تغییر جهت تورم از تیرماه

آمارها نشان می‌دهد در ماه‌های گذشته، تورم کالایی با چرخش از سوی کالاهای مصرفی روزمره‌تر مثل «خوراکی‌ها»، «دخانیات» و «پوشاک»، به سمت گروه‌های بادوام‌تر و اساسی‌تر مثل «درمان»، «مسکن» و «آب و برق» حرکت کرده است.

به این ترتیب برخلاف روند قبلی که رشد تورم بیشتر در نتیجه رشد قیمت کالاهایی مثل خوراکی‌ها، لوازم خانگی یا پوشاک بود، در سه ماه گذشته بیشترین افزایش قیمت در گروه‌های تشکیل‌دهنده سبد خانوار، از ناحیه رشد بهای گروه‌هایی مثل بهداشت و درمان، سوخت و مسکن بوده‌است. همچنین در تیرماه قیمت «کالاهای صادراتی» نیز برخلاف روند کلی سال‌های گذشته خود حرکت کرده و قیمت اقلام این گروه در تیرماه سال‌جاری به میزان 7.1درصد «کاهش» یافته‌است.

نزول تورم خوراکی‌ها و دخانیات
بانک مرکزی به تازگی دو گزارش از جزئیات روند تغییرات قیمت‌ها را تحت عنوان «گزارش شاخص قیمت مصرف‌کننده» و «شاخص قیمت کالاهای صادراتی» منتشر کرد. پیش از این، نرخ کلی تورم و عدد شاخص قیمت مصرف‌کننده (CPI) در مورد تیرماه اعلام شده بود، اما گزارش‌های جدید، از تغییرات قیمت‌های اقلام متفاوت کالاها و خدمات در سبد مصرفی خانوار و نیز اقلام عمده صادراتی، رونمایی می‌کند.

این گزارش نشان می‌دهد با وجود اینکه «قیمت متوسط همه اقلام کالایی و خدمات مصرفی» در تیرماه نسبت به خردادماه به میزان 1.4 درصد افزایش یافته است، اما میزان تغییرات قیمتی هر کدام از اقلام مصرفی، دارای روندهای متفاوتی با دیگران بوده‌است. از جمله قیمت‌ «خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها» در تیرماه، حدود 0.3 درصد کاهش پیدا کرده‌است که حداقل از تیرماه سال 1391 به بعد که آمار آن در گزارش جدید موجود است، بی‌سابقه و کاملا برخلاف روند شتابان پیشین قیمتی خوراکی‌ها بوده‌است. نکته مهم‌تر اینجا است که در یک سال گذشته، یکی از اجزای عمده تورم در کشور ناشی از رشد بالای قیمتی خوراکی‌ها بوده‌است. به عنوان مثال در حالی که تورم سالانه اقلام مصرفی به میزان 44.0درصد بوده، تورم خوراکی‌ها در این سال معادل 52.1 درصد بوده ‌است. این موضوع در مورد تغییرات قیمت «دخانیات» نیز در تیرماه صادق است و با وجود رشد بالای 95 درصدی قیمت دخانیات در یک سال منتهی به پایان تیر، در این ماه بهای دخانیات تنها 0.3 درصد افزایش یافته که حتی از رشد متوسط ماهانه قیمت‌ اقلام مصرفی کمتر بوده‌است.

نرخ بالاتر با حذف «نوسانات فصلی»
گزارش منتشر شده از روند قیمت‌ها در تیرماه نشان می‌دهد که با وجود اینکه رشد ماهانه قیمت‌ها در تیرماه‌ به میزان 1.4 درصد و در مقایسه با ماه‌های ابتدایی سال پایین‌تر بوده، اما بخشی از این «کاهش نرخ ماهانه تورم»، در نتیجه «نوسان‌های فصلی قیمت‌ها» بوده‌است. بانک مرکزی در این گزارش «نرخ ماهانه تورم پس از حذف نوسان‌های فصلی قیمت‌ها» را به میزان 2.0 درصد مشخص کرده‌است که در «مقیاس» تورم ماهانه، به میزان نسبتا قابل‌ملاحظه‌ای بالاتر از نرخ فعلی است (حذف نوسان‌های فصلی قیمت‌ها نرخ تورم ماهانه تیرماه را حدود 43 درصد از میزان فعلی خود بیشتر می‌کند).
اثر کاهشی نوسان‌های فصلی قیمتی بر قیمت‌ها تا حد زیادی ناشی از روند نوسانی قیمت‌ اقلام خوراکی و خصوصا سبزی‌ها و میوه‌ها است. به این ترتیب، در صورتی که نوسان‌ فصلی قیمت‌ها از تورم «منفی 0.3درصدی» خوراکی‌ها در تیرماه حذف شود، مشخص می‌شود که تورم این گروه در تیرماه در واقع 2.1 درصد بوده و در واقع، کاهش قیمت خوراکی‌ها در تیرماه را نمی‌توان یک روند «پایدار» تلقی کرده و تغییری «فصلی» و «موقتی» بوده‌است.

دیگر اقلامی که نوسان‌های فصلی قیمت روی آنها اثرگذار است، شامل گروه‌های «تعميرات و خدمات ساختماني»، «بهداشت و درمان»، «حمل‌ونقل» و «خدمت» است که البته در مورد همه آنها، حذف نوسان‌های فصلی یا رشد ماهانه قیمتی را به میزانی کمتر می‌رساند یا نرخ آن را تغییر نمی‌دهد. این موضوع نشان می‌دهد که بالا رفتن تورم ماهانه تیرماه پس از حذف نوسان‌های فصلی قیمتی، از نرخ 1.4درصد به نرخ 2.0 درصد، «کاملا» متاثر از اثر کاهشی نوسان‌های فصلی قیمت‌ها بر تورم ماهانه گروه دخانیات در تیرماه بوده است.

پیشروی «بهداشت و درمان»
گزارش جدید نشان می‌دهد در بین گروه‌های تشکیل‌دهنده سبد مصرف‌کننده، بیشترین رشد قیمت در تیرماه مربوط به تورم گروه «بهداشت و درمان» بوده که قیمت‌های آن در ماه نخست تابستان به میزان 5.2درصد افزایش یافته‌است. در خردادماه نیز گروه «بهداشت و درمان» با تورم قابل توجه ماهانه 7.4 درصدی، بیشترین تورم را در بین اقلام مصرفی تشکیل‌دهنده سبد مصرفی خانوار داشت. پس از این گروه، بیشترین تورم ماهانه در گروه‌ها متعلق به دو گروه «اثاث، لوازم و خدمات مورد استفاده در خانه» با تورم 3.3 درصدی (ماهانه) و «مسكن، آب، برق و گاز و ساير سوخت‌ها» با تورم 2.1 درصدی بوده‌است.

این موضوع نشان می‌دهد روند و در واقع «تغییر روند»ی که از ماه‌های گذشته آغاز شد، همچنان ادامه داشته و بار اصلی تورم، از روی گروه‌های کالایی روزمره مثل خوراکی‌ها، دخانیات و پوشاک و کفش، به سمت گروه‌های اساسی‌تر مثل بهداشت، مسکن و آب و برق رفته است.

به عنوان مثال این مقایسه می‌تواند جالب باشد که در فروردین‌ماه امسال، در بین اقلام تشکیل‌دهنده سبد خانوار، بیشترین رشد قیمت متعلق به «خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها» با 7.8 درصد بود و گروه «دخانیات» نیز با تورم 3.1 درصدی، جزو اقلام با تورم بالا در این ماه محسوب می‌شد. بنابراین یک نتیجه‌گیری از این تغییر روند می‌تواند چنین باشد که اثر تورم ابتدا بر کالاها و خدمات مصرفی‌تر مثل خوراکی‌ها، دخانیات و پوشاک تخلیه شده و در حال حاضر، این اثر بر گروه‌های دارای تاخیر بیشتر در تخلیه تورم، مثل بهداشت و درمان، مسکن و آب و برق در حال تخلیه است. به نظر می‌رسد در صورتی که اثر تورم بر این گروه‌ها نیز تخلیه شود، می‌توان کاهش نرخ تورم ماهانه و پس از آن به تدریج، کاهش نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه سپس تورم میانگین را انتظار داشت. البته این در صورتی است که در ماه‌های پیش رو از عوامل محرک تورم، از قبیل افزایش نرخ ارز، جهش در میزان نقدینگی یا کمبود ناگهانی نهاده‌ها در برخی از حوزه‌های تولیدی، خبری نباشد.

افت شدید قیمت کالاهای صادراتی
گزارش بانک مرکزی در خصوص وضعیت قیمت کالاهای صادراتی حاکی از افت قابل توجه بهای این کالاها در تیرماه است. رشد ماهانه قیمت کالاهای صادراتی در تیرماه به میزان «منفی 7.1 درصد» گزارش شده است. این در حالی است که تورم این گروه در خردادماه به میزان 2.4 درصد بود. رشد قیمت کالاهای صادراتی در یک سال منتهی به تیر به میزان 162.3درصد گزارش شده‌بود که به نظر می‌رسد در تیرماه تا حدی از افزایش بالای قیمت این گروه در یک سال گذشته کاسته شده‌است.
کاهش صورت گرفته در قیمت اقلام کالاهای صادراتی در تیرماه، متعلق به یک یا دو گروه خاص نبوده و تقریبا در بین همه اقلام و گروه‌ها مشترک بوده‌است. به عنوان مثال در این ماه، از بین اقلام موجود در فهرست بهای کالاهای صادراتی، قیمت «پوست و چرم و محصولات چرمي» به میزان 15.4درصد، قیمت «وسايل نقليه زميني و تجهيزات ترابري» به میزان 24.8درصد، بهای «محصولات معدني» به میزان 12.9درصد و «محصولات نباتی» به میزان 11.4 درصد کاهش یافته است. البته در بین 16 گروه مشخص شده، قیمت دو گروه یعنی «ماشين‌آلات مکانيکي و ادوات برقي» و «فلزات معمولي و مصنوعات آنها» با افزایش مواجه شده و حتی رشد بالایی داشته است؛ به طوری که تورم گروه اول به میزان 71.3 درصد بوده و گروه دوم نیز 12.4 درصد افزایش بها را نشان می‌دهد.

رشد هفتگی قیمت‌ها
  بانک مرکزی تازه‌ترین گزارش هفتگی مربوط به قیمت خرده‌فروشی برخی از مواد خوراکی را در هفته دوم شهریور ماه منتشر کرده است. در گزارش بانک مرکزی، بیش از هر چیز، افزایش قیمت کالاهای خوراکی در مقیاس هفتگی و ماهانه دیده می‌شود. چنان که در 11 گروه کالایی که مورد بررسی بانک مرکزی قرار گرفته، از گروه کالایی لبنیات گرفته تا برنج و حبوبات، از میوه و سبزی تا گوشت مرغ و قرمز و... قیمت‌ها ظرف یک هفته افزایش پیدا کرده است. در این میان، گروه کالایی لبنیات، رکورددار افزایش قیمت در هفته منتهی به هشتم شهریور ماه بوده و قیمت‌ها در این گروه 2.5درصد نسبت به هفته ماقبل رشد کرده است. در گروه کالایی میوه‌های تازه نیز میزان افزایش قیمت نسبت به هفته ماقبل، 1.3 درصد و در گروه کالایی تخم‌مرغ یک درصد بوده است. البته در هفته منتهی به هشتم شهریور ماه نسبت به هفته مشابه ماه قبل رشد قیمتی گروه‌های کالایی خوراکی بیشتر بوده است. در بین گروه‌های کالایی خوراکی، رشد ماهانه قیمت تخم‌مرغ بیش از 17 درصد و میوه‌های تازه بیش از 14 درصد بوده است. نکته جالب توجه اینکه در برخی از گروه‌ها که ظرف یکی دو ماه گذشته، ثبات قیمتی به چشم می‌خورد؛ حال در هفته دوم شهریور ماه، شاهد رشد قیمتی بوده است. به طور مثال گروه‌های کالایی مانند چای یا قند و شکر که پیش از این با ثبات قیمتی در مقیاس هفتگی و ماهانه همراه بود؛ در هفته منتهی به هشتم شهریور ماه نسبت به هفته ماقبل به ترتیب 0.1و 0.7 و نسبت به هفته مشابه ماه قبل به ترتیب 0.1 و 1.4درصد رشد قیمتی داشته است.