توافق اتمی ایران؛ شیطان در جزئیات جولان می‌دهد!

فرارو-پایگاه خبری "المانیتور" در گزارشی، ضمن پرداختن به آخرین تحولات مرتبط با تلاش ها جهت احیای برجام، به طور خاص به این نکته می می پردازد که "جزئیات" در روند رایزنی های اتمی مرتبط با پرونده هسته‌ای ایران از اهمیت فراوانی برخوردارند و همچنان اختلاف بر سر برخی مسائل جزئی و البته توجه به اینکه ایران و آمریکا باید به توافقی دست یابند که بتوانند آن را به بهترین نحو به عرصه سیاست داخلی خود بفروشند، موجب شده تا هنوز اما و اگرها در مورد دستیابی به یک توافق با محوریت احیای برجام سر جای خود باشند.

"المانیتور" در این رابطه می نویسد: «در روزهای اخیر بار دیگر گمانه زنی ها در مورد در دسترس بودنِ احتمال حصول یک توافق میان ایران و غرب با محوریت احیای توافق برجام اوج گرفته است. این گمانه زنی ها به قدری قوی بوده اند که "یائیر لاپید" نخست وزیر موقت اسرائیل اخیرا پیامی را به کاخ سفید فرستاده و از آن خواسته که از مذاکرات با ایران دست بکشد و از دادن امتیازات به این کشور ورای آنچه در نسخه اصلی و اولیه توافق برجام در سال 2015 گنجانده شده بود، بپرهیزد.

در تاریخ 8 آگوست سال جاری میلادی، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، "جوزپ بورل" اعلام کرد که پیش نویس طرحی 25 صفحه ای به پایتخت های کشورهای حاضر در توافق برجام تحویل داده شده و همچنان همگی منتظرند تا ببینند که سرنوشت نهایی مذاکرات اتمی وین چه خواهد بود.

سخنگوی مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، "پیتر استانو" گفته است که "پیش نویس ارائه شده اخیر به ایران و دیگر کشورها، متن نهایی است و تاکید کرده که اکنون زمان تصمیمی گیری است". وی افزوده: "ما انتظار داریم که تمامی حاضران در توافق برجام خیلی زود تصمیمی گیری های لازم را انجام دهند. دیگر فضایی برای انجام مذاکرات بیشتر وجود ندارد".

به گزارش فرارو، ایران دوشنبه گذشته پاسخ خود را به طرح پیشنهادی اتحادیه اروپا تحویل داد. در این راستا اگر بنا باشد نقطه نظرات احتمالی ایران به متن پیشنهادی اروپا اضافه شود و یا در آن در نظر گرفته شود، این موضوع مستلزم رایزنی های بیشتر میان ایران و آمریکا و البته دیگر طرف های برجامی است. واشینگتن نیز بر اساس شواهد و قرائن، در حال تنظیم پاسخ و واکنش خود به پاسخِ ایران، به نحوی محتاطانه است.

باید توجه داشت که جهت حصول یک توافق، دو طرف(به طور خاص ایران و آمریکا) باید به یک توافق اتمی متوازن دست پیدا کنند که تا حدی وجهه هر دو طرف را در موضوعات حساس حفظ کند. این مساله در نوع خود کاملا مهم است زیرا در قالب آن، وقوع هرگونه تغییری در جزئیات می تواند به پیچیده شدنِ معادله دستیابی به یک توافق و انجام مذاکرات بیشتر تا زمانی که مسائل مهم و اساسی حل شوند، ختم شود.

بنا بر آنچه برخی منابع ایرانی به المانیتور گفته اند، توافق پیشنهادی، از زمان حصول توافق در مورد محتوای آن برای یک دوره 120 روزه عملیاتی خواهد شد. مجلس شورای اسلامی ایران باید با توافق ظرف مدت 60 روز موافقت کند و سپس پس از گذشت 60 روز توافق اجرایی خواهد شد.

با این همه، فرآیند راستی آزمایی توافق احتمالی از لحظه موافقت با توافق آغاز خواهد شد. در این راستا ایالات متحده آمریکا باید تحریم ها علیه ایران را لغو کند(مخصوصا تحریم ها علیه تهران در حوزه نفتی) و به صورت گام به گام، ایران نیز اقدامات متقابلی را انجام خواهد داد. در واقع تهران در این میان دغدغه اصلی اش، فروش نفت و بازگرداندن پول حاصل آن به داخل این کشور است.

در جریان این فرایند، به نقل از برخی منابع، "جو بایدن" رئیس جمهور آمریکا سه فرمان اجرایی را که توسط دونالد ترامپ رئیس جمهور سابق آمریکا در مساله تحریم ها علیه ایران صادر شده لغو خواهد کرد و هفت روز قبل از اجرای توافق احتمالی، هم ایران و هم آمریکا باید یک نامه رسمی را به هماهنگ کننده سیاست خارجی اتحادیه اروپا ارسال کرده و بازگشتشان به توافق هسته ای برجام را اعلام کنند.

در این نقطه یک سوال اساسی مطرح می شود و آن این است که موضعِ ایران و آمریکا در مورد موضوعات اختلافی میان آن ها چیست؟ بنا بر آنچه یک منبع ایرانی اعلام کرده، مساله خارج کردن نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از فهرست سازمان های تروریستی وزارت خارجه آمریکا از دستورکار اصلی مذاکرات خارج شده و فرآیندِ لغو تحریم ها علیه شرکت های ایرانی نیز به صورت مورد به مورد دنبال خواهد شد.

در این راستا یک منبع نزدیک به شورای عالی امنیت ملی ایران به المانیتور گفته است که نوعی تفاهم و درک دال بر این مساله ایجاد شده که بحث و گفتگو در مورد موضوع خارج سازیِ نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از فهرست سازمان های تروریستی آمریکا، پس از آنکه توافق حاصل شد، انجام شود.

این منبع افزوده: "سپاه از فهرست FTO خارج نخواهد شد. آمریکایی ها در صورتی حاضر به لغو این تحریم ها بودند که ایران نیز گام هایی نظیر عدم پیگردِ افرادی که در ترور "ژنرال قاسم سلیمانی" فرمانده پیشین سپاه قدس جمهوری اسلامی ایران دست داشتند را عملیاتی کند. با این حال، اگر قرار باشد ایران یکچنین تضمینی را ارائه کند، اساسا این موضوع با وعده مقام های ایرانی مبنی بر گرفتن انتقام خون ژنرال سلیمانی در تضاد است و درست به همین دلیل هم طرفِ ایرانی با آن مخالفت کرده است".

به تازگی برخی منابع رسانه ای اعلام کرده اند که ایران فهرستی از امتیازات را از آمریکا دریافت کرده که در میان آن ها لغو تحریم ها علیه 17 بانک ایرانی، آزادسازیِ 7 میلیارد دلار از منابع مالی بلوکه شده ایران در کره‌جنوبی و لغو شماری از فرامین اجرایی رئیس جمهور سابق آمریکا دونالد ترامپ دیده می شود. با این حال مقام های کاخ سفید این مساله را تکذیب کرده اند. در این رابطه، "آدرین واتسون" سخنگوی شورای امنیت ملی آمریکا پنجشنبه گذشته در موضع گیری گفته است: "گزارش ها دال بر این مساله که آمریکا اعطای برخی امتیازات و یا بررسی اعطای امتیازات جدید به ایران را به مثابه بخشی از فرایند بازگشت این کشور به توافق برجام پذیرفته، اساسا اشتباه هستند.

به طور کلی اینطور به نظر می رسد که در شرایط کنونی، آمریکایی ها مساله خارج کردن نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از فهرست سازمان های تروریستی آمریکا را در چهارچوب توافقی گسترده تر در رابطه با ایران که بر اساس آن محدودسازی تحرکات منطقه ای ایران در دستورکار واشینگتن است ارزیابی می کنند.

در واقع اینطور به نظر می رسد که در مورد مساله سپاه، موضوع خروج آن از فهرست  FTO برای ایران کارایی لازم را در عرصه میدانی نداشته است. برای آمریکا نیز انجام این اقدام مستلزم پرداخت بهایی سنگین بوده است. از این رو دو طرف به نوعی توافق کرده اند تا این موضوع را فعلا از روی میز مذاکرات حذف کنند.

برای آنهایی که روند مذاکرات اتمی ایران را در ماه های اخیر با دقت دنبال کرده اند، این نکته کاملا روشن است که توافق هسته ای ایران، یک توافق واحد نیست بلکه مجموعه ای از توافقات در حوزه های مختلف است که ذیل یک توافق تعریف می شود. در این راستا در مورد هر آیتم و موضوعی صحبت می شود و در نهایت پس از توافق در مورد همه موضوعات، جمع بندی حاصل می شود و توافقی عرضه می گردد. در این رابطه امکان دارد که برخی موضوعات و آیتم های مذاکراتی با یکدیگر هماهنگ نبوده و حتی در تضاد با هم باشند. از این رو تلاش می شود با مذاکره این نواقص نیز رفع شوند.

در این راستا یکی از موضوعاتی که در مورد آن اختلاف نظرهای جدی وجود داشت، مساله ارائه تضمین از سوی غرب به ایران با هدف ایجاد این اطمینان خاطر در طرف ایرانی بود که بار دیگر دولت های آتی آمریکا نظیر دولت ترامپ اقدام به نقض برجام نخواهند کرد.

در این رابطه برخی معتقدند که طرح این مسئله که سانتریفیوژهای ایرانی در یک انبار در این کشور و با نظارت آژانس بین المللی انرژی اتمی نگهداری شوند خود بزرگترین تضمین است که تهران می تواند در اختیار داشته باشد. در واقع اگر آمریکا بخواهد بار دیگر بدعهدی کند، ایران می تواند به سرعت توان خود در حوزه انرژی اتمی را بازیابی کند و روند غنی سازی اورانیوم را تشدید نماید. از این رو طرف های غربی یک نگرانی اساسی در مورد ایران دارند و آن این است که این کشور بازه زمانی یک ساله ای را که بر اساس توافق اولیه برجام جهت بازیابی توان هسته ای خود نیاز داشت را عملا کاهش داده است. از طرفی ایران دانش فنی قابل ملاحظه ای را نیز در سال های اخیر به دست آورده که این دوره زمانی 12 ماهه را به مراتب بیش از هر زمان دیگری کاهش می دهد.

در میان پیشنهادهای جدی که در حال حاضر مطرح می شوند، این موضوع مورد اشاره قرار گرفته که شرکت‌های غربی که با ایران در عصر پسا احیای توافق برجام کار می کنند، بتوانند در صورت بدعهدی آمریکا، دو و نیم تا سه سال از هرگونه اقدامی تنبیهی آمریکا مصون باشند. با این حال در مورد اجرایی شدن این مساله نیز اما و اگرهای فراوانی وجود دارد.

البته که مساله تحقیقات و سوال های آژانس بین المللی انرژی اتمی از ایران در مورد فعالیت های هسته ای پیشین این کشور نیز موضوعی است که در نوع خود یکی از موارد شکاف و اختلاف میان ایران و غرب با محوریت مساله هسته ای این کشور بوده است.

در این رابطه "مارک فیتزپارک" از "انیسیتو بین المللی مطالعات راهبردی" به المانیتور می گوید: "درک من این است که اگر ایران پاسخ های معتبری را در مورد فعالیت های اتمی پیشین خود ارائه کند، این موضوع برای آژانس بین المللی انرژی اتمی کافی خواهد بود تا پرونده مسائل پادمانی ایران را مختومه اعلام کند. حتی اگر تمامی سوال های مطرح در مورد فعالیت های توسعه ای ایران در حوزه هسته ای در گذشته، به طور کامل پاسخ داده نشوند".

با این همه، بنا بر آنچه منابع متعددی در تهران، واشینگتن و بروکسل اعلام کرده اند، احیای توافق هسته ای ایران(برجام) زمینه را جهت انجام گرفتن مذاکرات بیشتر در مورد مسائل مهم دیگر نظیر مساله سپاه و خروج آن از فهرست FTO و همچنین اجرای طرح مبادله زندانیان میان تهران و واشینگتن هموار خواهد کرد».