همه‌چیز درباره بمب MK84؛ آیا این سلاح تهدیدی برای مراکز هسته‌ای ایران است؟

فرارو- مصطفی جرفی؛ وزارت جنگ اسرائیل روز یکشنبه اعلام کرد که این رژیم یک محموله از بمب‌های سنگین MK-84 را از آمریکا دریافت کرده است. بمب هایی که گفته می‌شود تحویل آنها به اسرائیل در میانه چالش های اخیر این رژیم در منطقه خاورمیانه از جمله تقابل با ایران می تواند موضوعی چالش برانگیز و حتی تحریک آمیز باشد. در این مقاله قصد داریم تا به بررسی مشخصات و قابلیت های بمب mk 84 و همچنین عملیات هایی که ممکن است این بمب در آن نقش آفرینی کند بپردازیم.  

به گزارش فرارو، بمب MK84 یکی از مهم‌ترین و مخرب‌ترین بمب‌های سری مارک ۸۰ است که توسط ایالات متحده طراحی شده است. این بمب با قابلیت تخریب بالا، در نبردهای مختلفی به کار گرفته شده و اخیراً نیز در جریان تحولات نظامی، به اسرائیل تحویل داده شده است. در این مقاله، به بررسی مشخصات فنی، ویژگی‌های عملکردی و نقش این بمب در عملیات‌های مهم نظامی خواهیم پرداخت.

تاریخچه ساخت بمب MK84

بمب MK84 در دهه ۱۹۷۰ توسط شرکت جنرال داینامیکس طراحی و ساخته شد. هدف اصلی از توسعه این بمب، ایجاد یک سلاح قدرتمند برای نیروی هوایی ایالات متحده بود که بتواند اهداف سخت و استراتژیک را نابود کند. با توجه به موفقیت مدل‌های قبلی سری مارک ۸۰، طراحان تصمیم گرفتند که بمب بزرگ‌تر و مؤثرتری را تولید کنند که بتواند نیازهای عملیات‌های مدرن را برآورده کند. این بمب به‌سرعت جایگاه ویژه‌ای در نیروهای مسلح ایالات متحده و متحدان آن پیدا کرد و از آن زمان تاکنون در بسیاری از درگیری‌های نظامی مورد استفاده قرار گرفته است.

مشخصات فنی بمب MK84

بمب MK84 که با نام BLU-117 نیز شناخته می‌شود، یک بمب چندمنظوره و کم‌پسا (Low Drag) است که توانایی تخریب بالایی دارد. مشخصات فنی این بمب به شرح زیر است:

• وزن کل: حدود ۹۲۵ کیلوگرم

• طول: ۳۲۸۰ میلی‌متر

• قطر: ۴۵۸ میلی‌متر

• وزن ماده منفجره: حدود ۴۲۹ کیلوگرم

• نوع ماده منفجره: ترکیبات مختلفی از جمله Tritonal، H6 یا PBXN-109

• شعاع تخریب: بسته به نوع انفجار، می‌تواند تا ۳۶۰ متر را پوشش دهد.

• نفوذپذیری: قادر به نفوذ ۳۸ سانتی‌متر فولاد یا ۳٫۳ متر بتن مسلح است.

ویژگی‌ها و قابلیت‌های عملکردی بمب MK84

بمب MK84 از زمان ورود به خدمت در دهه ۱۹۷۰ تاکنون به‌طور گسترده در عملیات‌های مختلف مورد استفاده قرار گرفته است. این بمب می‌تواند به‌عنوان یک سلاح هدایت‌نشده (دمب آزاد) به‌کار رود یا با افزودن کیت‌های هدایت‌شونده مانند GBU-10 Paveway II (هدایت لیزری) و GBU-31 JDAM (هدایت GPS)، به یک سلاح هدایت‌شونده دقیق تبدیل شود. 

مارک ۸۴ می‌تواند بسته به ارتفاعی که از آن پرتاب می‌شود گودالی به قطر پانزده متر و گودی یازده متر ایجاد کند و می‌تواند تا ۳۸۰ میلیمتر به درون فلز یا ۳/۵ متر به درون بتن نفوذ کند. همچنین ترکش‌های آن تا فاصلهٔ ۳۶۶ متری مرگبار هستند.

از جمله ویژگی‌های مهم این بمب می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• قدرت تخریب فوق‌العاده بالا

• قابلیت تجهیز به سیستم‌های هدایت هوشمند

• توانایی نفوذ به اهداف مستحکم مانند پناهگاه‌ها و تأسیسات زیرزمینی

• سرعت و دقت بالا در حملات هوایی

عملیات‌های اختصاصی بمب MK84

بمب MK84 برای انجام عملیات‌های خاصی طراحی شده است که نیاز به تخریب گسترده و نفوذ عمیق دارند. برخی از مهم‌ترین اهداف در نظر گرفته‌شده برای این بمب عبارتند از:

• نابودی پایگاه‌های نظامی و تأسیسات زیرزمینی: این بمب برای حمله به باندهای فرودگاه، پناهگاه‌های مستحکم و تأسیسات نظامی زیرزمینی طراحی شده است.

• حمله به زیرساخت‌های حیاتی دشمن: پل‌ها، نیروگاه‌ها و دیگر زیرساخت‌های کلیدی می‌توانند با این بمب از کار انداخته شوند.

• انهدام استحکامات دشمن: مواضع مستحکم و پناهگاه‌های بتنی دشمن با قدرت نفوذ بالای این بمب هدف قرار می‌گیرند.

• حملات استراتژیک علیه تجهیزات دفاعی دشمن: این بمب می‌تواند برای نابودی سامانه‌های دفاع هوایی و تجهیزات ضد هوایی دشمن به کار گرفته شود.

نقش بمب MK84 در عملیات‌های مهم

بمب MK84 در عملیات‌های مختلفی در سراسر جهان به‌کار گرفته شده است. برخی از مهم‌ترین موارد استفاده از این بمب شامل موارد زیر است:

1. جنگ ویتنام: این بمب به‌طور گسترده در حملات علیه مواضع ویت‌کنگ مورد استفاده قرار گرفت و به دلیل قدرت تخریب بالای آن، نقش مهمی در نابودی مواضع دشمن ایفا کرد.

2. جنگ خلیج فارس (۱۹۹۱): در این جنگ، جنگنده‌های F-117 نایت‌هاوک از این بمب برای حمله به اهداف استراتژیک عراق از جمله پایگاه‌های نظامی، پل‌ها و پناهگاه‌های مهم استفاده کردند.

3. حملات در افغانستان (۲۰۰۱-۲۰۱۴): نیروهای آمریکایی در جریان حملات علیه طالبان و القاعده، از بمب MK84 برای هدف قرار دادن مخفیگاه‌های تروریستی و پایگاه‌های زیرزمینی استفاده کردند.

4. حمله به تأسیسات هسته‌ای سوریه (۲۰۰۷): طبق برخی گزارش‌ها، اسرائیل در حمله به رآکتور هسته‌ای سوریه در منطقه دیرالزور از این بمب استفاده کرده است.

5. حملات اسرائیل در غزه (۲۰۲۳-۲۰۲۴): اخیراً ایالات متحده چندین هزار بمب MK84 را به اسرائیل تحویل داده است که در حملات هوایی علیه مواضع حماس و جهاد اسلامی به‌کار گرفته شده است.

آیا بمب MK84 برای ایران خطرناک است؟

انتقال بمب های MK84 به اسرائیل در روز گذشته (یکشنبه 28 بهمن) توجهات بسیاری را به خود جلب کرد. طی یک سال گذشته و پس از عملیات طوفان الاقصی فلسطینی ها، سطح تنش میان ایران و رژیم صهیونیستی به بالاترین حد خود رسید. حملات موشکی و پهپادی ایران در دو نوبت و تهدیدهای مکرر اسرائیل مبنی بر هدف قرار دادن تاسیسات هسته ای و موشکی ایران این گمانه زنی را مطرح کرده است که تحویل این بمب ها از سوی دولت دونالد ترامپ به اسرائیل در راستای همین تهدیدات بوده است. 

با این همه نگاهی گذرا به قابلیت های بمب MK84 نشان می دهد که این سلاح نمی تواند برای تخریب تاسیسات زیرزمینی ایران چه هسته ای و چه موشکی سلاحی مخرب و کارساز باشد. همانگونه که اشاره شد حداکثر نفود این بمب به 15 متر می رسد درحالی که با توجه به داده های موجود هیچ یک از تاسیسات زیر زمینی ایران در عمق کمتر از 100 قرار ندارد. از طرف دیگر بمب MK84 برای ماموریت های روی زمین و زیرسطح زمین طراحی شده که با بتن محافظت می شود. در واقع این بمب ها برای تخریب سنگرها، آشیانه های هواپیماها، مخازن سلاح، تاسیسات حیاتی و اقتصادی و پناهگاه های زیر زمینی درنظر گرفته شده و تخریب تاسیسات زیرزمینی در عمیق زیاد هرگز جزو ماموریت های این بمب ها نبوده است.

بنابراین می توان نتیجه گرفت که بمب های MK84 نمی تواند تهدیدی برای تاسیسات هسته ای و نظامی زیرزمینی ایران تلقی شود. اسرائیل پیش از این هم از این بمب ها برای تخریب زیرساخت های غزه و لبنان استفاده کرده بود و به نظر می رسد هدف اصلی خرید آنها هم استفاده در همین مناطق و یا بر علیه زیرساخت های یمن باشد. حتی ممنوعیت انتقال این بمب ها در دوره بایدن نیز با همین دلیل استفاده نامقعول اسرائیل در تخریب زیر ساختهای حیاتی فلسطین و لبنان ممنوع شده بود. 

نمونه‌های غیر آمریکایی بمب MK84

بمب‌های مشابه MK84 در دیگر کشورهای جهان نیز تولید شده‌اند که از نظر عملکرد و مشخصات تا حد زیادی به این مدل شباهت دارند. برخی از نمونه‌های غیر آمریکایی این بمب عبارت‌اند از:

• GBU-16 Paveway II (بریتانیا): نسخه‌ای هدایت‌شونده از بمب مارک ۸۴ که توسط نیروی هوایی بریتانیا مورد استفاده قرار می‌گیرد.

• MATRA Durandal (فرانسه): یک بمب قدرتمند که مشابه MK84 بوده و برای حمله به باندهای فرودگاه و تأسیسات مستحکم استفاده می‌شود.

• KAB-1500 (روسیه): یک بمب مشابه با MK84 که توسط روسیه تولید شده و دارای هدایت لیزری یا GPS است.

• Ra'ad (پاکستان): بمب هدایت‌شونده‌ای که بر پایه مارک ۸۴ طراحی شده و توسط نیروی هوایی پاکستان مورد استفاده قرار می‌گیرد.