نشریه ویک: اگر توافقی نکنید ایران تا پس از انتخابات میان دوره‌ای بمب اتمی خواهد ساخت

فرارو- اگر به زودی توافقی حاصل نشود مذاکرات ممکن است تا پس از پایان دوره میان دوره‌ای از سر گرفته نشود تا آن زمان ممکن است ایران پیشدستی کرده سلاح هسته‌ای ساخته باشد.

به گزارش فرارو به نقل از نشریه ویک، در طول کارزار انتخاباتی ریاست جمهوری ۲۰۲۰ میلادی «جو بایدن» نامزد دموکرات‌ها بار‌ها وعده داده بود که ایالات متحده را به توافق هسته‌ای از طریق مذاکره مجدد با ایران بازگرداند؛ توافقی که ترامپ در سال ۲۰۱۸ میلادی از آن خارج شد. به نظر می‌رسد مذاکرات پرزحمت انجام شده است. اکنون در مقطعی حساس قرار داریم که پاسخ ایالات متحده به نظرات ایران در مورد متن پیش‌نویس نهایی توافق، ارائه شده.

چرا توافق هسته‌ای جدید ضروری است؟

مانند تقریباً تمام نامزد‌های ریاست جمهوری جمهوری خواهان در سال ۲۰۱۶ میلادی ترامپ وعده داد که برجام را در روز نخست ریاست جمهوری‌اش پاره خواهد کرد. مؤلفه‌های اساسی توافق ۲۰۱۵ میلادی رفع تحریم‌ها و درجاتی از عادی‌سازی اقتصادی برای ایران، در ازای همکاری با آژانس بین المللی انرژی اتمی، در کنار چشم پوشی از پیگیری غنی‌سازی اورانیوم در درجات مورد نیاز برای ساخت سلاح هسته‌ای بودند.

هم چنین، ایران متعهد شده بود که ذخایر موجود اورانیوم با غلظت بالا از نظر غنی شدن را به کشوری دیگر برای نگهداری تحویل دهد و اطمینان داده بود که تاسیسات هسته‌ای‌اش تنها برای مصارف صلح‌آمیز مورد استفاده قرار خواهد گرفت در حالی که بسیاری از جمهوری خواهان با ایده مذاکره با ایران مخالف بودند برخی دیگر عمدتاً با «مفاد بند غروب آفتاب» که بر اساس آن محدودیت‌های خاص منقضی می‌شد (بخش اعظم آن در پایان سال ۲۰۳۰ میلادی، اما برخی موارد زودتر) بدون تمدید توافق مخالف بودند.

اگرچه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بار‌ها تاکید کرد که ایران مدت زمان پایان یافتن توافق را به تعویق خواهد انداخت، اما دولت ترامپ در ماه مه ۲۰۱۸ میلادی امریکا را از برجام خارج کرد. از آن زمان به این سو، ایران یک رئیس جمهور اصولگرا (ابراهیم رئیسی) را انتخاب کرده و به نقطه توانایی ساخت سلاح هسته‌ای نزدیک‌تر شده جایی که اصطلاحا از آن به عنوان زمان شکست هسته‌ای یاد می‌شود و مدت زمان مورد نیاز برای تولید اورانیوم غنی شده کافی برای ساخت یک سلاح هسته‌ای است.

این مدت زمان اکنون برای ایران به جای ماه‌ها یا سال‌ها به چندین هفته تقلیل یافته است. مذاکرات بین ایران و سایر طرفین اصلی برجام در سال ۲۰۲۱ میلادی از سر گرفته شد، اما در آن مذاکرات ایالات متحده مشارکتی نداشت و اتحادیه اروپا نقش رهبری کننده مذاکرات را برعهده گرفته بود. تصمیم دولت ترامپ برای خروج یکجانبه از توافق روابط با تهران را چنان مسموم کرد که ایران از مذاکره مستقیم با واشنگتن خودداری ورزید.

نقاط چسبنده که باعث ایجاد اصطکاک شده‌اند چه هستند؟

مشکل سازترین جنبه از سر و سامان دادن به توافق با ایران موضوع اعتماد است. زمانی که ایران در سال ۲۰۱۵ میلادی این قرارداد را امضا کرد، این امید ایجاد شد که انزوای اقتصادی آن کشور از سایر نقاط جهان پایان یابد و شرکت‌های بین المللی بتوانند با ایران تجارت کنند. با این وجود، زمانی که ترامپ بسیاری از تحریم‌های ایالات متحده را که لغو شده بودند مجددا اعمال کرد و با موفقیت سایر کشور‌ها را از اجازه دادن به شرکت‌های‌شان برای فعالیت در ایران منصرف ساخت اقتصاد ایران دچار سقوط آزاد شد.

از منظر ایران، آن کشور باید تضمین‌هایی دریافت کند که اگر رئیس جمهور آینده ایالات متحده یک بار دیگر تصمیم به لغو توافق بگیرد واشنگتن بار دیگر نتواند فوراً اقتصاد ایران را به آشوب بکشاند. به همین دلیل است که ایران خواستار حفظ ظرفیت غنی‌سازی اورانیومی شده که از سال ۲۰۱۸ میلادی بازسازی کرده است. گزارش‌ها حاکی از آن است که ایران به جای متوقف کردن فعالیت سانتریفیوژ‌های مورد نیاز برای از سرگیری غنی‌سازی به دنبال آن است که این سانتریفیوژ‌ها تحت نظارت آژانس بین المللی انرژی باقی بمانند و در صورت بروز مشکل مجددی مشابه سال ۲۰۱۸ میلادی زمان نزدیک شدن ایران به آستانه ساخت سلاح هسته‌ای تسریع شود.

طبق گزارش‌ها دولت بایدن نیز موافقت کرده که در صورت اعمال مجدد تحریم‌ها به شرکت‌های بین المللی ۲.۵ سال معافیت بدهد تا به فعالیت‌های تجاری خود با ایران ادامه دهند.

هم چنین، موضوع یک تحقیق آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مطرح است که در سال ۲۰۱۸ میلادی درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران در تأسیسات اعلام نشده آغاز شد. تهران خواهان بسته شدن این تحقیقات بود، اما دولت بایدن نمی‌تواند آژانس بین المللی انرژی اتمی را مجبور به این کار کند، زیرا آژانس نهاد مستقلی محسوب می‌شود که به طور مستقیم به واشنگتن پاسخگو نیست.

هم چنین، مذاکره کنندگان ایرانی خواهان حذف نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از فهرست سازمان‌های تروریستی خارجی وزارت خارجه امریکا شده بودند. بنا بر گزارش‌ها، تهران از طرح این خواسته خودداری ورزیده است. اسرائیل متحد نزدیک و کشور مشتری ایالات متحده در حال مانور دادن است تا به طور کلی یک توافق جدید را متوقف کند یا دست کم به دولت بایدن فشار بیاورد که خواسته‌های خود را برای دستیابی به مذاکره تقلیل ندهد.

رهبران اسرائیل می‌ترسند که بازدارندگی هسته‌ای سنتی در مورد ایران کارساز نباشد. تصمیم دولت اوباما برای پیشبرد توافق شکافی را بین امریکا و اسرائیل ایجاد کرد و بایدن که حزب‌اش در ماه نوامبر با چالش حفظ یک یا دو مجلس امریکا در انتخابات میان دوره‌ای مواجه است به سختی می‌تواند از عهده این توافق برآید. هم چنین، انتخاب مخرب دیگری در اسرائیل نیز در پیش است. نگرانی در مورد اختلاف امریکا با اسرائیل را باید با این احتمال که حصول یک توافق با ایران باعث عرضه نفت آن کشور به بازار‌های جهانی خواهد شد و این امر می‌تواند قیمت بنزین را در امریکا در زمان انتخابات بعدی کاهش دهد تعدیل نمود.

یک توافق تازه شامل چه مواردی خواهد بود؟

تمام گزارش‌های موجود حاکی از آن است که آن چه در ۱۷ ماه گذشته رخ داده در حاشیه توافق ۲۰۱۵ میلادی قرار دارد. به احتمال زیاد، تعداد کمی مفاد به متن اصلی برجام اضافه خواهد شد. آن چه از نقطه نظر امروز نامشخص به نظر می‌رسد این نکته است که آیا مفاد اصلی بند‌های غروب آفتاب باقی خواهند ماند یا این که این جدول زمانی هفت یا هشت سال به جلو کشیده خواهد شد.

ایالات متحده تحریم‌های مربوط به سایر فعالیت‌های ایران در منطقه را لغو نخواهد کرد، اما برخی از دارایی‌های ایران را آزاد خواهد نمود. بنابر گزارش‌ها، ایران نیز به نوبه خود قرار است گروگان (افراد بازداشت شده)‌های غربی را که در آن کشور نگهداری می‌شوند آزاد کند.

ایالات متحده پاسخ خود را به نظرات ایران در مورد متن پیش‌نویس روز چهارشنبه ارسال کرد و اگر ایران با این شرایط موافقت کند می‌توان به سرعت به توافق دست یافت. از سوی دیگر، اگر مذاکره‌کنندگان ایرانی خواسته‌های جدیدی را مطرح کنند یا از عقب‌نشینی از خطوط قرمز آمریکا خودداری ورزند همه چیز ممکن است بدون هیچ گونه توافقی از بین برود و ایران به طور خطرناکی به توانایی تولید سلاح هسته‌ای نزدیک شود. این امر باعث می‌شود که رویداد‌های روز‌ها و هفته‌های آینده اهمیت ویژه‌ای داشته باشند. اگر به زودی توافقی حاصل نشود مذاکرات ممکن است تا پس از انتخابات میان دوره‌ای ایالات متحده از سر گرفته نشود تا آن زمان این احتمال وجود دارد که ایران پیشدستی کرده و بمب اتمی ساخته باشد.