چه بر سر "برجام" خواهد آمد؟

فرارو- صددرصد در برجام باقی می‌مانیم. این جمله را امانوئل مکرون رئیس جمهور فرانسه در تماس تلفنی خود به حسن روحانی بیان کرد. تماس تلفنی مکرون با روحانی در حالی بیش‌تر از یک ساعت طول کشید که روز‌های زیادی به اعلام تصمیم گیری ترامپ باقی نمانده است. بسیاری معقتدند آمریکا ۲۲ اردیبهشت از برجام خارج خواهد شد. اما این روز‌ها باز هم این سوال که ایران و اروپا چه رفتاری در برابر آمریکا که یکی از کشور‌های مذاکره کننده هسته‌ای بوده است نشان می‌دهند؟ آیا با خروج آمریکا، کار توافق هسته‌ای تمام می‌شود؟ یا آنکه دیگر کشور‌های مذاکره کننده ترجیح می‌دهند بدون حضور ابرقدرت اقتصادی جهان کار را پیش ببرند؟

 

تحریم‌های یک جانبه آمریکا تحریم مضاعف است
داود هرمیداس باوند، کارشناس مسائل بین الملل در گفت و گو با فرارو می‌گوید: اتحادیه اروپا و سه کشور اروپایی برجام یعنی، آلمان، فرانسه و انگلیس اعلام کرده اند که به این توافق بین‌المللی پایبند خواهند ماند و در مقابل احتمال خروج آمریکا از برجام وجود دارد. با این حال باقی ماندن یا خروج آمریکا از برجام هنوز مشخص نیست و باید تا ۲۲ اردیبهشت صبر کرد و دید ایالات متحده قصد دارد چه تصمیمی بگیرد.

این استاد دانشگاه با بیان آنکه اروپایی‌ها سیاست راضی کردن آمریکا را در پیش گرفته اند ادامه می‌دهد: آن‌ها با وجود تاکید بر حفظ برجام بر روی سه موضوع تعهد دائمی ایران به عدم دسترسی به سلاح هسته ای، توقف سیستم موشکی IMB ایران و هممچنین دخالت نکردن این کشور در امور کشور‌های منطقه از جمله یمن با آمریکا هم‌سو هستند. آن‌ها قبلا از برجام دوم سخن می‌گفتند، اما حالا بدون آنکه از برجام دوم اسم بیاورند می‌گویند این سه مساله جدا برجام است.

به اعتقاد این کارشناس مسائل بین‌الملل، ماندن ایران در برجام نیز به ارزیابی‌ها از وضعیت پیش رو بستگی دارد. ایران قبلا آزادی عمل خود را در قبال تغییر در برجام اعلام کرده است. هدف از توافق برجام برداشتن تحریم هاست.

باوند تحریم یک جانبه آمریکا را یک تحریم مضاعف می‌داند و می‌گوید: اگر کشور‌ها و یا دولتها، تحریم‌ها را رعایت نکنند، نمی‌توانند با آمریکا تعاملات تجاری و مالی داشته باشند. به این ترتیب کشور‌ها یا دولت‌ها ریسک نمی‌کنند که توسط آمریکا جریمه شوند. ضمن آنکه باید توجه داشته باشیم که بعضی شرکت‌های اروپایی با آمریکا مشارکت دارند. به این ترتبی تحریم‌های سنگین تری ولو آنکه به اسم تحریم موشکی یا ... باشد کار را برای ایران سخت می‌کند.

 

به زعم اروپا، عبور ایران از این مرحله سخت آسان است
علی خرم، دیگر تحلیلگر مسائل بین الملل در گفت وگو با فرارو می‌گوید: اروپایی‌ها تلاش می‌کنند ترامپ را در برجام نگه دارند. آقای مکرون در سفر به آمریکا سیگنال مثبتی نگرفت. او بیش از ۵۰ درصد احتمال می‌دهد که ترامپ از برجام خارج شود. اروپایی‌ها با خود محاسبه می‌کنند که اگر آمریکا از برجام خارج شود ایران هم واکنش نشان خواهد داد. طبیعتا بقیه اعضا یعنی روسیه و چین در برجام باقی خواند ماند. اگر سه عضو اروپایی هم در این توافق بین المللی باقی بمانند، می‌شود گفت که بقیه کشور‌ها به جز آمریکا با ایران همراهی می‌کنند. از دید آن‌ها عبور ایران از این مرحله سخت، آسان‌تر خواهد بود.

این تحلیل گر مسائل بین الملل ادامه می‌دهد: به نظر می‌رسد که ترامپ می‌خواهد شرایط را آنقدر شکننده کند که هیچ بهره‌ای به ایران نرسد. ممکن است در توافق هسته‌ای هم باقی بماند، اما طوری عمل کند که ایران از آن منتفع نشود. آمریکا اگر از برجام خارج شود، قطعنامه‌های گذشته را باز می‌گرداند. تحریم‌هایی که علیه ایران اعمال شده بود دو نوع هستند. یکی قطعنامه‌های دو جانبه و دیگری قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل است. اما آمریکا قطعا موفق نخواهد شد بر روی قطع نامه‌های شورای امنیت اجماع به وجود آورد. روسیه و چین این بار با آمریما مخالفت می‌کنند. حتی اگر اروپایی‌ها نیز حاضر شوند با آمریکا همکاری کنند روسیه و چین همراه این کشور نخواهند شد. موضوع قطعنامه‌های شورای امنیت آنچنان که قبلا دامن گیر ایران بود وجود نخو اهد داشت. به این ترتیب فقط قطع نامه‌های دو جانبه آمریکا باقی می‌ماند. ایالات متحده ممکن است اتحادیه اروپا را هم برای همراه کردن آن با خود تحت فشار بگذارد. در چنین شرایطی ایران باید بررسی کند که ماندن در برجام به مصلحت کشور است یا خروج از آن. اگر ایران بخواهد از NPT خارج شود باید حساب کند که با خروجش چه چیزی به دست می‌آید. اگر بخواهد فعالیت‌های هسته‌ای خود را ادامه دهد، باز هم ممکن است خطرات و آسیب‌هایی را متوجه خود کند.

 

اروپا نمی‌تواند در برابر آمریکا عرض اندام کند
خرم می‌گوید: اروپایی‌ها از یک سو به ایران قوت قلب می‌دهند که در برجام باقی خواهند ماند و از سوی دیگر با دونالد ترامپ کار می‌کنند. آنگلا مرکل صدراعظم آلمان درباره نقش ایران در سوریه حتی به ایران حمله می‌کند یا آقای مکرون درباره اینکه ایران نباید هیچ وقت سلاح هسته‌ای داشته باشد سخن می‌گوید. شاید در ایران به این توجه نمی‌شود که رسیدن اروپایی‌ها به این نقطه چه معنایی دارد. این موضع گیری ها، در حالی است که آن‌ها تا چهار ماه پیش با علاقه از کار کردن با ایران و سرمایه گذاری در این کشور صحبت می‌کردند. اروپایی‌ها امروز علاقه فعالیت یکجانبه خود را از دست داده اند. آن‌ها فقط به این فکر می‌کنند که جنگ جدیدی در خاور میانه شکل نگیرد و امنیت بین الملل به خطر نیفتد. این هم که چه کسی باعث شده اروپایی‌ها از ایران دور شوند، یکی از موضوعاتی است که می‌توان بر روی آن مطالعه کرد.

به اعتقاد این کارشناس سیاست خارجی، ممکن است اروپایی‌ها با آمریکایی‌ها صحبت کنند و از آن‌ها امتیاز تعطیلی تحریم‌ها را بگیرند. به عنوان مثال ممکن است آمریکایی‌ها بگویند تا چند سال اروپایی‌ها تحت تحریم نخواهند بود. اروپایی‌ها باید بتوانند در مورد سرمایه گذاری با ایران به کار خود ادامه دهند. اما اگر اقثتصاد اول جهان که قدرتش با ۲۸ کشور اتحادیه اروپا برابر است بخواهد ایران را تحریم کند، اروپایی‌ها نمی‌توانند خیلی عرض اندام داشته باشند. آن گونه نیست که قدرت اقتصاد اروپا سه یا چهار برابر آمریکا باشد و بتوانند آن را تحمل کنند. به این ترتیب حتی موضوع ماندن ایران در برجام با خروج آمریکا از برجام قابل مطالعه خواهد بود. حتی اگر اروپایی‌ها در برجام بمانند معلوم نیست که چنین برجامی به نفع ایران باشد. اما امنیت مرزها، تمامیت ارضی و حفظ حاکمیت ملی که دستاورد‌های بعد از برجام است چیز‌هایی است که با باقی ماندن ایران در برجام حفظ خواهد شد.