ایران چند یوز دارد؟

معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست لرستان گفت: کارشناسان تعداد یوزهای ایرانی را در طبیعت بین 60 تا 100 قلاده تخمین زده‌اند.

مهندس نبی‌الله قائدرحمتی در گفت‌وگو با ایسنا ، بیان کرد: واژه یوزپلنگ یکی از واژه‌های اصیل ایرانی بوده که از ترکیب دو کلمه یوز و پلنگ حاصل شده است. یوز بُن مضارع مصدر یوزیدن به معنای "جَستن، جهیدن و طلب کردن" بوده و از این رو یوزپلنگ، به معنای پلنگی است که به دنبال شکار خود گشته و آن را با جستن و دنبال کردن می‌گیرد.

 وی با بیان اینکه در جهان‌ دو گونه‌ یوزپلنگ‌ وجود دارد که‌ یکی‌ گونه‌ آسیایی‌ و دیگری‌ گونه‌ افریقایی‌ است، افزود: گونه‌ افریقایی‌ یوزپلنگ‌ در شمال‌ این‌ قاره‌ پهناور منقرض‌ و فقط محدود به‌ جنوب‌ این‌ قاره‌ شده‌ که‌ البته‌ با برنامه‌های‌ مناسب‌ حفاظتی‌ در حال‌ حاضر از نظر جمعیتی‌ در وضعیت‌ مناسبی‌ است‌ اما یوز آسیایی‌ که‌ زمانی گستره‌ وسیعی‌ از غرب‌ این‌ قاره‌ از سوریه‌ و عربستان‌ گرفته‌ تا هندوستان‌ و ترکمنستان‌ پراکنده‌ بود از ‌20‌ سال‌ پیش‌ بجز در ایران منقرض‌ شده‌ است‌.

قائدرحمتی اظهار کرد: این گونه در حال حاضر فقط در ایران وجود دارد و به دلیل تعداد کم آن جزء گونه‌های در معرض انقراض است که در خوشبینانه‌ترین برآوردها که توسط کارشناسان در سال‌های گذشته انجام شده تعداد یوزهای ایرانی را در طبیعت بین 60 تا 100 قلاده تخمین زده‌اند.

معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست لرستان ادامه داد: البته با توجه به اینکه در دشت‌های باز زندگی می‌کند و از قدرت شنوائی و بینایی بسیار بالایی برخودار است، از کیلومترها فاصله حضور ما انسان‌ها را حس و خود را مخفی می‌کند بنابراین اظهار نظر درباره تعداد دقیق آن در طبیعت مشکل است.

وی با بیان اینکه یوزپلنگ در دشت های بازو تپه ماهورهای واقع در مناطق استپی و بیابانی نیمه کویری و زیستگاه‌های باز دیگری که طعمه در آن وجود داشته باشد دیده می‌شود، تصریح کرد: یوزپلنگ حیوانی با قدرت شنوایی و بینائی بسیار بالا است و معمولا صبح زود یا غروب به شکار می‌روند.

قائدرحمتی خاطرنشان کرد: این حیوان معمولا حیوانات  ضعیف‌تر را جهت شکار انتخاب می‌کنند، یوزپلنگ مانند پلنگ قادر به پنهان کردن طعمه و شکارش از دسترس سایر گوشت‌خواران نیست به همین دلیل گاهی شکارش را سایر گوشت‌خواران از او می‌گیرند و یا اینکه بعد از خوردن یک وعده غذا در بیشتر اوقات باقیمانده را از دست می‌دهد.

 معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست لرستان یادآور شد: آنها قادرند با سرعتی معادل 110 کیلومتر در ساعت بدوند. یوزپلنگ‌ در ایران‌ عمدتا از جبیر،‌ آهو،‌ قوچ‌ ، میش‌، کل‌ و بز و خرگوش‌ وحشی‌ تغذیه‌ می‌کند و طول سر و بدن یوزپلنگ بالغ بر 112 تا 137، طول دم 64 تا 86 و بلندی شانه‌هایش 71 تا 84 سانتی‌متر است.

وی اظهار کرد: وزن حیوان به 34 تا 54 کیلوگرم می‌رسد و جنس نر یوزپلنگ اندکی بزرگتر از جنس ماده است.

قائدرحمتی با اشاره به تولیدمثل‌ این گونه گفت: بلوغی‌ جنسی‌ در حدود ‌20‌ ماهگی‌ شروع می‌شود.‌ زمان‌ بارداری‌ ‌95‌ روز و تعداد توله‌ها ‌1‌ تا ‌6‌ و معمولا ‌4‌ تا ‌5‌ عدد است.‌ توله‌ها در هنگام‌ تولد حدود ‌300‌ گرم‌ وزن‌ و ‌30‌ سانتی‌ متر طول‌ دارند. رنگ‌ آنها خاکستری‌ تیره‌ است‌ و موهای‌ بلندی‌ بر پشتشان‌ دارند.‌

 معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست لرستان اظهار کرد: یوزپلنگ‌ ماده‌ به‌ استثنای‌ زمان‌ مراقبت‌ از توله‌ها به‌ تنهایی‌ زندگی‌ می‌کند و یوزپلنگ‌ نر در مراقبت‌ از بچه‌ها نقشی‌ بر عهده‌ ندارد. توله‌ها به‌ مدت‌ ‌18‌ ماه‌ در کنار مادرشان‌ می‌مانند. نرها به‌ تنهایی‌ یا همراه‌ برادران‌ خونی‌ خود زندگی‌ می‌کنند اما ماده‌ها به‌ جز زمان‌ بچه‌داری‌ تنها زندگی‌ می‌کنند.

وی بیان کرد: با توجه به اینکه یوزپلنگ در دشت‌های باز زندگی می‌کند و از قدرت شنوائی و بینایی بسیار بالائی برخودار است و از کیلومترها فاصله حضور ما انسانها را حس و خود را مخفی می‌کند بنابراین اظهار نظر درباره تعداد دقیق آن در طبیعت مشکل است و اینکه اقدامات انجام شده تا چه حد مفید بوده نیاز به بررسی و تحقیق و کار کارشناسی مستند دارد.

قائدرحمتی ادامه داد: در سال‌های قبل برنامه ریزی و تلاش‌هایی برای حفظ نسل یوزپلنگ آسیایی در ایران انجام شده ولی به نظر می‌رسد که بایستی تلاش‌ها افزایش یابد و خلاء‌های اطلاعاتی و پژوهشی را برطرف کرده و با توجه به اثرات میزان عوامل تهدید بر این گونه با در نظر گرفتن همه جوانب محلی و منطقه‌ای بر اساس اعتبارات در اختیار، برنامه ریزی و اقدام لازم جهت حراست و حمایت از این گونه را انجام دهند.

معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست لرستان اظهار کرد: سازمان محیط زیست برای احیاء و بقای این‌ گونه ارزشمند و در معرض خطر انقراض می‌بایست افزایش طعمه برای یوزها در زیستگاه‌های موجود را در دستور کار قرار دهد و از کشتار جانوران تشکیل دهنده زنجیره غذایی یوزها و تخریب زیستگاه‌ها و شکار بی رویه آنها با افزایش نیروی محیط بان و گشت و کنترل مداوم در سطح مناطق موجود جلوگیری کند.

وی یادآور شد: در اصل محیط زیست به عنوان متولی اصلی می‌بایست برای حفظ این‌گونه حفاظت را در شرایط طبیعی زیستگاهی مهیا کند از جمله کنترل ورود و خروج دامداران و برقراری ارتباط و تعاملات سازنده با جامعه محلی به عنوان اصلی‌ترین ذی‌نفعان زیستگاه‌های این گونه ارزشمند و حراست از طعمه‌های اصلی یوز از جمله جبیر که یکی از طعمه‌های اصلی آن است و در مناطق بیابانی زیست می‌کند و نیاز به آب کمی دارد را به صورت خاص و ویژه حفاظت کند.

قائدرحمتی گفت: همچنین با توجه به اینکه یوزها در گستره‌های وسیع مهاجرت می‌کنند، همه زیستگاه‌ها و کریدورها وجاده‌ها باید برای تردد آن‌ها ایمن شوند در صورتی‌که نیاز باشد گستره‌ها و مسیرهای مهاجرت را به مناطق تحت مدیریت ارتقاء یابند البته از مطالعه و شناسائی زیستگاه‌های جدید در سطح کشور هم نباید غافل شد.