گل ساعتی؛ درباره یک گیاه آرام بخش!

یک مطالعه نشان داد که عصاره گل ساعتی سبب افزایش قابل توجه سطح دوپامین می‌شود. علاوه بر این یک پژوهش مروری در زمینه استفاده از دارو‌های گیاهی مختلف در درمان بیماری‌های روانپزشکی در سال ۲۰۱۸ نیز وجود شواهدی را به اثبات رساند.

گل ساعتی با نام علمی incarnata Passiflora، گیاهی است که به طور تاریخی در درمان اضطراب، بی خوابی و تشنج کاربرد دارد. گل ساعتی در ابتدا بومی نواحی جنوب شرقی آمریکای شمالی بوده است و امروزه در سراسر اروپا رشد می‌کند. 

مکمل‌های گیاهی گل ساعتی معمولا از گل، برگ و ساقه گیاه تهیه می‌شوند. در طب سنتی نیز این گیاه به صورت دم کرده، چای، عصاره مایع و تنتور کاربرد دارد. امروزه انواع مکمل‌های دارویی حاوی گل ساعتی در داروخانه‌های سراسر کشور در دسترس هستند. نکاتی که در ادامه در خصوص این دسته از محصولات در اختیار علاقه‌مندان قرار داده می‌شوند، با استناد به مقالات منتشر شده توسط اِلزِویر،  یکی از بزرگترین ناشرین مطبوعات پزشکی و علمی جهان جمع آوری شده اند:

مزایای سلامتی گل ساعتی

ایمنی و میزان اثر بخشی گل ساعتی تا به امروز به اندازه کافی مورد مطالعه قرار نگرفته است و همچنان به تحقیقات بیشتری نیاز خواهد بود. با این حال، گزارش‌هایی وجود دارد که نشان دهنده مزایای سلامتی این مکمل گیاهی است.

- کمک به کاهش اضطراب

شواهد حاصل از تحقیقات محدود حیوانی و انسانی نشان می‌دهند که مکمل‌های حاوی عصاره گل ساعتی ممکن است در درمان اضطراب، بی خوابی و اختلالات عصبی مفید باشند.

همچنین تصور می‌شود که اثرات ضد اضطراب گل ساعتی به دلیل تاثیر آن بر انتقال دهنده‌های عصبی از جمله GABA و دوپامین باشد. یک مطالعه نشان داد که عصاره گل ساعتی سبب افزایش قابل توجه سطح دوپامین می‌شود. علاوه بر این یک پژوهش مروری در زمینه استفاده از دارو‌های گیاهی مختلف در درمان بیماری‌های روانپزشکی در سال ۲۰۱۸ نیز وجود شواهدی را به اثبات رساند که همگی از کاربرد گل ساعتی جهت تسکین اختلالات اضطرابی حمایت می‌کردند.

 تسکین درد و ناراحتی معده

برخی تحقیقات نشان داده اند که انواع خاصی از گل ساعتی ممکن است برای تسکین مشکلات معده از جمله زخم مفید باشند. بر اساس یافته‌های یک مطالعه حیوانی، عصاره گل ساعتی به تسکین زخم معده در موش‌ها کمک می‌کند. با این حال، تحقیقات بیشتری مورد نیاز است تا مشخص شود که آیا این گیاه اثر مشابهی روی انسان دارد یا خیر.

کاربرد‌های دیگر

گل ساعتی گاهی اوقات به عنوان درمان مکمل نیز استفاده می‌شود:

- اختلال کم توجهی- بیش فعالی (ADHD)

- سوختگی

- مشکلات ریتم قلب

- هموروئید

- درد

- اختلالات خواب

- علائم مرتبط با یائسگی

- استرس

با این حال، توجه به این نکته ضروری است که شواهد قطعی برای حمایت از موارد مذکور وجود ندارد. با استناد به گزارش مرکز ملی پزشکی مکمل و جایگزین آمریکا، به تحقیقات بیشتری برای تایید کامل نقش گل ساعتی در کمک به درمان مشکلات قلبی، استرس، یائسگی، درد، سوختگی، هموروئید و یا ADHD نیاز است.

عوارض جانبی احتمالی

به ندرت عارضه جانبی خاصی برای گل ساعتی گزارش شده است، اما عوارض مصرف این گیاه به طور کلی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

- خواب آلودگی

- کند شدن فعالیت‌های ذهنی

- حالت تهوع

- افزایش ضربان قلب

- استفراغ

در صورت مصرف گل ساعتی توصیه می‌شود از رانندگی یا کار با ماشین‌های سنگین پرهیز شود. در مجموع گل ساعتی ترکیبی بی خطر و غیر سمی در نظر گرفته می‌شود. با این حال، سازمان غذا و داروی آمریکا تولید گیاهان دارویی و مکمل‌ها را تنظیم نمی‌کند. یک مطالعه کوچک نشان داد که گل ساعتی ممکن است با عوارض بارداری متعددی مرتبط باشد. البته مطالعات بیشتری برای درک بهتر این خطر بالقوه لازم است.

دوز مصرفی و نحوه آماده سازی

علاوه بر مکمل‌های دارویی که توسط شرکت تولید کننده تعیین دوز می‌شوند، می‌توان گل ساعتی را به شکل‌های دیگری نیز مصرف کرد. اما باید تاکید شود که موارد زیر صرفا دستور العمل‌های پیشنهادی هستند.

- دمنوش: ۲.۵ گرم، سه تا چهار بار در روز

- عصاره مایع: ۱۰ تا ۳۰ قطره، سه بار در روز

- تنتور: ۱۰ تا ۶۰ قطره، سه بار در روز

گفتنی است که شواهد علمی کافی برای حمایت از مصرف گل ساعتی در کودکان وجود ندارد.

تداخلات دارویی و هشدار‌ها

مانند هر داروی گیاهی دیگری، همواره امکان بروز تداخل میان گل ساعتی و درمان‌های دارویی بیماران وجود دارد.

انواع دارو‌هایی که تداخلات احتمالی با گل ساعتی دارند:

- دارو‌های ضد افسردگی

- آنتی هیستامین‌ها

- بنزودیازپین‌ها

- باربیتورات‌ها

- مواد مخدر

اگر از دارو‌های رقیق کننده خون یا ضد التهاب استفاده می‌کنید، احتیاطات لازم را در نظر داشته باشید. زیرا نشان داده شده است که این دارو‌ها با گل ساعتی تداخل دارند. سایر دارو‌های گیاهی که ممکن است باعث ایجاد تداخل با گل ساعتی شوند عبارت اند از کاوا و ریشه سنبل الطیب. از طرفی دیگر الکل، کافئین و آسپرین نیز سازگاری خوبی با این گیاه ندارند.

با توجه به این نکات، در صورتی که داروی خاصی مصرف می‌کنید و یا قصد شروع درمان مشخصی را دارید، پیش از خریداری هرگونه مکمل دارویی حاوی گل ساعتی با پزشک معالج و یا داروساز خود مشورت کنید.

منبع: عصر ایران