هند یا بهارات؟ مساله این است!

این هفته هند میزبان یکی از مهم‌ترین نشست‌های سران اجلاس گروه ۲۰ بود؛ جایی که دولت این کشور در دعوت‌نامه‌های رسمی خود از سران کشور‌ها هیچ اشاره‌ای به نام هند نکرده و در عوض واژه بهارات را به کار برده است. بهارات یک اصطلاح سانسکریت است که ریشه در متون مقدس هندو دارد. در واقع این اقدام یک اشتباه سهوی نبوده، چرا که اکنون شواهد نشان می‌دهد ناندرا مودی نخست‌وزیر هند پس از ۷۵ سال به دنبال تغییر نام کشورش است. اقدامی که ممکن است ظرف چند هفته عملیاتی شود. در این رابطه برخی ناظران معتقدند که ممکن است در جلسه ویژه پارلمان هند که دو هفته دیگر برگزار می‌شود، اعضای حزب حاکم بهاراتیا جاناتا (BJP)، طرحی را به منظور تغییر نام کشور از هند به بهارات کلید بزنند.

به گزارش اعتماد، هارنات سینگ یاداو، یکی از اعضای حزب حاکم و نماینده پارلمان هند در این خصوص به میدل‌ایست‌ای توضیح داده که کل کشور موافق تغییر نام هند به بهارات هستند. واژه هند، چیزی است که انگلیسی‌ها به ما تحمیل کرده اند؛ در حالی که بهارات نماد فرهنگ ماست. همچنین سوشیل مودی، یکی از برجسته‌ترین اعضای حزب بهاراتیا جاناتا نیز از چنین ایده‌ای به‌شدت دفاع می‌کند. او در خصوص درج نام بهارات در دعوتنامه سران گروه ۲۰ می‌گوید: نام کشور ما را انگلیسی‌ها، هند گذاشته‌اند. به همین خاطر در تغییر نام به بهارات یک دلیل استعمارزدایی عمیق و تحول شگفت‌انگیز نهفته است.

ژست استعمارزدایی

گفتنی است ناندرا مودی که از سال ۲۰۱۴ به این سو نخست‌وزیر هند بوده، مدت‌هاست روندی را به بهانه استعمارزدایی آغاز کرده است. اما به گفته ناظران چنین اقدامی به معنای مقابله علنی با نفوذ بریتانیا و مسلمانان است که ملی‌گرایان هندی نسبت به هر دوی آن‌ها واکنش منفی دارند. همچنین این اقدام به مثابه مبارزه با ملی‌گرایان سکولار و قدیمی هند به عنوان پایه‌گذاران کشور است که تقریبا بدون وقفه از زمان استقلال تا سال ۲۰۱۴، قدرت در دست‌شان بوده است.

در واقع ناسیونالیست‌های هندو که نمونه آن جواهر لعل نهرو، اولین نخست‌وزیر هند است، همیشه این نخبگان را غرب‌زده دانسته و به آن‌ها با دیده ناکام در ارتباط با مردم می‌نگریسته اند. به همین دلیل است که کارشناسان معتقدند خنثی کردن میراث بریتانیا از زمان ۱۹۴۷ به این سو، در دیدگاه ملی‌گرایان هندو نقشی اساسی دارد.

اهرم انتخاباتی

این تغییر نام، آن‌هم به صورت ناگهانی و غیرمنتظره در حالی صورت می‌گیرد که هند در آستانه یکی از مهم‌ترین انتخابات‌های تاریخ کشور است. رقابتی که تعیین می‌کند آیا این کشور سنت کثرت‌گرای گذشته را حفظ می‌کند یا اینکه قرار است همچنان به مسیر ملی‌گرایی هندوی ناندرا مودی ادامه دهد؟ در یک سطح، تغییر نام کشور می‌تواند پاسخی ساده به ائتلاف تشکیل‌شده مخالفان دولت متشکل از ۲۸ حزب باشد که با نام هند خود را برای انتخابات عمومی آماده می‌کنند، اما باید در نظر داشت که استفاده از اصطلاح سانسکریت بهارات دقیقا فراتر از رقابت‌های انتخاباتی است چرا که این موضوع برای ناسیونالیست‌های هندو با روح کشور مرتبط می‌شود.

آخاند بهارات!

جی سای دیپاک یکی از معروف‌ترین روشنفکران ملی‌گرای هندو مدعی است که هندو‌های این کشور به دلیل حکومت مسلمانان و همچنین استعمار بریتانیا دچار تشویش ذهنی شده و هیچگونه درکی از بهارات به عنوان یک مفهوم باستانی هندی ندارند.

در واقع دیپاک دنباله‌روی وینایاک سوارکار است؛ شخصی که تقریبا یک قرن پیش نخستین نظریه ناسیونالیسم هندو به نام هندوتوا را مطرح کرد. تمرکز این نظریه بر مقابله با مسلمانان است؛ امری که سوارکار مدعی است آن‌ها در هند خارجی محسوب می‌شوند. وی همچنین مروج امپراتوری باستانی بهارات نیز هست؛ ساختاری که از سند تا اقیانوس هند را دربر گرفته و یک ملت واحد را تشکیل می‌دهد.

در همین راستاست که طی سال‌های اخیر مفهوم آخاند بهارات به معنی تقسیم‌ناپذیر تبدیل به یک فانتزی توسعه‌طلبانه در میان سیاستمداران و ایدئولوگ‌های ملی‌گرای هندو شده است. در واقع برای آن‌ها این مفهوم نشان‌دهنده سیاستی یکپارچه است که کل هند، پاکستان، بنگلادش، افغانستان، نپال و میانمار را در بر می‌گیرد. به این دلیل است که شاهد بودیم چندی قبل وزیر امور پارلمانی هند در توییتی نقشه‌ای از دوران باستان هند را که در پارلمان نمایش داده شده بود به اشتراک گذاشته و زیر آن نوشت: تصمیم مشخص است. آخاند بهارات!

این صحبت‌ها باعث شد تا بلافاصله وزیر خارجه پاکستان نسبت به آن موضع‌گیری کرده و آن را دیدگاهی توسعه‌طلبانه از سوی دهلی نو عنوان کند. حتی شاهد بودیم بنگلادش که معمولا روابط نزدیک و پایداری با هند دارد نیز نسبت به این مساله ابراز نگرانی کند. در همین رابطه هرچند که گفته می‌شود چنین موضوعی در حد حرف بوده و دولت هند به دنبال استفاده از این قضیه به منظور تحکیم یک ملی‌گرایی هندو در داخل کشور است، اما ناظران در خصوص این ماجرا دو هشدار را مطرح کرده‌اند. نخست اینکه ادامه چنین فرآیندی به‌طور واضح بیانگر نادیده انگاشتن اقلیت‌های فراوان قومی و مذهبی در داخل کشور است. همچنین این موضوع می‌تواند به دامنه درگیری‌های خارجی به خصوص با پاکستان نیز دامن بزند.

طی روز‌های اخیر برخی از رسانه‌های محلی پاکستان اعلام کرده‌اند که اگر قرار است نام هند به بهارات تغییر کند، آنگاه آن‌ها می‌توانند نام خود را هند بگذارند! موضوعی که بیانگر مناقشه خونین و فاجعه‌باری است که از زمان استقلال کشور در سال ۱۹۴۷ میان هند و پاکستان رخ داد که هر دو ملت مدعی نام هند بودند.

به یاد داریم که محمدعلی جناح به عنوان بنیانگذار پاکستان، آشکارا از اینکه نام کشور بزرگ‌تر هند است، ناراحت و خشمگین بود. او معتقد بود که پاکستان بخشی از هند است؛ سرزمینی که برای قرون متمادی یک تمدن منسجم شناخته می‌شد. در آن زمان جناح و حتی بسیاری از سیاستمداران هندی گمان می‌کردند که جدایی دو کشور موقتی است و سرانجام هر دو به یکدیگر می‌پیوندند. اما حوادث خونبار بعدی به خصوص شعله‌ور شدن دامنه اختلافات در کشمیر باعث شد تا جدایی پاکستان از هند به صورت فاجعه‌باری رقم بخورد. امری که از آن زمان تاکنون آتش تنش و درگیری را میان دو کشور حفظ کرده است.

در همین رابطه است که عایشه جلال، مورخ هندی معتقد است: اگر ناسیونالیست‌های هندو به هدف خود برسند و نام کشور را به بهارات تغییر دهند، این امکان را فراهم می‌کنند که کشور‌های دیگر شبه‌قاره بر هویت تاریخی- هندی خود تاکید کنند. هندی بودن دیگر یک دال سیاسی نیست، بلکه می‌تواند معنایی فرهنگی و تمدنی پیدا کند. بنابراین به‌طور قطع، در نهایت منجر به این خواهد شد که جهان، شبه‌قاره را به عنوان کلی هند توصیف کند.

همچنین چنین اقدامی حامل دگرگونی معنایی و روانی بسیار زیادی نیز خواهد بود. یعنی شما می‌توانید از موسیقی تولیدشده در پاکستان به عنوان موسیقی هندی صحبت کنید و از اردو به عنوان یک زبان هندی؛ همانطور که می‌توان از هندی‌ها در دهلی، داکا و لاهور صحبت کرد. به همین دلیل است که مردمی که سرسختانه با ایده تغییر نام هند مخالفت می‌کنند، کسانی هستند که با مفهوم اصلی نهرویی از ملت هند پیوند دارند. ششی ثارور، سیاستمدار و نویسنده مشهور حزب کنگره یکی از این نمونه‌هاست. او استدلال می‌کند نام هند، ارزش سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و تجاری غیر قابل محاسبه‌ای دارد و از دولت خواسته تا از چنین اقدامی صرف‌نظر کند چرا که معتقد است: با برگزیدن نام بهارات، انحصار هویت هندی را از چارچوب مرز‌های کشور خارج کرده و آن را تقسیم‌پذیر می‌کند.