تحلیل رضا نصری از سفر گروسی به ایران

تحلیل‌گر مسائل بین‌الملل گفت: امروز مجدداً توپ در زمین قدرت‌های غربی افتاده است. یعنی ایران می‌تواند از این توافق «فنی» یک اهرم مهم «سیاسی» استخراج کند و مسئولیت بازگشت به میز مذاکره را به دوش طرف مقابل بیندازد.

رضا نصری تحلیل‌گر مسائل بین‌الملل در گفتگو با ایلنا، در پاسخ به این سوال آقای گروسی در نشست مطبوعاتی خود گفتند که قول می‌دهند تا از آژانس به عنوان یک ابزار سیاسی برای فشار به ایران استفاده نشود از نظر شما این وعده تا چه میزان قابل صحت‌سنجی است و آیا می‌توان امیدوار بود که در صورت بازگشت گروسی شاهد یک نظر دقیق از سوی آژانس به نفع کشورمان باشیم، گفت: آژانس یک کارکرد «فنی» دارد، اما از هیچ‌کس پوشیده نیست، در عین حال در یک فضای «سیاسی» به ایفای وظایف خود می‌پردازد. یعنی، امر «فنی» و امر «سیاسی» به یکدیگر گره خورده است و نمی‌شود با هیچ‌یک به صورت کاملاً مستقل مواجه شد. این وعدهٔ آقای گروسی که اجازه نخواهد داد از آژانس به عنوان یک ابزار سیاسی استفاده شود در لحن، موضع‌گیری‌ها، جمله‌بندی‌ها، انتخاب واژه‌ها و جنس گزارشات او قابل راستی‌آزمایی خواهد بود. از نشست مطبوعاتی او در وین هم به نظر می‌رسد دارد در این مسیر گام برمی‌دارد. این بار لحن و جمله‌بندی‌های او در مورد ایران بسیار سنجیده و دیپلماتیک بود و حتی در برخی مواقع به صراحت در برابر گمانه‌زنی‌های جهت‌دار برخی رسانه‌های موضع گرفت.

وی افزود: به عنوان مثال، در برابر پرسش یک خبرنگار در مورد احتمال تحقق وعده‌های ایران تاکید کرد دست خالی از تهران برنگشته و در برابر پرسش دیگری در مورد «زمان گریز» ایران به سمت سلاح هسته‌ای، تاکید کرد که قصد ندارد آژانس را به این قبیل نیت‌خوانی‌ها مشغول کند و از ترمینولوژی‌های خارج از چارچوب وظایف این نهاد استفاده کند. در مورد مباحث مربوط به ذرات غنی‌شده ۸۴٪ نیز - که این روز‌ها سوژه هراس‌افکنی برخی رسانه‌ها و محافل سیاسی شده است - تاکید کرد ایران هیچ «تولیدی» (production) در این زمینه نداشته و حتی به اختصار توضیحاتی نیز در مورد چگونگی ایجاد تصادفی چنین ذراتی در فرایند غنی‌سازی با غنای کم‌تر ارائه داد. این لحن و رویکرد نشان می‌دهد ملاقات‌ها و بازدید از ایران در مجموع مثبت بوده است.

نصری در پاسخ به این سوال که پیش‌بینی و سناریو‌های قابل طرح در مورد دستاورد این سفر چیست و تا چه میزان به توافق با آژانس نزدیک خواهیم بود، گفت: آنچه از بیانیه مشترک ایران و آژانس و همچنین اظهارات مدیرکل آژانس در دو نشست مطبوعاتی استنباط می‌شود این است که طرفین در مورد یک نقشه‌راه ملموس و دقیق به توافق رسیده‌اند و به زودی جزئیات اجرایی این توافق نیز توسط تیم‌های فنی طرفین در تهران معین خواهد شد. آقای گروسی در نشست مطبوعاتی خود در وین به برخی جزئیات این توافق نیز - که در گزارش مشترک مطرح نشده بود - اشاره کرد که نشان می‌دهد دامنه توافق فراتر از یک «چارچوب کُلی» یا یک موافقت اصولی بوده است. از جمله اینکه تاکید کرد بنا شده دوربین‌های آژانس در سایت‌های مورد نظر مجدداً فعال شود که این خود موضوع بسیار حساس و مهمی است که بسیاری پیش‌بینی می‌کردند در این مقطع حل‌وفصل نخواهد شد. در نتیجه، به نظر می‌رسد طرفین در یک مسیر مثبتی گام‌های جدی برداشته باشند.

این تحلیل‌گر مسائل بین‌الملل در پاسخ به این سوال که از نظر شما تاثیر گزارش آژانس در نتیجه مذاکرات برجامی تا چه اندازه است و در آن صورت آمریکا چه تصمیماتی خواهد گرفت، گفت: پیش از تعلیق مذاکرات، «اختلافات ایران و آژانس» به عنوان مانع اصلی پیش‌برد مذاکرات مطرح می‌شد. امروز به نظر می‌رسد راهی برای برطرف کردن این مانع تدبیر شده است. حداقل کارکرد برطرف‌سازی این «مانع» نیز این است که ایران می‌تواند نشان دهد مقصر عدم احیای فرآیند مذاکرات نیست و امروز مجدداً توپ در زمین قدرت‌های غربی افتاده است. یعنی ایران می‌تواند از این توافق «فنی» یک اهرم مهم «سیاسی» استخراج کند و مسئولیت بازگشت به میز مذاکره را به دوش طرف مقابل بیندازد. حال، باید دید واکنش عملی کشور‌های غربی به این توافق چیست و این موضوع نیز تا حدود زیادی در جلسه آتی شورای حکام و خروجی آن مشخص می‌شود.

نصری در پاسخ به این سوال که بعد از مشخص شدن نتیجه سفر آقای گروسی به تهران، گام بعدی برای رسیدن به توافق چیست؟ گفت: گام بعدی فعلاً جلسه شورای حکام است. پیرو آن طرفین می‌توانند به رایزنی‌های دیپلماتیک و سیاسی برای احیای مذاکرات مبادرت کنند.

این تحلیل‌گر مسائل بین‌الملل در پاسخ به این سوال که آقای گروسی به گرفتن تضمین از سوی ایران اشاره کردند. چقدر ضرورت دارد که در طرف مقابل یعنی آژانس نیز این تضمین داده شود که در نتیجه گزارش خود علیه ایران موضع سیاسی نگیرد، گفت: آقای گروسی نمی‌تواند تضمینی در مورد خروجی جلسه شورای حکام ارائه دهد. خروجی جلسات شورای حکام برعهده‌ٔ دولت‌هاست. اما قطعاً آقای گروسی می‌تواند بر فضای حاکم بر جلسه به طرز قابل ملاحظه‌ای تاثیر بگذارد و تا اینجا به نظر می‌رسد قصد دارد این تاثیرگذاری مثبت باشد.

نصری در پاسخ به این سوال با توجه به اینکه آقای گروسی از درز اطلاعات ابراز گلایه داشتند، از نظر شما این اظهارات از سوی فردی که در راس یک نهاد بین‌المللی است عجیب به نظر نمی‌رسد؟ چه اقداماتی باید در این زمینه انجام شود، گفت: معمولاً اطلاعات آژانس به دولت‌ها منتقل می‌شود و از آن پس مدیرکل آژانس کنترل چندانی بر «حفاظت» از آن اطلاعات ندارد. یعنی این قدرت و اختیار را ندارد که مانع درز عمدی، سهوی یا مغرضانه برخی اطلاعات به بیرون شود. این مشکلی است که شامل حال همه اعضای آژانس بین‌المللی انرژی اتمی می‌شود و مختص ایران نیست. در واقع، در سازوکار‌های بین‌المللی خلل‌ها و کاستی‌ها و مشکلات فراوانی وجود دارد و نباید تصور کرد «ایران» مسئول برطرف کردن همه آن‌هاست یا اینکه رفع مشکلات کشور را معطل رفع این مشکلات کلان ساختاری کرد. باید یاد گرفت چگونه - علیرغم نواقص موجود در سازوکار‌های فرایند‌های بین‌المللی - به بهترین شکل از منافع ملی دفاع کرد.

وی در پاسخ به این سوال اخیرا مشاهده شده که آژانس به جای پرداختن به مسائل فنی بیشتر به دنبال پرداختن به ادعا‌های سیاسی مخالفان سیاسی است چقدر ضرورت دارد که در این زمینه آژانس فقط به مسائل فنی توجه داشته باشد، گفت: همانطور که ذکر شد، نمی‌شود مسائل فنی و سیاسی را کاملاً از هم تفکیک کرد. موضوع «فعالیت هسته‌ای» در همه دنیا موضوعی است که در آن هر دو عنصر فنی و سیاسی به صورت پررنگ وجود دارد. تاریخچه مذاکرات برجام نیز این ادعا را تایید می‌کند. هر موقع ایران تلاش کرد به این دو مقوله به صورت تفکیک‌شده و جداگانه بپردازد، یک جا در فرآیند مذاکرات به بن‌بست رسید و هرجا تلاش کرد این دو مقوله را در کنار هم و در قالب یک مجموعهٔ «هم‌بسته» حل‌وفصل کند، به نتیجه رسید.