هجوم روس‏‏‌ها به ترکیه

کاهش ارزش لیر به عنوان یک عامل مهم در جذب گردشگر بیشتر به ترکیه که در نتیجه منجر به افزایش ارزآوری به این کشور شده، اکنون با ورود گردشگران روس و سرمایه‌گذاری در این کشور میزان درآمدهای گردشگری ترکیه را به بالاترین میزان خود در طول تاریخ این بخش یعنی به ۲/ ۴۶ میلیارد دلار رساند.

به گزارش دنیای اقتصاد، در حالی که تعداد گردشگری در سراسر جهان در سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ به دلیل کووید به شدت کاهش یافت، تعداد بازدیدکنندگان از ترکیه با رشد ۷/ ۷۱ درصدی همراه بوده و توانست پذیرای ۵/ ۴۴ میلیون گردشگر خارجی در سال ۲۰۲۲ باشد. در آغاز سال ۲۰۲۲، چشم‌‌‌انداز بازار گردشگری ترکیه از سوی مقامات این کشور، جذب۴۲میلیون بازدیدکننده و کسب ۳۵میلیارد دلار درآمد بوده که هدف خود را نه تنها رسیدن به سطح پیش از کرونا بلکه پیشی گرفتن از آن قرار داده بودند. اما با رشد چشمگیر گردشگران ورودی به‌‌‌ویژه در تابستان، این چشم‌‌‌انداز را به ۴۷میلیون بازدیدکننده و کسب درآمد ۳۷میلیارد دلار تغییر دادند. در ماه اکتبر، متولی گردشگری این کشور، بازنگری دیگری را برای اهداف ۲۰۲۲ با ۵۰میلیون گردشگر و ۴۴ میلیارد دلار درآمد گردشگری اعلام کرد.

اما آنچه که در عمل تحقق یافت بسیار فراتر از پیش‌بینی‌‌‌ها و انتظارات سیاستگذاران گردشگری این کشور بوده است. بر اساس آمارهای ارائه شده از سوی وزارت فرهنگ و گردشگری ترکیه، این کشور با بیشترین میزان درآمدی خود تا به امروز مواجه شده و توانست از جذب ۵/ ۴۴ میلیون گردشگر خارجی بیش از ۴۶ میلیارد دلار درآمد به‌‌‌دست آورد.

رشد ۵۳ درصدی درآمد توریسم

در حالی که همه‌گیری ویروس کرونا، به شدت به سفر و گردشگری در این کشور مدیترانه‌‌‌ای ضربه زد، اما این بخش نشانه‌‌‌هایی از بهبود را در سال ۲۰۲۱ تجربه کرد. در آن سال، تعداد گردشگران بین‌المللی وارد شده به ترکیه تقریبا ۲۵میلیون نفر بود که از سال ۲۰۲۰ تقریبا دوبرابر شده بود. از سوی دیگر، میانگین سرانه هزینه توریستی بازدیدکنندگان بین‌المللی در ترکیه از سال ۲۰۱۸ به تدریج افزایش یافته و در سال ۲۰۲۱ به ۷۸۵ دلار رسیده است. در سال ۲۰۲۱، سهم کل سفر و گردشگری در تولید ناخالص داخلی ترکیه به بیش از ۵۲۵ میلیارد لیر ترکیه رسید. در حالی که این رقم در مقایسه با سال اول همه‌گیری کووید-۱۹ به طور قابل‌توجهی افزایش یافته است، اما به سطح قبل از همه‌گیری نرسید. به طور مشابه، سهم سفر و گردشگری در اشتغال در ترکیه در سال ۲۰۲۱ تنها تا حدی بهبود یافت و این بخش به طور مستقیم و غیرمستقیم حدود ۴/ ۲ میلیون شغل ایجاد کرد.

درآمد گردشگری ترکیه در سال ۲۰۲۲ به رکورد ۲/ ۴۶ میلیارد دلار رسید، آن ‌‌‌هم در شرایطی که کسری تجاری این کشور به بیش از ۱۰۹ میلیارد دلار افزایش یافته بود، زیرا پیامدهای ناشی از جنگ در اوکراین افزایش هزینه‌‌‌های وارداتی، افزایش ورود روس‌‌‌ها و همچنین افزایش انرژی را به همراه داشت.

داده‌‌‌های موسسه آمار ترکیه نشان می‌دهد که درآمد گردشگری نسبت به سال قبل ۵۳‌درصد افزایش یافت و از بالاترین رقم قبلی ۵/ ۳۴ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۹ یعنی قبل از شیوع بیماری همه‌گیر کووید-۱۹ گذشت و به ۲/ ۴۶ میلیارد دلار رسید همچنین آمارهای وزارت فرهنگ و گردشگری ترکیه نشان می‌دهد که در سال گذشته مجموعا ۵/ ۴۴ میلیون نفر از کشورهای خارجی وارد شده بودند که این رقم کمتر از اوج سال ۲۰۱۹ (۱/ ۴۵ میلیون نفر) بود.

افزایش درآمدی گردشگری در ترکیه زمانی تحقق یافت که اقتصاد ترکیه در شرایط بسیار پیچیده‌‌‌ای قرار دارد. از سویی اردوغان به سیاست غیرمعمول مبنی بر کاهش نرخ بهره برای دستیابی به مازاد حساب جاری ادامه‌‌‌ می‌‌‌دهد و از طرف دیگر با چالش افزایش قیمت نفت و گاز در نیمه اول سال گذشته و کاهش ارزش لیر مواجه بوده است. اما کارشناسان علت افزایش چشمگیر درآمدی ترکیه را به‌‌‌دلیل از بین رفتن محدودیت‌های کووید-۱۹ در سال ۲۰۲۲ می‌‌‌دانند که روس‌‌‌ها بعد از آلمانی‌‌‌ها بیشترین میزان ورود به ترکیه را داشتند. بیشتر شدن تعداد ورودی‌‌‌های روسی به این کشور نشات گرفته از اعمال محدودیت‌های پروازی کشورهای غربی بر توریست‌‌‌های روسی به‌‌‌دلیل حمله مسکو به اوکراین است.

علاوه بر این علت اصلی رشد درآمدی گردشگری ترکیه بر اساس سرمایه‌گذاری روس‌‌‌ها در این کشور برآورد می‌شود. آمارهای ارائه شده نشان می‌دهد که صدها ‌هزار روس در سال گذشته به ترکیه نقل مکان کرده‌‌‌اند، که ترکیه را به عنوان پناهگاه امن برای سرمایه‌گذاری و انتقال دارایی‌‌‌ها به‌‌‌عنوان خانه‌‌‌ای دیگر قلمداد کردند.

این افزایش درآمدی حاصل از گردشگری بین‌المللی در سال ۲۰۲۲، چشم‌‌‌انداز آن در سال ۲۰۲۳ نیز ادامه رشد را نشان می‌دهد، به‌‌‌طوری که بر اساس اعلام مهمت ارسوی، وزیر گردشگری ترکیه، میزان درآمد گردشگری این کشور ۵۶ میلیارد دلار خواهد بود و تعداد ورودی‌‌‌ها به این کشور به بیش از ۶۰ میلیون نفر خواهد رسید.

آمارهای رسمی نشان می‌دهد که حتی با وجود ورود گردشگران خارجی به سواحل مدیترانه و مکان‌‌‌های تاریخی ترکیه، واردات انرژی با افزایش بیش از ۹۰‌درصدی به ۵/ ۹۶ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۲ رسیده است.

حمله روسیه در سال گذشته در ابتدا باعث افزایش قیمت نفت و گاز شد و ترکیه را که تقریبا تمام انرژی مورد نیاز خود را وارد می‌کند، تحت فشار قرار داد. بر اساس داده‌‌‌ها، کسری کل تجارت خارجی نسبت به سال قبل ۱۳۷‌درصد افزایش یافت و به ۵/ ۱۰۹ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۲ رسید، در حالی که کسری در دسامبر ۴۲‌درصد نسبت به سال قبل افزایش یافت.

در سال ۲۰۲۲، صادرات با ۹/ ۱۲‌درصد افزایش به ۱/ ۲۴۵ میلیارد دلار و واردات ۳۴‌درصد افزایش یافته و به ۷/ ۳۶۳ میلیارد دلار رسید. در ماه دسامبر، کسری بودجه به ۷/ ۹ میلیارد دلار رسید. بر اساس برنامه اقتصادی اردوغان در سال ۲۰۲۱، ترکیه قصد دارد از طریق صادرات قوی‌‌‌تر و نرخ‌های پایین از کسری‌‌‌های مزمن به مازاد حساب جاری تغییر مسیر دهد. اما کاهش نرخ باعث سقوط ارز در اواخر سال ۲۰۲۱ شد که ۴۴‌درصد از ارزش لیر در آن سال کاهش یافت و تورم را در سال ۲۰۲۲ به بالای ۸۵‌درصد رساند.

اما این کاهش ارزش لیر برای گردشگری تاثیرات مثبتی به‌‌‌همراه داشت و به گفته مقامات این بخش، ضعف ارز، از جمله کاهش ۲۹ درصدی دیگر در سال ۲۰۲۲، گردشگران اروپایی و عربی را در سال گذشته به ترکیه جذب کرد. داده‌‌‌ها نشان می‌دهد که در ۳‌ماهه چهارم، درآمد گردشگری با ۲/ ۲۲‌درصد افزایش به ۳/ ۱۱ میلیارد دلار رسیده است.

درآمد گردشگری در سال ۲۰۲۲ با افزایش ۴/ ۵۳ درصدی نسبت به سال قبل به ۲/ ۴۶ میلیارد دلار رسید. در این میان، حدود ۴/ ۳۴ میلیارد دلار از کل درآمد گردشگری را هزینه‌‌‌های فردی تشکیل می‌‌‌داد و ۸/ ۱۱ میلیارد دلار به هزینه‌‌‌ تورهای گروهی اختصاص یافته است. همچنین آمارها نشان می‌دهد میانگین هزینه هر شب برای کل بازدیدکنندگان ۸۹ دلار بوده و متوسط هزینه هر شب شهروندان ترکیه مقیم خارج از کشور ۶۰ دلار برآورد شده است.

در این سال، ۱/ ۶۷‌درصد از بازدیدکنندگان خارجی بیشتر برای «سفر، سرگرمی، فعالیت‌‌‌های ورزشی و فرهنگی» از ترکیه بازدید کردند، ۴/ ۶۴ درصد از شهروندان ترکیه مقیم خارج بیشتر برای «بازدید از اقوام و دوستان» به ترکیه سفر کرده‌‌‌اند.

در بازه زمانی ژانویه تا ژوئیه ۲۰۲۲، ترکیه ۲۶ میلیون بازدیدکننده داشت که نسبت به مدت مشابه سال ۲۰۲۱ افزایش ۱۲۸ درصدی را تجربه کرد. در ماه ژوئیه نیز، ۶ میلیون گردشگر از ترکیه بازدید کردند که نشان‌‌‌دهنده افزایش ۵۳‌درصدی نسبت به ژوئیه ۲۰۲۱ است. تعداد خارجی‌‌‌هایی که در دسامبر ۲۰۲۲ از ترکیه بازدید کرده‌‌‌اند با ۸/ ۲۶درصد افزایش سالانه به ۴/ ۲ میلیون نفر رسیده است که بیشتر از کشورهای عربستان سعودی (۴۲۲۶‌درصد افزایش)، جمهوری آفریقای جنوبی (۱۰۰۷‌درصد افزایش)، سنگاپور (۷۹۱‌درصد افزایش)، ژاپن (۳۱۱‌درصد افزایش)، کره‌جنوبی (۲۹۱ درصد) و تایلند (۲۷۲‌درصد افزایش) بوده است. در مقابل، ورودی‌‌‌ها از قطر (۴۲- درصد)، جمهوری‌آذربایجان (۱/ ۲۸-درصد)، ونزوئلا (۲۷- درصد) و هلند (۲۵- درصد) با کاهش همراه بودند. تعداد ورودی از طریق دریا ۱۸۲‌درصد افزایش یافت و این رقم برای سفرهای زمینی و هوایی هرکدام ۲۴‌درصد و ۴/ ۲۶‌درصد بوده است. با در نظر گرفتن کل سال ۲۰۲۲، تعداد گردشگران با ۱/ ۷۱درصد افزایش به ۴/ ۵۱میلیون نفر رسید. البته از این میزان ۵/ ۴۴ میلیون نفر به گردشگران خارجی تعلق دارد و ۸/ ۶ میلیون نفر شهروندان ترکیه‌ای مقیم خارج هستند. به گزارش خبرگزاری شینهوا، استانبول، بزرگ‌ترین شهر ترکیه از نظر جمعیت، با پذیرش بیش از ۱۶ میلیون گردشگر در سال ۲۰۲۲، بهترین انتخاب برای بازدیدکنندگان خارجی بود.

همه این اعداد به این واقعیت اشاره دارد که ترکیه اکنون در سوپرلیگ صنعت گردشگری جهانی قرار دارد. در دوره ژانویه تا اکتبر، ۶/ ۳۹ میلیون گردشگر خارجی از ترکیه بازدید کردند که نشان‌‌‌دهنده افزایش ۸۸ درصدی نسبت به مدت مشابه سال ۲۰۲۱ است. با احتساب شهروندان ترکیه‌ای مقیم خارج، تعداد گردشگران از ۴۵میلیون نفر فراتر رفت. در سه‌ماهه سوم سال ۲۰۲۲، درآمد گردشگری با ۲۷‌درصد افزایش سالانه به ۹/ ۱۷ میلیارد دلار رسید. در ۹ ماهه نخست سال، درآمدهای گردشگری به ۳۵ میلیارد دلار رسید که نسبت به سال قبل ۶۸‌درصد افزایش نشان می‌دهد. این رشد چشمگیر درآمدی را می‌توان ناشی از مدیریت موفقیت‌‌‌آمیز ترکیه در برابر بحران همه‌گیری و شرکت در کمپین‌‌‌های موثر تبلیغاتی در خارج از کشور دانست. به‌‌‌طوری که بر اساس گفته مقامات گردشگری ترکیه، در حال حاضر این کشور کمپین‌‌‌های تبلیغاتی ویژه را از طریق وسایل ارتباطی دیجیتال و متعارف در ۲۰۰ کشور پوشش می‌دهد. همچنین ترکیه یک قرارداد همکاری سه ساله با شورای جهانی گردشگری پایدار امضا و «برنامه گردشگری پایدار ترکیه» را آماده کرده است. این برنامه معیارهای پایداری را برای تسهیلات اقامتی تعیین می‌کند. تحت برنامه پایداری که سال‌های ۲۰۲۳، ۲۰۲۵ و ۲۰۳۰ را پوشش می‌دهد، همه امکانات اقامتی به تدریج سازگار با محیط‌زیست خواهند شد. دولت ترکیه در مجموع ۳/ ۲میلیارد لیر ترکیه بین سال‌های ۲۰۰۲ تا ۲۰۲۲ برای بهبود زیرساخت‌‌‌ها و به عنوان بخشی از تلاش‌‌‌های پایداری حمایت مالی ارائه کرد.