مکرون در عراق به دنبال چیست؟

امانوئل مکرون، رئیس جمهوری فرانسه در یک فاصله زمانی کمتر از یک ماه میزبان محمد السودانی، نخست وزیر عراق و مسرور بارزانی، نخست وزیر اقلیم کردستان بود. به نظر می‌رسد فرانسه در تلاش برای احیای نفوذ خود در منطقه خاورمیانه و مقابله با چین و ایران به طور فزاینده در حال ایجاد انعطاف در عضلات دیپلماتیک خود است.

به گزارش میدل ایست نیوز، دیدار مکرون با بارزانی درست یک هفته پس از دیدار او با السودانی رخ داد. مکرون در این دیدار حمایت خود را از عراق و حکومت اقلیم کردستان در مواجهه با تهدیدات امنیتی خارجی و داخلی اعلام کرد و بارزانی هم فرانسه را «متحدی با دیدگاه مشترک» خواند. این دو همچنین درباره سرمایه گذاری و تنوع اقتصادی در بخش‌هایی مانند کشاورزی گفتگو کردند و بر تقویت همکاری‌های دوجانبه متعهد شدند.

پاریس برای رقابت با واشنگتن به عنوان شریک اصلی غربی بغداد و برای مقابله با نفوذ مالی و ژئوپلیتیک پکن در این کشور خاورمیانه مانور می‌دهد.

نشست مکرون و السودانی در پایان ژانویه زمینه را برای یک مشارکت استراتژیک فراهم کرد. اگرچه این مشارکت نشان دهنده تمایل فرانسه برای احیای نفوذ ژئوپلیتیک خود در خاورمیانه و تقویت قدرت نرم خود در عراق است، اما طبق بیانیه کاخ الیزه، اهداف اعلام شده‌ای همچون ایجاد چارچوبی رسمی و دائمی برای همکاری‌های دوجانبه در زمینه‌های مختلف را دنبال می‌کند.

فرانسه پس از جلسه متعهد شد به حمایت از نظام مراقبت‌های بهداشتی عراق ادامه دهد و دو مقام در پاسخ به نگرانی‌های محیط زیستی، متعهد شدند که برای کاهش تاثیرات تغییرات آب و هوایی در عراق تلاش کنند. فرانسه سرمایه گذاری‌های بیشتری را در زیرساخت‌ها و انرژی عراق، از جمله پروژه‌های انرژی سبز پیشنهاد کرده است.

توافق‌های اخیر به علاوه قرارداد ۲۷ میلیارد دلاری سپتامبر ۲۰۲۱ برای سرمایه گذاری «توتال انرژیز» فرانسه در عراق، توافقی که اخیرا به دلیل اختلاف نظر درباره ساختار سهام متوقف شده است، همکاری دوجانبه را گسترش داده و برای شرکت‌های فرانسوی دسترسی بیشتری به بازار‌های عراق فراهم می‌آورند و به نفع اقتصاد فرانسه هستند.

پاریس همچنین با دیگر تلاش‌های قدرت نرم از جمله ابتکارات فرهنگی مانند موسسه فرانسوی مستقر در بغداد که زبان فرانسه را به دانشجویان عراقی آموزش می‌دهد، تلاش کرده است تا نفوذ خود را در عراق افزایش دهد.

مکرون همچنین خود را به عنوان یک ضامن بالقوه امنیتی برای عراق معرفی کرده است. او در دیدار با السودانی متعهد شد که در بحبوحه ادامه تهدید‌های افراطی، از زیرساخت‌های امنیتی عراق حمایت کند. ایفای نقش فرانسه در مبارزه با داعش پیشتر مکرون را با فراهم کردن تجهیزات دفاعی برای بغداد درگیر کرده بود.

توافقنامه مشارکت میان دو کشور پس از کنفرانس بغداد که در دسامبر ۲۰۲۲ در اردن برگزار شد، حاصل شده است. این اجلاس نتایج ملموسی برای ثبات عراق به همراه نداشت، اما این امکان را برای مکرون فراهم آورد تا دیدگاه خود را برای این کشور بیان کند و پایان مداخله خارجی و احترام به تمامیت ارضی آن را خواستار شود.

مکرون در اجلاس بغداد گفت: «راهی وجود دارد که نوعی هژمونی، امپریالیسم، یا مدلی که از بیرون دیکته شود، نیست.»

پس از سال‌ها غفلت مالی ایالات متحده در بازسازی عراق، چین اکنون بزرگ‌ترین شریک تجاری عراق و یک بازیگر اقتصادی مسلط در این کشور قلمداد می‌شود و ۴۴ درصد از صادرات نفت عراق در سال ۲۰۲۱ به چین سرازیر شده و این کشور ۱۰.۵ میلیارد دلار به پروژه‌هایی مانند نیروگاه نفت سنگین اختصاص داده است. درآمد‌های حاصل از این پروژه‌ها که به دنبال قرارداد «نفت برای ساخت و ساز» در سال ۲۰۱۹ اجرایی شدند، این امکان را برای چین فراهم آوردند تا در پروژه‌های زیرساختی گسترده‌تر در عراق، کشوری مهم در طرح کمربند و جاده، مشارکت کند.

تنها چند هفته قبل از میزبانی مکرون از بارزانی، پکن همچنین متعهد شد نزدیک به ۱۰ میلیارد دلار در پروژه‌های زیربنایی در اقلیم کردستان از جمله در شبکه‌های خطوط ریلی، برق، جاده‌ها و سد‌ها سرمایه گذاری کند.

منقیث داگر، دستیار ارشد مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی، درباره رهبری فرانسه در توقف توسعه چین نوشت: «به نظر می‌رسد فرانسه عملیات توقف توسعه استراتژیک چین را برای حفظ منافع اقتصادی غرب در منطقه رهبری می‌کند.»

در اوت ۲۰۲۱ که ایالات متحده اعلام کرد اکثر نیرو‌های رزمی خود را تا پایان سال از عراق خارج می‌کند، مکرون گفت نیرو‌های فرانسوی این کشور را ترک نخواهند کرد. با این حال، آمریکا همچنان در نقش مشاوره و آموزش در عراق حضور فعال دارد و حیاتی‌ترین شریک امنیتی عراق تلقی می‌شود. السودانی ماه گذشته به وال استریت ژورنال گفت که بغداد از حضور «نامحدود» نیرو‌های آمریکایی در عراق حمایت می‌کند.

فرانسه خود را واجد شرایط‌ترین شریک غربی برای تعامل با عراق می‌داند، زیرا بار ایالات متحده از تهاجم سال ۲۰۰۳ را به دوش نمی‌کشد و بریتانیا هم اتحادیه اروپا را ترک و بیشتر بر خلیج فارس تمرکز کرده است.

با این حال، از آنجایی که اتحادیه اروپا یک برنامه ریزی بلندمدت و ساختاری در قبال عراق و منطقه نداشته، سیاست خارجی مکرون با اشکالات اجتناب ناپذیری مواجه است. حضور اتحادیه اروپا به جز چند ابتکارعمل برای کمک به عراق، مانند اعزام یک ماموریت ناظر کوچک در انتخابات گذشته، ناچیز بوده است.

جو ماکارون، تحلیلگر ژئوپلیتیک و از اعضای سابق مرکز عرب واشنگتن دی. سی، باور دارد که شیوه‌ای که مکرون در پیش گرفته نامنسجم است و او هیچ دکترین واضح و منسجمی [در خاورمیانه]ندارد و از این رو، فرصت طلبی عمل گرایانه و سبک دیپلماسی شخصی او اگرچه معمولا ورود بزرگی ایجاد می‌کند، اما بعدتر با لزوم تنظیم مجدد، مدیریت انتظارات و کاهش ضرر و زیان‌ها همراه می‌شود.

به علاوه، پاریس به رغم تمایل به عملیات مستقل از ایالات متحده، هنوز به دلایل عملی مجبور به هماهنگی با واشنگتن است، زیرا تنها ۸۰۰ سرباز در عراق دارد. این مساله اساسا به نفع آمریکا است و دولت جو بایدن حتی ابراز امیدواری کرده که متحدان اروپایی واشنگتن به نگرانی‌های امنیتی و مقابله با رقبای آمریکا، کمک کنند.

در نهایت، با توجه به تقویت روابط چین و ایران و افزایش قطبی شدن منطقه به دلیل درگیری اوکراین و روابط گرم ایران و روسیه، فرانسه احتمالا همسویی بیشتری با ایالات متحده خواهد داشت؛ و اگرچه بغداد از ابتکارات پاریس استقبال کرده، اما فرانسه احتمالا در رقابت با قدرت مالی چین به مشکل برخواهد خورد و مجبور می‌شود نقش خود را به عنوان یک بازیگر در حاشیه بپذیرد.