سه سناریو درباره احیای برجام

یک کارشناس روابط بین‌الملل ضمن بر شمردن سه سناریوی محتمل درباره امکان احیای برجام، معتقد است «بهترین حالت برای احیای توافق، وقوع آن در دوره بایدن و تا پیش از روی کار آمدن رئیس‌جمهور جدید در آمریکاست».

به گزارش ایسنا، «رضا ذبیحی» درباره سناریوهای محتمل مربوط به احیای برجام گفت: دولت جدید در ایران سه احتمال درباره احیای برجام را پیش رو دارد. سناریوی اول احیای برجام در دوره «جو بایدن» رئیس‌جمهور کنونی آمریکا و در فرصت باقی‌مانده تا پایان دوره ریاست‌جمهوری اوست که به‌نظر می‌رسد تحقق این سناریو بهترین حالت ممکن است.

این استاد روابط بین‌الملل دانشگاه تصریح کرد: البته تحقق این سناریو با دشواری‌های زیادی مواجه است و مهمترین مشکل آن کمبود زمان است و شاید امکان احیای چنین توافقی در فرصت چند ماهه امری دشوار به نظر برسد. به ویژه اگر احیای توافق مستلزم بازنگری‌های زیادی باشد و در این صورت می‌توان گفت فرصت باقی‌مانده تا پایان دوره بایدن بسیار محدود است.

ذبیحی افزود: مسئله دیگر درباره دشوار بودن تحقق این سناریو نیز این‌گونه مطرح می‌شود که کاخ سفید شاید تا فرصت باقی مانده تا انتخابات این کشور تمایل چندانی به احیای توافق نداشته باشد و بیشتر متمرکز بر مسائل داخلی کشور خود باشد. نگرانی دیگر درباره تحقق این سناریو این است که حتی در صورت تحقق آن، رئیس‌جمهور بعدی آمریکا که شاید «دونالد ترامپ» باشد، آن را به‌هم بزند و لذا این نظر مطرح می‌شود که باید صبر کرد تا رئیس‌جمهور جدید مشخص شود و سپس با او مذاکره کرد.

ترامپ ممکن است تندروی گذشته را نداشته باشد؟

این کارشناس مسائل بین‌الملل ادامه داد: سناریوی دوم امکان احیای برجام در زمانی است که ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا شده باشد و از ابتدای سال جدید میلادی قدرت را در این کشور در دست گرفته باشد. مشخص است که احیای توافق در چنین شرایطی بسیار دشوار خواهد بود؛ هم به دلیل اینکه انتظارات و توقعات ترامپ برای توافق جدید بیشتر است و هم به این دلیل که امکان شکل گرفتن اجماع داخلی در ایران برای توافق با چنین شخصی ضعیف‌تر از زمانی است که هر شخصی جز او رئیس جمهور آمریکا باشد.

ذبیحی افزود: برخی این نظر را مطرح کرده‌اند که ممکن است ترامپ در دوره جدید ریاست جمهوری مانند دوره قبل تندروی نداشته باشد و رفتارهای خود را تعدیل نماید اما نمی‌توان چنین دیدگاه خوشبینانه‌ای داشت.

حداقل به نظر می‌رسد در خصوص ایران نمی‌توان چنین انتظاری داشت؛ به ویژه این‌که همین چند روز پیش ترامپ به نتانیاهو گفته بود بهترین کاری که او برای اسرائیل کرده، این است که آمریکا را از برجام خارج کرده است. هر چند به‌هرحال ممکن است در آن زمان ایران گزینه‌های جدید در سیاست خارجی داشته باشد و ترامپ تغییر رویه دهد.

این کارشناس مسائل سیاست خارجی ادامه داد: سناریوی سوم مذاکره کردن با دولت جدید آمریکا در زمانی است که «کاملا هریس» رئیس‌جمهور شده باشد.

مسلم است که امکان تحقق احیای برجام در زمانی که هریس رئیس‌جمهور باشد، بسیار بیشتر از زمانی است که ترامپ رئیس‌جمهور این کشور شده باشد. اما مسئله این است امکان پیروزی هریس در انتخابات آمریکا در بهترین حالت ۵۰ درصد است و روی دیگر سکه این است که ترامپ رئیس‌جمهور شده باشد و در این حالت دیگر احیای برجام هدفی دور از دسترس‌تر خواهد بود.

ذبیحی افزود: مسئله دیگر این است که اگر هریس رئیس‌جمهور آمریکا شود و ایران تا آن زمان برای مذاکره صبر کرده باشد، شاید به نظر برسد که چیزی که ایران از دست خواهد داد یک فرصت زمانی حداکثر ۶ تا شاید یک‌ساله باشد اما مسئله این است که همین فرصت زمانی به‌هرحال مدت زیادی است که ممکن است طی آن اتفاقات جدیدی در عرصه روابط بین‌الملل و یا در عرصه داخلی ۲ کشور رخ داده باشد که امکان احیای برجام را تحت الشعاع قرار دهد و لذا از دست ندادن زمان به شرط آنکه کیفیت و مطلوبیت توافق متاثر نشود، همیشه یک اصل است، چون شرایطی که امروز در روابط بین‌الملل حاکم است هرگز معلوم نیست در فرداهای آتی همچنان حاکم باشد و لذا نباید زمان را از دست داد. همچنین بهه‌رحال با آمدن هریس تغییراتی در سیاست خارجی آمریکا رخ خواهد داد که معلوم نیست الزاما مطلوب ایران باشد.

احیای سریع برجام، مطلوب‌ترین گزینه

این استاد روابط بین الملل دانشگاه تصریح کرد: حتی در زمانی که ترامپ رئیس‌جمهور جدید آمریکا باشد و او بخواهد بار دیگر از این توافق خارج شود، باز هم گزینه بهتر این است که توافقی وجود داشته باشد تا اینکه اساسا توافقی وجود نداشته باشد. زیرا در دوره قبلی نیز که ترامپ می‌خواست از توافق خارج شود، از زمانی که او اراده انجام این کار را کرد تا زمانی که عملا از برجام خارج شد بیش از یک سال طول کشید و همین فرصت زمانی می‌تواند گزینه‌های بیشتری را در اختیار سیاست خارجی قرار دهد.

این کارشناس سیاست خارجی افزود: البته فرصت زمانی محدود تا زمانی که بایدن در کاخ سفید حضور دارد، خود به عنوان یک معضل جدی برای تحقق سناریوی اول مطرح است، با این وجود می‌توان انتظار داشت که حتی در همین فرصت محدود نیز امکان احیای توافق فراهم شود، زیرا در دوره بایدن حداقل در ۲ برهه زمانی امکان جدی احیای توافق شکل گرفت و همان توافقات آن زمان‌ها می‌تواند به عنوان مبنایی برای شکل‌گیری احیای برجام محسوب شود و از این منظر امکان صرفه‌جویی در زمان وجود دارد.

ذبیحی افزود: به نظر می‌رسد مقاله «مسعود پزشکیان» رئیس‌جمهور جدید ایران در روزنامه تهران تایمز و نیز توئیت انگلیسی چند روز پیش مشاور ارشد او یعنی «محمدجواد ظریف» که در آن غرب را به مذاکره فراخواندند را می‌توان در راستای تلاش آن‌ها برای تحقق هر چه سریع‌تر احیای برجام تعبیر کرد.

این کارشناس روابط بین‌الملل ادامه داد: گمان می‌رود مقامات فعلی کاخ سفید نیز برای احیای برجام در فرصت باقی مانده کم و بیش تمایل داشته باشند. زیرا اولا احیای این توافق در فرصت باقی مانده می‌تواند به عنوان یک میراث مطلوب برای سیاست خارجی بایدن محسوب شود و حتی شاید هریس نیز بتواند در کمپین انتخاباتی خود از آن استفاده کند. ثانیا با توجه به اینکه بایدن دیگر نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری نیست و درگیر کمپین انتخاباتی نخواهد بود، می‌تواند با تمرکز بیشتری مسائل سیاست خارجی را دنبال کند.

ذبیحی در پایان اظهار کرد: بنابراین احیای برجام در فرصت باقی مانده از ریاست جمهوری بایدن و پیش از روی کار آمدن رئیس‌جمهور جدید در این کشور از جمیع جهات می‌تواند مطلوب‌ترین گزینه برای سیاست خارجی ایران باشد، هر چند این موضوع نیز دشواری‌ها و محدویت‌های مربوط به خود را دارد.