استراتژی ضدترامپی آلمان چیست؟

هایکو ماس، وزیر امورخارجه آلمان، در دیداری رسمی از ژاپن، از اولین نشانه‌های برنامۀ برلین برای مقابله با سیاست‌های ملی‌گرایانۀ دونالد ترامپ پرده برداشت: ایجاد شبکه‌ای از کشورها با باور مشترک به قواعد نظم پس از جنگ جهانی دوم.

به گزارش فرادید به نقل از اشپیگل، روزی که ژان کلاد یونکر، رییس کمیسیون اروپایی، به توافقی غیرمنتظره در زمینۀ تجارت با دونالد ترامپ رسید، هایکو ماس، وزیر خارجۀ آلمان، 11000 کیلومتر شرق‌تر، در مقابل یک ساختمان دولتی نمای چوبی ایستاده بود. ماس در ژاپن و در حال انجام اولین سفر آسیایی‌اش به عنوان وزیر امور خارجه بود و می‌دانست که انتظارات بالا است. ماس، که عضو سوسیال دموکرات‌‌ها، که گروهی چپ و میانه‌روست، گفت: "ما ارزشهای مشترکی داریم، در شرایط ژئوپلتیک کنونی، خوب است که دوباره صراحتاً بر این موضوع تاکید کنیم." شینیزو آبه نیز به نشانۀ تایید سر تکان می‌داد.

هایکو ماس، وزیر امور خارجۀ آلمان

اما مهمان آلمان، غیر از حرفهای دوستانه، چیزهای بیشتری در چمدانش داشت. ماس، در توکیو، ایده‌اش را برای اتحادی جدید میان دو کشور ارایه نمود. ایده‌ای که می‌تواند خلاء ژئوپلتیک ایجاد شده توسط ترامپ را پر کند. در ماه‌های آتی، بناست شبکه‌ای از کشورها با گرایشی جهانی شکل گیرد، که به صورت نزدیک سیاستهای خارجی، تجاری و اقلیمی و زیست محیطی خود را به شکلی هماهنگ پیش ببرند. ماس می‌گوید: "ما نیازمند اتحادی از کشورهای چندجانبه‌گرا هستیم"، که به معنی اتحادی است که پایبند قواعد و ساختارهای جهانی حاصل از نظم موجود پس از جنگ جهانی دوم است، چیزی که ترامپ آن را رد می‌کند. ماس می‌گوید: "خم شدن بهتر از شکستن است، در این دوره، اصل نادرستی است."

شاکلۀ استراتژی جدید ضدترامپ دولت آلمان، در حال حاضر در حال تدوین است. وزارت خارجۀ آلمان چندی است که در حال انجام کارهای اولیه در این زمینه است. زیگمار گابریل، وزیر خارجۀ پیشین آلمان، در دوران پس از پیروزی رییس جمهور جمهوری‌خواه در انتخابات، وظیفۀ بازتعریف روابط با ایالات متحده را برای وزارت خارجه تدوین کرده بود. در بخش برنامه‌ریزی، مدارک مرتباً مورد بازنگری قرار می‌گرفت تا آخرین توییت‌های رییس‌جمهور آمریکا را دربر گیرد.

اما اکنون، یک هدف روشن مشخص شده است. اگر پیشتر قدری تردید در این زمینه وجود داشت، نشست ناتو در بروکسل که در آن رییس جمهور آمریکا تهدید به خروج از این اتحاد دفاعی غربی نمود و پس از آن توصیف اتحادیۀ اروپا به دشمن از سوی او، باعث شد تا به برلین، بروکسل و پاریس ثابت شود که اتحادها برای ترامپ بی‌معناست. براساس اظهارات منابعی در داخل آلمان، نقش ایالات متحده از "منبع نظم" به "نابودگر نظم" بدل شده است.

در وزارت خارجه، بنا به گفته‌های ماس، ایدۀ شبکه‌ای از کشورهای همسو با غرب "که پایبند به منطق و التزام با قواعد بازی هستند، زمانی که بحث یکجانبه‌گرایی و خودخواهی پیش می‌آید، پا پس نمی‌کشند" در حال شکل گیری است. او می‌گوید: "ما نیازمند یک استراتژی هستیم، و نیاز به متحد داریم."

این استراتژی احتمالاً تا پایان سال شکل کامل خود را نخواهد یافت، اما متحدها از هم اکنون مشخص شده‌اند. علاوه بر ژاپن، این اتحاد شامل کرۀ جنوبی نیز خواهد بود، که ماس این هفته از آن نیز دیدن خواهد کرد. هر دو کشور علاقمندند تا با اتحادیۀ اروپا توافقنامه‌های گستردۀ تجارت آزاد امضا کنند.

ماس همچنین به آفریقای جنوبی، استرالیا و آرژانتین و البته دو همسایۀ آمریکا، یعنی، کانادا و مکزیک نیز به چشم شرکای استراتژیک نگاه می‌کند. انتظار می‌رود که کریستیا فریلند، وزیر خارجۀ کانادا، به عنوان مهمان در کنفرانس سفرای وزارت خارجۀ آلمان که اواخر آگوست در برلین برگزار می‌شود، شرکت کند.

ماس به دنبال اتحادی از کشورها است که "در کنار هم از قواعد موجود دفاع می‌کنند و آنها را توسعه می‌دهند." او می‌گوید که این اتحاد بایستی "هنگامی که حقوق بین‌الملل از سوی کشوری لگدمال می‌شود، از خود یکپارچگی و اتحاد نشان دهد."

ماس به دنبال آن است تا اولین آزمایشها را در این زمینه، در مجمع عمومی سازمان ملل که اواخر سپتامبر برگزار خواهد شد، انجام دهد. وزیر خارجۀ آلمان، به دنبال آن است تا با همراهی هند، برزیل و ژاپن، پیشنهادی برای اصلاحات در شورای امنیت ارایه دهد. آلمان با آغاز سال 2019، به مدت دو سال در شورای امنیت حضور خواهد داشت. اگر برلین به ریاست شورا برسد، آنجا نقطۀ آغازی خواهد بود برای پدیدار شدن این اتحاد جدید، برای اولین بار. ماس بدنبال آن است که تعریفی "اروپایی" از این جایگاه بدست دهد و "اتحادی رادیکال" با فرانسه در شورا داشته باشد.

این کار آسان نیست، چرا که اختلافات پاریس و برلین تنها به مسئلۀ تجارت محدود نمی‌شود. امانوئل ماکرون، رییس جمهور فرانسه، به دنبال ایجاد "اقدامی برای مداخله" است، که در آن کشورهای غیراروپایی نیز می‌توانند مشارکت داشته باشند. در سوی دیگر، آلمان از یک اتحادیۀ دفاعی اروپایی حمایت می‌کند و تمرکز آن بر اتحادیۀ اروپایی است. همزمان، ماس با تدوین "سیاست جدید برای اروپای شرقی"، خواهان آن است تا پیش از هر چیز، بر اختلافات با کشورهای اروپای شرقی نظیر لهستان و کشورهای حوضۀ بالتیک، فائق آید تا اروپایی ساخته شود که "مقتدر و مسلط" باشد.

حالا، برای رسیدن به موفقیتی نظیر آنچه که در جنگ تجاری با آمریکا به دست آمد، فرانسوی‌ها و آلمانی‌ها نیازمند به سازش هستند. ماس می‌گوید: "درگیری بر سر تعرفه، نشان داد که وقتی اروپا متحد عمل می‌کند، حرفش وزنه می‌شود."