عکس‌هایی از «حضرت مستطاب» سوگلی ناصرالدین‌شاه!

«به توسط حضرت مستطاب علیّۀ عالیه انیس‌الدوله دامت شوکتها، عرض تظلم این بیچارگان به خاکپای مبارک اقدس صاحبقرانی ارواحنا فداه...». این سرآغاز تلگرافی است که جمعی از اهالی روستای باغ شیخ ساوه در سال ۱۳۱۱ قمری (۱۲۷۲ شمسی) به انیس‌الدوله فرستاده‌اند و در آن از ظلمی که ظهیرالسلطنه به آن‌ها کرده شکایت کرده‌اند.

به گزارش فرادید، این تنها یک نمونه از نامه‌ها و عریضه‌های پرشماری است که در طول سال‌ها از طرف افراد مختلف به حضور انیس‌الدوله سوگلی بانفوذ دربار ناصرالدین‌شاه فرستاده می‌شد. از رعایا گرفته تا درباریان و اشراف، همه از جایگاه ویژه و قدرت و اعتبار انیس‌الدوله در دربار باخبر بودند و به همین خاطر بود که عریضه‌هایشان را برای او می‌فرستادند تا او برایشان در نزد شاه وساطت کند.

نمونۀ دیگری از این نامه‌ها را دو نوۀ امیرکبیر یعنی خورشیدتاج و قمرتاج نوشته‌اند و در آن تقاضای لقب برای میرزاصالح خان همسر قمرتاج را داشته‌اند. سرآغاز این نامه نیز مشابه تلگراف رعایا است: «به توسط حضرت مستطاب علیّۀ عالیه انیس‌الدوله دامت شوکت‌ها به خاکپای مبارک اعلیحضرت اقدس ظل‌اللهی ارواح‌العالمین فداه...».

انیس‌الدوله با نام اصلی فاطمه در سال ۱۲۲۰ شمسی در روستای امامه لواسانات به دنیا آمد. او که در کودکی پدرش را از دست داده بود، مجبور بود برای گذران زندگی چوپانی کند. شاه در یکی از سفر‌هایی که برای شکار رفته بود، این دختر فقیر روستایی را می‌بیند و دلبستۀ او می‌شود. فاطمه در سال ۱۲۳۸ یعنی در سن ۱۸ سالگی با شاه ازدواج می‌کند و به تدریج به محبوب‌ترین و قدرتمندترین زن اندرونی قاجار تبدیل می‌شود. فوت زودهنگام او بعد از قتل شاه نیز معمولا نشانه‌ای از وفاداری و علاقۀ زیاد او به شاه دانسته شده است.

در اینجا تصاویری از انیس‌الدوله را در دورانی که بانوی اول دربار بوده است ملاحظه می‌کنید.

(انیس‌الدوله و عزیزالسلطان)

(انیس‌الدوله در ردیف بالا نشسته و قرآن در دست دارد؛ نفر پنجم از سمت چپ)

(در ردیف نشسته بر روی پله، نفر اول از سمت چپ)