پشت پرده ترکیدن لاستیک هواپیما در مشهد

ماجرای ترکیدن لاستیک هواپیما‌های مشهد در چند هفته گذشته روی عدد ۶ ایستاده. ۶ هواپیما که در باند ۳۱ فرودگاه هاشمی‌نژاد دچار نقص فنی در حین تیک‌آف شده‌اند و پرواز منجر به فرود اضطراری، اما ماجرا از چه قرار است؟

به گزارش شهروند، لاستیک هواپیما ترکید؛ حادثه‌ای دیگر در فرودگاه مشهد. بویینگ ۷۳۷ سپهران حین تاکسی‌کردن به سمت پارکینگ با ترکیدن لاستیک مواجه شد. فرودگاه بین‌المللی شهید هاشمی‌نژاد مشهد دومین فرودگاه پرترافیک کشور است؛ پس از فرودگاه مهرآباد. این فرودگاه پیش از کرونا روزانه ۱۸۰ پرواز داشته و در اوج سفر‌ها تعداد پروازهایش به ۲۵۰ ورودی و خروجی می‌رسیده. حالا این فرودگاه با ترکیدن لاستیک بویینگ‌هایش سرتیر خبر‌ها شده.

ساعت ۲۲:۴۰ دوشنبه شب ۳۰ فروردین خبر‌ها از ترکیدن لاستیک‌های عقب بویینگ ۷۳۷ گفتند. هواپیمایی که از اصفهان در فرودگاه مشهد نشست. پروازی که ۱۴۵ مسافر به خود می‌دید که سلامت از هواپیما خارج شدند.

شش صبح ۷ مرداد ۱۴۰۱ هم پرواز ۶۶۴۳ هواپیمایی آتا دچار حادثه شد. هواپیمای مشهد–نجف پس از برخاستن، دچار ترکیدگی لاستیک چرخ شد. این هواپیما پس از کاهش سوخت فضای تقرب مشهد و با رسیدن به وزن مجاز در باند فرودگاه مشهد فرود آمد. خلبان این پرواز درخواست تخلیه مسافران از طریق سرسره نجات را صادر کرد. همه مسافران این پرواز سالم هواپیما را ترک کردند.

هفتادودو ساعت از گزارش سازمان هواپیمایی کشوری نگذشته بود. گزارشی درخصوص دلایل ترکیدن لاستیک شرکت‌های هواپیمایی که لاستیک هواپیمای سپهران در این فرودگاه ترکید.

ماجرای ترکیدن لاستیک هواپیما‌های مشهد در چند هفته گذشته روی عدد ۶ ایستاده. ۶ هواپیما که در باند ۳۱ فرودگاه هاشمی‌نژاد دچار نقص فنی در حین تیک‌آف شده‌اند و پرواز منجر به فرود اضطراری.

تجربه‌ای که آبان ۱۴۰۰ هم تکرار شد

هواپیمای بویینگ شرکت هواپیمایی سپهران ۲۳ آبان ۱۴۰۰، از مشهد به سمت فرودگاه کیش به پرواز درمی‌آید. تنها چند دقیقه بعد از صعود، وجود اشیای خارجی در باند به برج کنترل فرودگاه مشهد اعلام می‌شود که با بررسی بیشتر مشخص می‌شود اشیای مشکوک، تکه‌های پاره‌شده لاستیک هواپیما هستند.

وضعیت هواپیمای حادثه‌دیده سریعا به فرودگاه کیش اعلام می‌شود و خوشبختانه خلبان می‌تواند هواپیما را به سلامت روی باند فرودگاه کیش بنشاند و مسافران به سلامت به سالن فرودگاه منتقل می‌شوند.

بررسی‌های کارشناسان فنی هواپیمایی سپهران نشان می‌دهد لاستیک شماره ۴ هواپیما دچار ترکیدگی شده و خسارت‌هایی هم به بدنه هواپیما وارد کرده است. این حادثه حتی به تغییر حالت سطح زیرین بال منجر شده. ترکیدن یک چرخ فشار مضاعفی به چرخ‌های دیگر وارد می‌کند و نهایتا هواپیما زمینگیر می‌شود.

مشکوک‌بودن باند ۳۱ یا برجستگی‌های رنگ‌آمیزی؟

شش و به روایتی هشت تجربه ترکیدی چرخ در سال ۱۴۰۱ به نام فرودگاه مشهد ثبت شد. ترکیدن لاستیک‌هایی که عواقبی هم برای این فرودگاه داشته است.

براساس اعلام دفتر بررسی سوانح سازمان هواپیمایی کشوری این فرودگاه توصیه ایمنی ارتقای کیفیت سطح باند اصلی فرودگاه را انجام نداده است. طبق اعلام دفتر سوانح سازمان هواپیمایی کشوری این فرودگاه قدرت ترمزگیری و رنگ‌آمیزی را انجام نداده و باید خسارت ترکیدگی لاستیک را به ایرلاین‌ها پرداخت کند.

قبل از اعلام‌ دادن غرامت به ایرلاین‌ها، دفتر سوانح سازمان هواپیمایی کشوری گفته بود اطلاعات مربوطه را جمع‌آوری کرده بود. بنابر گفته این دفتر با توجه به وقوع حادثه در باند L-۳۱ R ۱۳ فرودگاه بین‌المللی شهید هاشمی‌نژاد مشهد، تحقیق ایمنی استارت خورد. «با مطالعه اطلاعات رویدادها، به‌منظور پیشگیری از رویداد‌های مشابه، توصیه‌های ایمنی لازم صادر خواهد شد.»

حادثه ترکیدن لاستیک‌ها با تکرار ۶ باره‌شان شایعه‌هایی را هم رقم زدند؛ شایعه مشکوک‌بودن باند ۳۱. حالا ترکیدن لاستیک‌ها و ارتباط‌شان با استاندارد باند ۳۱ حساسیت‌هایی به وجود آورده. حساسیت‌هایی که تحقیقات در این‌خصوص را کلید زدند. بخشی از تحقیقات به روایت برخی از منابع آگاه از مستنداتی خبر می‌دهند.

مستنداتی که خرابی باند ۳۱ فرودگاه مشهد را عامل اصلی اخلال عنوان کرده‌اند. برخی از کارشناسان صنعت هواپیمایی هم بر این باورند مشکلی در سطح باند این فرودگاه وجود دارد. مشکلی که به برجستگی‌های رنگ‌آمیزی سطح باند نسبت داده می‌شود. اگرچه هنوز اظهارنظر رسمی در این‌خصوص دیده نشده است.

سیستم مدیریت ایمنی فرودگاه‌های کشور مورد پایش قرار گیرد

و اما نتیجه گزارش بررسی علت این حادثه در نهایت توصیه می‌کند به منظور پیشگیری از حوادث مشابه و کنترل اشیای خارجی در سطوح پروازی کشور، فرآیند رنگ‌آمیزی سطوح پروازی در فرودگاه‌های کشور باید به‌صورتی انجام شود که ابتدا رنگ‌آمیزی قبلی از سطوح زدوده شده و سپس رنگ‌آمیزی جدید اجرا شود.

این گزارش ایمنی تاکید می‌کند بی‌توجهی به مخاطرات فرودگاهی و در اولویت قرار ندادن رفع مشکلات فرودگاه‌ها باعث خسارت به شرکت‌های هواپیمایی و کاهش ایمنی پرواز‌ها خواهد بود.

درنهایت این گزارش خاطرنشان می‌کند سیستم مدیریت ایمنی فرودگاه‌های کشور مورد پایش قرار می‌گیرد تا فرآیند‌های رسیدگی به گزارشات ایمنی، توسعه فرهنگ ایمنی، تخصیص منابع مالی و انسانی، آموزش مدیران و مدیریت ریسک در فرودگاه‌ها برابر الزامات انجام شود.

لاستیک‌ها متهم نیستند!

و اما سوابق ترکیدگی لاستیک هواپیما‌ها در باند فرودگاه بار‌ها تکرار شده تجربه مشترک میان فرودگاه مهرآباد، ماهشهر و شیراز. اما در این میان مشهد رکوردار بود به سبب فراوانی این حادثه. رکوردی که شاید بتوان گفت ترافیک بالای فرودگاه، حجم مسافر زیاد، دما و ارتفاع بالای فرودگاه آن را رقم زده‌اند. البته در قامت عوامل کمکی و فرعی.

نقش لاستیک‌ها در این حادثه کجای ماجراست. آیا بی‌کیفیت و مستهلک بودن‌شان نقشی در این حوادث به عهده گرفته‌اند؟ با استناد به گزارش‌ها لاستیک‌ها همگی اسم‌ورسم‌دارند و از چرخه تولید شرکت‌های معتبر به زیر پا هواپیما‌ها رسیده‌اند. شرکت‌هایی همچون Dunlop، Bridgestone، Michelin، Goodyear و… بنابراین مبحث تولیدکننده، مواد سازنده و … جایی در میان متهمان پرونده حوادث فرودگاه مشهد ندارند.

بنابر گزارش‌ها برخی چرخ‌ها اوورهال شده‌اند. اگرچه تعدادی هم نوسازند. اگرچه در حوادث ترکیدن لاستیک‌ها برخی چرخ‌های نو هم آسیب دیده‌اند. اگرچه گزارش‌هایی هم وجود دارند که گرما و ارتفاع زیاد فرودگاه‌های کشور را به‌طور مستقیم در وقوع رویداد‌های اینچنین تاثیرگذار می‌دانند.

فرودگاهی بدون گواهینامه

فرودگاه مشهد گواهی بهره‌برداری از سازمان هواپیمایی کشوری ندارد. با استناد به مدارک موجود فرودگاه شهید هاشمی‌نژاد مشهد توسط شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران بهره‌برداری می‌شود. اگرچه تاکنون این فرودگاه برابر الزامات جدید مقررات فرودگاهی سازمان هواپیمایی کشوری موفق به دریافت گواهینامه فرودگاهی نشده است.

البته نباید از نظر دور داشت که ارتفاع این فرودگاه از سطح دریا بالا بوده و در هوای گرم هواپیما‌ها در آن محدودیت راندمان دارند. فرودگاهی که محکوم به دادن خسارت شده است. طبق گزارشات موجود سهم فرودگاه از خسارات وارده به ایرلاین‌ها مشخص شده. درواقع شرکت فرودگاه‌ها باید به شرکت‌های هواپیمایی خسارت بدهند. اگرچه شرکت‌های هواپیمایی تا رفع مشکل باند فرودگاه مشهد، از حمل سوخت اضافی در ایستگاه مشهد جلوگیری کنند.

در گزارش بررسی علت این حادثه از ضرورت بازنگری شیوه‌نامه بازرسی روسازی سطوح پروازی فرودگاه‌ها تاکید جدی شده است. هواپیمای حادثه‌دیده فرودگاه مشهد، براساس گزارش اطلاعات فنی دارای گواهینامه صلاحیت پرواز معتبر بوده است.

براساس گزارش واحد صلاحیت پرواز شرکت هواپیمایی سپهران، بازرسی‌های دوره‌ای از هواپیما در سررسید‌های مقرر در برنامه تعمیرات هواپیما انجام گرفته. با این تاییدات، تیم بررسی حادثه به کیفیت دولاستیک چرخ‌های ارابه فرود سمت راست هواپیما متمرکز شد که نتایج نشان از کیفیت بالای لاستیک‌های خریداری‌شده شرکت سپهران از فرانسه دارد.

در تحلیل همه اطلاعات فنی، هیچ گونه نقص فنی در چرخ‌های هواپیما تایید نشد و برخورد یک شی خارجی به چرخ شماره ۴ درهنگام بلندشدن هواپیما از باند ۳۱ فرودگاه مشهد در سرعت بالا، علت اصلی ایجاد ترکیدگی چرخ و صدمه به هواپیما عنوان شده است.

یکی دو دلیل را نمی‌توان عنوان کرد؛ عوامل بسیارند

یکی از کارشناسان کنترل کیفی ترمز و چرخ، ترکیدن لاستیک هواپیما را به عوامل مختلفی نسبت می‌دهد. او که نخواست نامش برده شود، گفت: «عامل اول به سلامت تایر برمی‌گردد. نحوه نگهداری، و تولید، تاریخ و… تاثیرگذارند. تایر‌ها طبق استاندارد‌های خاصی تولید می‌شوند. حتی در نصب این تایر‌ها روی چرخ و هواپیما افراد متخصص حضور دارند. همه نکات ایمنی چه قبل و چه زمان نصب روی چرخ و حتی هواپیما کنترل می‌شوند.» کثیف‌بودن باند و وجود اشیای نوک تیز هم جزو عواملی‌اند که باعث خراش تایر و ترکیدن آن می‌شوند. «بد عمل کردن سیستم ترمز هواپیما و قفل‌شدنش باعث می‌شود هواپیما به یک سمت چرخیده و باعث ترکیدن لاستیک می‌شود.»

به باور این کارشناس کنترل کیفی ترمز و چرخ، نوع فرود و ضربه هم جزو عوامل دخیل در ترکیدن لاستیک هستند. «عوامل محیطی مانند گرمای هوا باعث می‌شود نیتروژن داخل تایر موجبات ترکیدن را فراهم کند تایر‌ها زمان نصب روی چرخ‌ها وسایل ایمنی هم دارند که با بالا رفتن درجه حرارت باعث تعدیل هوا می‌شود. درست عمل نکردن این وسایل ایمنی را هم باید جزو دلایل ترکیدن تایر‌ها بدانیم.»

فشار بیش از حد زمان فرود هم جزو عواملی است که نباید نادیده گرفته شود. «محل نصب عواملی مانند لامپ‌ها و … روی باند هم نیازمند دقت‌نظر هستند. اگر این عوامل درست نصب نشوند و خلبان زمان فرود نزدیک آن‌ها شود باعث ترکیدن لاستیک می‌شود.»

باند‌ها براساس استاندارد‌های بین‌المللی و کرید‌های خاص ساخته می‌شوند. «باید بررسی شود این حوادث تنها برای یک ایرلاین تکرار می‌شود یا نه. اگر ایرلاین‌ها مختلف بودند، بنابراین عوامل خارجی دخیل‌اند. اما اگر حادثه برای یک ایرلاین تکرار می‌شود، مشکل از خود ایرلاین است.»