پدیده «نیکتوفوبیا» یا ترس از تاریکی چیست؟

یک روانشناس گفت: ترس از تاریکی در دوران رشد کودکان طبیعی است، اگر بزرگ‌سال هستید و هنوز ترس از تاریکی دارید، شاید به نیکتوفوبیا مبتلا باشید، البته نگرانی زمانی فوبیا در نظر گرفته می‌شود که در فعالیت‌های روزمره فرد اختلال ایجاد کند.

علی درخشان در گفتگو با ایسنا، اظهار کرد: اگر ترس از تاریکی باعث می‌شود فعالیت‌هایتان را محدود کرده، از حضور در موقعیت‌های خاص خودداری کنید و به‌دلیل نبودن نور اضطراب بگیرید، شاید دچار نیکتوفوبیا باشید.

وی ادامه داد: دانشمندان دریافته‌اند که تاریکی نوعی پاسخ وحشت‌زا در مغز ایجاد می‌کند که باعث می‌شود ماده‌ای شیمیایی آزاد شده که باعث می‌شود فرد بیشتر از حالت عادی احساس اضطراب کند، برخی افراد می‌توانند آن‌را آرام کنند، اما برخی دیگر قادر به این کار نیستند و بزرگش می‌کنند و در نتیجه ترس شدیدی به آن‌ها دست می‌دهد.

علل ترس از تاریکی؛ تغییرات مغزی تا احساس ناامنی

درخشان عنوان کرد: علاوه‌بر تغییرات مغز که در غیاب نور رخ می‌دهد و باعث افزایش اضطراب می‌شود، ترس از تاریکی ممکن است با ترس از خشونت یا حمله مهاجمان احتمالی ارتباط داشته باشد، یعنی، چون فرد در تاریکی جایی را نمی‌بیند، تهدید‌هایی احتمالی را تصور می‌کند که ممکن است در تاریکی پنهان شده باشند، بنابراین مهم‌ترین علت ترس از تاریکی به خود آن مربوط نیست، بلکه به‌خاطر خطرات ناشناخته پنهان در آن است، به همین دلیل سازندگان فیلم‌های ترسناک اغلب از تاریکی برای ترساندن بینندگان استفاده می‌کنند.

این روانشناس با اشاره به این‌که متخصصان بر این باورند که تاریکی حواس دیگر فرد را هم تحت‌تأثیر قرار می‌دهد، بیان کرد: فرد صدا را می‌شنود و حرکت را حس می‌کند، اما، چون نمی‌تواند منبع آن‌ها را ببیند، به‌احتمال زیاد ترس شدیدتری به او دست می‌دهد.

وی تأکید کرد: ناامنی و نداشتن اعتماد به نفس نیز ممکن است علل ترس از تاریکی باشند، به‌خصوص اگر فرد هنگام تنهایی از تاریکی بیشتر می‌ترسد.

درخشان ادامه داد: برخی از روانکاوان بر این باورند که ترس از تاریکی در افراد ممکن است با اضطراب جدایی از فردی در ارتباط باشد که بیشترین دل‌بستگی را به او دارند، برای نمونه یکی‌از والدین که این مسئله در کودکان رایج‌تر است.

این روانشناس با اشاره به این‌که از نشانه‌های ترس از تاریکی می‌توان از خوابیدن در روشنایی تا حملات هراس نام برد، عنوان کرد: نشانه‌های نیکتوفوبیا از فردی به فرد دیگر و با توجه به شدت آن متفاوت است، گاهی ممکن است در حد دلهره‌ای خفیف باشد و گاهی به حملات پانیک یا هراس یا نشانه‌های فیزیکی منجر شود.

وی با اشاره به این‌که اختلال خواب یکی‌از پیامد‌های نیکتوفوبیاست، تصریح کرد: اگر ترس از تاریکی درمان نشود، ممکن است فرد مبتلا با پیامد‌های آن مواجه شود، گاهی ممکن است فرد از مشارکت در برخی فعالیت‌های اجتماعی یا حتی سرگرمی‌هایی مانند سینما رفتن یا قدم‌زدن شبانه اجتناب کند.

درخشان افزود: همچنین این افراد دچار اختلال خواب شدید شده، برخی دیگر حتی از خوابیدن در مکان‌های تاریک دچار وحشت می‌شوند و این اضطراب بر کیفیت زندگی آن‌ها تأثیر نامطلوبی دارد.

این روانشناس با اشاره به این‌که درمان ترس از تاریکی مقابله با باور‌های ترسناک درباره آن است، عنوان کرد: پزشکان با درمان نیکتوفوبیا دو هدف مقابله با باور‌های ترسناکی که فرد درباره تاریکی دارد و کاهش شدت نشانه‌هایی که فرد به‌علت ترس احساس می‌کند، را دنبال می‌کنند.

وی با اشاره به این‌که ترس از تاریکی را می‌توان به دو صورت خانگی و تخصصی درمان کرد، افزود: یکی از درمان‌های خانگی پیدا کردن عبارتی برای کاهش اضطراب است، در این شیوه باید جملاتی مانند «تاریکه، اما من در امانم» را با خودتان تکرار کنید، تمرینات تمدد اعصاب مانند تنفس عمیق انجام دهید، در تاریکی بر تصاویر مثبت تمرکز کنید و تمرین آرام‌سازی پیش‌رونده عضلانی انجام دهید.

درخشان عنوان کرد: درمان فوبیا‌های خاص مانند نیکتوفوبیا تقریباً ۹۰درصد موفقیت‌آمیز بوده و بسیاری از روش‌های درمان این فوبیا از درمان شناختی‌رفتاری استخراج شده‌اند.