باز سیاسی را مطرح کرد و از سوی دیگر، به مرور به سمت همکاری با رژیم شاه گرایش یافت. در همین راستا، در روز‌های ۲۴ و ۲۵ آبان ۱۳۵۶، محمدرضا شاه و فرح پهلوی به دعوت کارتر به آمریکا سفر کردند. 

مراسم استقبال در کاخ سفید، هرچند با تشریفات ویژه‌ای همراه بود، اما به دلیل حواشی ناگوار، به یکی از خاطرات تلخ روابط ایران و آمریکا بدل شد. در روز ۲۵ آبان و هنگام سخنرانی شاه و کارتر در محوطه کاخ سفید، اعتراضات گسترده‌ای از سوی دانشجویان ایرانی مخالف شاه صورت گرفت. 

صحنه‌ای که با درگیری میان مخالفان و پلیس همراه شد، از کنترل خارج گشت. پلیس آمریکا برای متفرق کردن معترضان از گاز اشک‌آور استفاده کرد، اما باد گاز را به داخل محوطه مراسم رساند. نتیجه؟ اشک در چشمان همه حاضران، از جمله شاه، فرح، کارتر و همسرش روزالین جاری شد. 

تصاویر پخش شده از این صحنه در شبکه‌های تلویزیونی، به‌ویژه ان‌بی‌سی، واکنش‌هایی گسترده برانگیخت و برخی آن را به اعتراضات ضد جنگ ویتنام در دهه ۱۹۶۰ تشبیه کردند. جیمی کارتر، این لحظه را بعد‌ها «لحظه‌ای شوم» در میانه یک مراسم رسمی توصیف کرد و همسرش روزالین، آن را حادثه‌ای «فراموش‌ناشدنی» خواند. این واقعه که در ظاهر تنها نشانی از بی‌نظمی در یک مراسم دیپلماتیک بود، در واقع پژواکی از نارضایتی عمیق اجتماعی و شکاف‌هایی بود که در زیر پوست سیاست آن روز‌ها جریان داشت؛ شکاف‌هایی که به فاصله‌ای کوتاه، سرانجام خود را در انقلاب ۵۷ نشان داد.