خودروسازها زیر تیغ

«کیفیت خودرو خوب نیست، مردم ناراضی‌اند و حق با مردم است». باید كار به بالاترین سطوح حاكمیت كشیده می‌شد و رهبری ورود می‌كردند تا خودروسازان حرف چندین‌ساله مردم را بشنوند. توضیح درباره معضل كیفیت و قیمت خودرو تا حدی توضیح واضحات است. خودروهایی در كشور تولید می‌شوند كه طراحی همگی‌ مربوط به چند دهه گذشته است. قیمت كه به جای خود.

به گزارش شرق، ماشین ارزان‌قیمت دهه 80 میلادی در ایران قیمتی دارد – با درنظرگرفتن نسبت درآمد و ارزش پول ملی- كه در هر جای جهان می‌شود با آن خودروی لوكس بهترین كمپانی را خرید. 60 تا از همین خودروها در جاده تصادف می‌كنند و كلا هشت تا ایربگ دارند كه تكنولوژی دهه 50 میلادی است و تازه هیچ‌كدام باز نمی‌شود. در واكنش مهدی رحیمی، مدیر طراحی مرکز توسعه محصولات ایران‌خودرو، می‌گوید «کیسه هوای هر خودرو یک جعبه سیاه برای ذخیره اطلاعات دارد و ما برای بررسی حادثه بهبهان باید این جعبه‌های سیاه را بررسی کنیم تا بتوانیم تشخیص دهیم که چرا کیسه هوا عمل نکرده است». هنوز برای متعجب‌شدن زود است؛ چون در ادامه می‌گوید «اگر ایراداتی در خودروهای تولید‌شده مشاهده می‌شود، این ایرادات خیلی محتوایی نیست که خودرو در حد فروش نباشد».

به‌ظاهر در نظر این مقام ایران‌خودرو اینكه خودرو امنیت جانی سرنشین را تأمین نكند و تكنولوژی 70 سال پیش را نداشته باشد و اگر هم داشته باشد، با قیمت گران‌تر بفروشند و كار هم نكند، آن‌چنان ایراد چشمگیری نیست كه خودرو قابل فروش نباشد. این سخنان بیش از ناآگاهی یا كمبود دارایی‌های ذهنی نشان از پشت‌گرمی و نازپروردگی صنعتی دارد كه تا به حال نه به جایی پاسخ می‌داده، نه رقیبی دارد و به قول برخی نمایندگان مجلس عملا به شكل مافیایی اداره می‌شود. مسئله‌ای که امکان تأیید مستقل آن وجود ندارد و در حد تئوری و سخن است. برخی ناظران با رد این مسئله، مشکلات خودروسازی در ایران را بیشتر ناظر بر مشکلات سیاسی کشور و تحریم می‌دانند تا فساد سازمان‌یافته.

به هر حال خودروسازان پول فراوان به نسبت درآمد مردم می‌گیرند و می‌شود حداقل این را تأیید کرد که مسئولیت‌پذیری کمی دارند. مشکلی که نمی‌تواند ناشی از تحریم یا هر عامل غیر‌انسانی دیگری باشد؛ اما مثلا یكی از نمایندگان مجلس خلاصه وضعیت را از منظر خود در آذرماه همین امسال این‌چنین تصویر کرد که «به واسطه انحصار ناشی از حمایت‌های بی‌پایان دولت‌ها، مافیای خودرو سال‌هاست ملت ایران را به استثمار کشیده و کار تا جایی بیخ پیدا کرده که انگار این خودروسازها هستند که عنان دولت‌ها را در دست دارند نه اینکه دولت‌ها ناظر و کنترل‌کننده خودروسازها باشند». این نماینده در نطق خود گفت «مافیای خودرو طوری منافع برخی تصمیم‌گیران و تصمیم‌سازان را با منافع خود گره زده و به گونه‌ای بر گرده ملت سوار هستند که صدای خرد‌شدن استخوان‌های مردم در این هیاهوی کاذب را نمی‌شنود. بعد از ۵۰ سال سؤال اصلی این است که حمایت بی‌قید‌و‌شرط از صنعت خودروسازی ما در چه جایگاهی بوده و متعلق به چه دهه‌ای است؟».

البته هیچ‌كس در خودروسازی حتی زحمت جواب‌دادن به یك نماینده مجلس كه سهل است، صد نماینده را هم نمی‌دهد و بی‌پاسخ‌گذاشتن سخنان فراوان نمایندگان ملت نیز باز نمی‌تواند ناشی از تحریم باشد. مردم عادی حقیقتا از وضعیت خودرو به فغان آمده‌اند، فارغ از اینکه وضعیت محصول چه باشد. خودرویی را كه در جهان در موزه شركت تولیدكننده‌اش یك نمونه نگه داشته‌اند، اینجا باید با قیمتی در مقیاس صد میلیون خریداری كنند. اگر بتوانند و بخرند، نه امنیت جانی دارند، نه یك سفر با خیال راحت می‌توانند بروند. گزندگی این مطالب تنها از نقل‌قول و توصیف برمی‌آید، نه آرایه زبانی. وقتی سخن از مافیا می‌گوییم شاهدش این اتفاق عجیب است كه برای گران‌كردن خودرو و احتمال ممنوع‌شدن آن در مجلس كشور، نمایندگان را در روز روشن تهدید می‌كنند. مردم عادی را نه، مقام رسمی سیاسی كشور را.

در همین ماه آذر عضو كمیسیون صنعت مجلس در جریان گران‌شدن خودرو به رسانه‌ها گفت «در این چند‌روزه نمایندگان آماج حملات بی‌رحمانه افرادی تحت عنوان سهام‌داران قرار گرفتند که با پیامک‌های‌شان با فحاشی و بی‌ادبی و کلمات رکیک و نابهنجار نمایندگان و اعضای کمیسیون صنایع را مورد حمله قرار دادند که چرا مجلس می‌خواهد جلوی افزایش قیمت را بگیرد،‌ ما باید سود کنیم». این تازه بخشی از ماجرا بود.

یك نماینده دیگر می‌گوید كه در زمان تصمیم‌گیری درباره قیمت و این قبیل مسائل خودرو یك مافیای دیگر در رسانه هستند كه سریعا برچسب ضدانقلاب را به ما می‌چسبانند؛ اما قضیه به همین‌جا هم ختم نمی‌شود. خبرگزاری رسمی و محافظه‌كار كشور می‌گوید «انجمن‌های‌ خودروسازی و خودروسازان درمورد وضعیت تولید خود آمار صحیح نمی‌دهند؛ با این حال هیچ‌گاه هم بابت این اطلاعات غلط، تنبیه نشده‌اند». باز باید گفت شباهت این مطالب به سرزمین عجایب و دنیای وارونه صرفا توصیفی است و اغراقی در گزارش‌نویسی نیست. درباره وضعیتی بی‌اندازه عجیب لاجرم گزارشی بسیار غریب می‌شود نوشت. شاهدش آنكه نقل‌قول از مقام‌های رسمی هم حتی در این مورد تند و غیرعادی جلوه می‌كند. نماینده مجلس می‌گوید «ایها الناس! کجای دنیا دیده‌اید که برای خودرو مردم را به صف کرده و قرعه‌کشی راه بیندازند؟

آن هم قرعه‌کشی‌هایی که بعضا بی‌نتیجه و صوری است. معمولا این تولیدکننده است که به دنبال مشتری می‌دود. یا شما می‌توانید نیاز داخل را برطرف کنید یا نمی‌توانید. اگر می‌توانید پس این بازی چیست؟ اگر نمی‌توانید مردم و مملکت که معطل بی‌عرضگی شما نمی‌توانند باشند». بحثی كه در این زمینه و به‌عنوان مشكل و نیز راه‌حل ارائه می‌شود، بحث رقابت است. گفته می‌شود اگر واردات خودرو آزاد باشد و رقابت وجود داشته باشد، مشكل حل می‌شود. بحثی كه امروز نیز با وجود مشكلات بسیار كشور مطرح است؛ اما سؤال اینجاست كه مگر همیشه واردات خودرو ممنوع بوده؟

در آن زمان این مشكلات وجود نداشت؟ بسیاری از ناظران این قبیل اقدامات را مُسكنی برای افكار عمومی و چاره وضعیت بدبینی و نارضایتی غیرمعمول مردم از این صنعت می‌دانند. بحث خودرو در افكار عمومی حالتی منحصربه‌فرد از نارضایتی است. ورود رهبری به مسئله، مسئولان صنعتی از‌ جمله وزیر صمت را بالاخره ناچار كرد حرفی درباره این معضل بزرگ بزند. فاطمی‌امین در یك برنامه تلویزیونی گفت مسئولیت كیفیت خودرو را می‌پذیریم. جمله‌ای كه مشخص نیست دقیقا چه كاركردی دارد و بیشتر مشابه جملات تعارفی است.

فاطمی‌امین در ادامه به توصیف شرایطی از خودروسازی پرداخت كه باز هم بسیار کلی است. به گفته او «در‌حال‌حاضر منتظر دریافت نظرها برای نهایی‌کردن این پیش‌نویس هستیم. به طور کلی ۷۰ درصد کیفیت خودرو به قطعه و ۳۰ درصد به مونتاژ و تولید نهایی بستگی دارد؛ اما اگر روابط خودروساز و قطعه‌ساز درست نباشد و خودروساز به‌موقع پول قطعه‌ساز را ندهد، قطعه‌ساز نیز به دلیل زیان کیفیت قطعات را کاهش می‌دهد و خودرو‌ساز نیز چون نمی‌تواند خط تولید را متوقف کند، همان قطعه بی‌کیفیت را استفاده می‌کند». این سخنان بیشتر مشابه توصیف یك كارشناس خودرو از بیرون گود است تا مسئول كل صنعت و معدن و تجارت ایران. البته فاطمی‌امین گفت یك «پیش‌نویس» تهیه نشده؛ بلكه در حال نهایی‌شدن است و واقعا هیچ حرف دیگری نزد و از بندهای این پیش‌نویس در حال تهیه چیزی برای مخاطب نقل نكرد؛ اما جدای از كیفیت خودروی تولید داخل و ایرادات آن، رقابت با خودروی خارجی باعث می‌شود كیفیت خودروی داخل بالا برود؟ با کاظم محمدی‌نیکخواه، کارشناس خودرو، مسئله را در میان گذاشتیم.

گذشته را فراموش کنیم و امید بدهیم

می‌پرسم آقای فاطمی‌امین گفتند که مسئولیت کیفیت خودرو را می‌پذیریم، این حرف چه معنایی دارد؟ نیکخواه می‌گوید بله، رهبری فرمودند که کیفیت خودرو باید بالا برود. احتمالا باید ضعف‌هایی را که در تولید خودرو هست، برطرف کنند. مثلا ما کمبود قطعه داریم و ماشین ناقص است. این ضعف باید برطرف شود. با مدیریت جدید ایران‌خودرو امیدواریم در این بزرگ‌ترین شرکت خودروسازی تحولی مثبت صورت بگیرد.

این کارشناس خودرو درباره اشاره آقای فاطمی‌امین به کمبود قطعه و امکان حل این معضل می‌گوید بله، چرا حل نشود؟ می‌پرسیم پس چرا تا امروز نشد؟ حتما باید رهبری به مسئله ورود می‌کردند؟ خیر، ببینید! برخی مسائل از عمد است و مسائلی سهوی است. مثلا باید تحریم را در نظر داشت. در شرایط تحریم مشکل جدی برای ورود مواد اولیه و قطعات وجود دارد. رسانه‌ها که باید بیشتر درباره این مسائل بدانند! کار دور‌زدن تحریم و واردات این تجهیزات مورد نیاز به‌سختی دارد انجام می‌شود. الان آقای رئیسی آمده و کارهایی هم انجام شده. ایراد وجود دارد؛ ولی به گذشته برنگردیم. آینده‌نگری داشته باشیم و امید بدهیم. حالا و بعد از فرمایشات رهبری مدیران و مشاوران حاذق‌تر بر مسند امور بنشینند و تحولات آغاز بشود و این اصلا بی‌تأثیر نیست.

می‌پرسیم شما درباره تولید و تأمین مواد اولیه سخن می‌گویید که کمیت تولید را تغییر می‌دهد، کیفیت هم تغییری خواهد کرد؟ قطعا! اگر قطعه‌ساز کارش راه بیفتد، رشد می‌کند. بچه که همیشه 12‌ساله نمی‌ماند، رشد می‌کند، می‌شود 14ساله، 16‌ساله. من خواهشم این است که امید بدهید به مردم، به جامعه. در این 40 سال متأسفانه ما شرایط سختی را گذراندیم. ابتدا که جنگ را به ما تحمیل کردند و بعد از آن انواع و اقسام کارشکنی‌ها و تحریم‌ها را علیه ما وضع کردند. شرایط ما واقعا خاص است. شما برای امتحان به یک تعمیرگاه مجاز داخلی مراجعه کنید و مشکلات را ببینید. نبودن یک فیوز ممکن است روی چند کارکرد ماشین تأثیر بگذارد. فرض کنید برف‌پا‌ک‌کن مثلا کار نکند. ما حرفمان این نیست که مثلا ما از کره زودتر شروع کردیم؛ ولی حالا کره کجا، ما کجا. این قضاوت فعلا مدنظر ما نیست. یا حتی کسانی که بعد از ما وارد صنعت خودروسازی شدند بعضا از ما جلو هستند. فعلا و در این شرایط این مباحث را بگذاریم برای بعد. شرایط کشور را در نظر بگیریم؛ اما با همین شرایط هم امکان تحول در صنعت وجود دارد. نیروی انسانی و مدیران بسیار مهم هستند. برای نمونه من درباره مدیرعامل جدید ایران‌‌خودرو شناخت دارم. قبلا در صنعت نشان داده‌اند که کارآمد هستند. در سایر بخش‌ها هم این اتفاقات خوب است که بیفتد و تکانی بخورد. از همین جهت امیدواریم که در آینده نزدیک هم تیراژ بالا برود و قیمت بیفتد و هم کیفیت بالا برود. این اتفاق اصلا غیرقابل تصور نیست.