گشایش در مذاکرات

به دنبال انتشار اخباری مبنی بر غنی‌سازی ۸۴ درصدی از سوی ایران که با هدف افزایش فشار بر تهران در آستانه نشست فصلی شورای حکام آژانس صورت می‌گیرد، دو مقام جمهوری اسلامی از تحولات جدید در روابط ایران و آژانس خبر دادند. حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجه از سفر هیات آژانس به تهران خبر داد و گفت: در چارچوب جمع‌‌‌بندی مذاکرات مقامات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در روزهای آینده به تهران سفر خواهند کرد. همزمان محمد اسلامی رئیس سازمان انرژی اتمی نیز با بیان اینکه مسوولان آژانس از دیروز درحال بازدید از تاسیسات هستند، تاکید کرد که ابهامات در خصوص میزان غنی‌سازی، در حال برطرف شدن است.

حسین امیرعبداللهیان روز چهارشنبه در جریان سفر به بغداد و دیدار با مقامات عراقی از سفر هیات آژانس به تهران خبر داد و گفت: در چارچوب جمع‌‌‌بندی مذاکرات مقامات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در روزهای آینده به تهران سفر خواهند کرد. امیرعبداللهیان افزود: امیدواریم رافائل گروسی مدیرکل آژانس با نگاه فنی و به دور از هیجانات سیاسی نسبت به حل و فصل این موضوع با همکارانم در سازمان انرژی اتمی به جمع‌بندی و توافق برسد. وی خاطرنشان کرد: جمهوری اسلامی ایران هیچ‌گاه به دنبال دستیابی به سلاح هسته‌‌‌ای و بمب اتمی نبوده و نخواهد بود و فتوای مقام معظم رهبری نیز بر این موضوع تاکید دارد.امیرعبداللهیان در بخش دیگری از این نشست خبری اظهار کرد: بر کسی پوشیده نیست که عراق همواره در مسیر گفت‌‌‌وگو برای لغو تحریم‌‌‌ها، مذاکرات وین و جمع‌بندی نهایی مذاکرات هسته‌‌‌ای بین ایران و طرف آمریکایی و سه کشور اروپایی اقدامات مثبت و سازنده‌‌‌ای را انجام داده است. ما آمادگی داریم بر مبنای مذاکرات قبلی و با رعایت خطوط قرمز جمهوری اسلامی ایران در مسیر جمع‌بندی نهایی مذاکرات انجام شده در وین قدم برداریم.

همزمان با اظهارات وزیرخارجه، محمد اسلامی رئیس سازمان انرژی اتمی نیز از حضور بازرسان آژانس در تهران خبر داد. اسلامی صبح روز چهارشنبه در حاشیه جلسه هیات دولت با بیان اینکه ما در چارچوب پادمان روابطمان با آژانس برقرار است، در مورد مطالب مطرح شده از سوی برخی از بازرسان آژانس در مورد میزان غنی‌سازی صورت‌گرفته در ایران و انتشار این ادعا از سوی رسانه بلومبرگ گفت: در مورد این موضوع که یکی از بازرسان آژانس مطرح کرده بود، مسوولان آژانس در تهران هستند و از دیروز در حال مذاکره، بازدید و بازرسی هستند تا ابهاماتی که بر اساس برداشت ناصواب یک بازرس ایجاد شده بود برطرف شود. این ابهامات در حال برطرف شدن و در حال رفع و رجوع شدن است.

سرعت واکنش این دو مقام ایرانی نشان می‌دهد که تهران به دنبال مدیریت فضای در حال شکل‌گیری است، فضایی که روز یکشنبه خبرگزاری بلومبرگ با ادعای غنی‌سازی ۸۴درصدی آن را کلید زد. این ادعا می‌تواند منجر به اقدامات جدی‌تر از جمله صدور قطعنامه در نشست پیش‌روی آژانس در ماه مارس شود و مقدمه‌ای برای ارسال دوباره پرونده ایران به شورای امنیت و این بار فعال شدن مکانیزم اسنپ بک باشد.

بلومبرگ به نقل از دیپلمات‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بلند‌پایه مدعی شد که ناظران آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، اورانیوم غنی شده را در ایران شناسایی کرده‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند که کمی کمتر از سطح موردنیاز برای ساخت سلاح هسته‌‌‌ای است. بلومبرگ به نقل از بازرسان، این سطح را ۸۴‌‌‌‌درصد اعلام کرده است. این خبرگزاری آمریکایی در ادامه نوشت که آژانس در تلاش است توضیح دهد که چگونه اورانیوم غنی شده ایران به این خلوص رسیده است.

در پی ادعای مطرح شده از سوی بلومبرگ، آژانس در صفحه توییترش نوشت: آژانس از گزارش‌‌‌‌‌‌‌‌‌های اخیر در رسانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها درباره سطح غنی‌‌‌‌‌‌‌‌‌سازی اورانیوم در ایران باخبر است. آژانس همچنین اعلام کرد که در حال گفت‌‌‌‌‌‌‌‌‌وگو با تهران در زمینه فعالیت‌‌‌‌‌‌‌‌‌های راستی‌‌‌آزمایی اخیر آژانس در ایران است.کارشناسان معتقدند با توجه به اینکه آژانس در جریان این تحول بوده، انتشار این خبر با هدف فضاسازی علیه ایران در آستانه نشست فصلی شورای حکام در ماه مارس قرار دارد. پیش‌تر آژانس در ماه نوامبر با صدور قطعنامه‌‌‌ای تند و تیز از ایران خواسته بود تا با بازرسان همکاری و مقدمات سفر مدیرکل را فراهم کند.

با این حال و با گذشت بیش از سه ماه از صدور این قطعنامه، سفر گروسی به تهران صورت نگرفت و تنها معاون گروسی اوایل دی‌ماه در سفر یک‌‌‌روزه به ایران با مقامات تهران دیدار و گفت و گو کرد. دیداری که نتوانست در بن‌بست‌شکنی میان ایران و آژانس کارساز ظاهر شود.

باید منتظر ماند و دید که با توجه به خبر وزیرخارجه درباره سفر مدیرکل آژانس به تهران، دو طرف چگونه خواهند توانست بر فضای تعلیقی و بن‌بست موجود غلبه کنند و راه گشایش در پرونده هسته‌ای و مذاکرات احیای برجام را باز کنند. مسائل پادمانی میان ایران و آژانس از ابتدای مذاکرات و به‌رغم تاکیدی که سال گذشته دو طرف بر رسیدن به توافق می‌کردند، همچنان به عنوان یکی از اصلی‌ترین گره‌های توافق ایفای نقش می‌کند و در طول چند ماه گذشته یعنی از اواخر مرداد ماه نیز متغیرهای جدیدی بر آن اضافه شده و بار رسیدن به توافق را دشوارتر کرده است.

بنابراین اگر نقشه راهی در سفر احتمالی مدیرکل آژانس تنظیم نشود و تهران و آژانس نتوانند به یک مدالیته دست پیدا کنند که مسائل طی چه بازه زمانی و مراحلی قرار است حل و فصل شود، باید منتظر قطعنامه شدیداللحن در ماه مارس باشیم که در این قطعنامه محتملا تصریح خواهد شد که ایران همکاری لازم را ندارد و بنابراین پرونده هسته‌ای قابلیت ارسال به شورای امنیت برای تصمیمات جدی‌تر را دارد. شورای حکام آژانس در قطعنامه قبلی که ۲۶ آبان ماه صادر شد، از ایران خواسته بود که با تحقیقات آژانس درباره آثار اورانیوم یافت شده در سه سایت اعلام‌‌‌‌‌‌‌‌‌نشده آن فورا همکاری کند.

همچنین در این قطعنامه عدم‌‌‌همکاری ایران با بازرسان آژانس نیز محکوم شده بود.طبیعتا عدم‌‌‌حل و فصل این مساله می‌تواند زمینه اقدامات بیشتر را به دنبال داشته باشد و ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت و فعال کردن اسنپ بک نیز در این میان محتمل است. در واقع طی شدن این مسیر به ایالات متحده کمک می‌کند تا هزینه‌‌‌های همراهی سایر قدرت‌‌‌های درگیر در پرونده هسته‌‌‌ای را با اسنپ بک در آینده هم کاهش دهد.

روزنامه «دنیای‌اقتصاد» در گزارش سه‌شنبه دوم اسفند با عنوان فشار ۸۴ درصدی برای همکاری ایران و آژانس به این فضاسازی و مسیر اشاره کرده بود. در این گزارش تاکید شده تلاش غرب برای نشان دادن این تصویر که ایران به دنبال کارشکنی در روند سفر مدیرکل به تهران است، می‌تواند با این احتمال هم در ارتباط باشد که خبر بلومبرگ با هدف بالابردن هزینه‌‌‌های عدم‌سفر گروسی به تهران منتشر شده است.

اینکه ایران تحت فشارهای فزاینده برای همکاری قرار بگیرد و اهرم‌‌‌های چانه زنی از دستش خارج و مجبور شود مقدمات سفر مدیرکل بدون گرفتن امتیاز را فراهم کند. با این حال در چنین فضایی ایران بارها اذعان کرده که با سفر گروسی مشکلی ندارد، اما این سفر باید با یک هدف مشخص صورت گیرد و با نیت پایان بخشیدن به ادعاهای مطرح روی میز باشد. نه اینکه با یک پایان باز سیاست چماق و هویج را علیه ایران فعال نگه دارد.