زیباکلام: تندرو‌ها توافق نمی‌خواهند، خروج محترمانه از برجام می‌خواهند

خبرآنلاین نوشت: تندرو‌ها تاکید دارند، غربی‌ها باید منافع اقتصادی ایران را تامین و تضمین کنند. این مطالبه یعنی امضا باید منتفی و ایران، محترمانه و آبرومندانه از برجام خارج شود

دور جدید گفتگو‌های برجامی هم به پایان رسید و پیش نویس توافق احیای برجام از سوی تیم‌های مذاکره طرفین، نهایی و از طریق هماهنگ کننده اروپایی به پایتخت‌ها ارسال شد. آمریکا، بلافاصله موافقت خود با این متن را اعلام کرد، اما در تهران، نشانه‌هایی از نارضایتی دیده می‌شود که براساس خبر‌های غیررسمی، اصلی‌ترین آن مربوط به حذف نشدن ضرورت پاسخگویی ایران به اتهامات آژانس بین المللی انرژی اتمی است.

در تازه‌ترین تحول، «وال استریت ژورنال» از پیشنهاد دیپلمات‌های اروپایی برای شکستن این بن‌بست مذاکرات احیای برجام خبر داده که طبق آن، «اتحادیه اروپا با آگاهی آمریکا، فرانسه، آلمان و بریتانیا موضوع سازش در مورد مسائل پادمانی را در پیشنهاد خود گنجانده است.»

به این ترتیب، چشم انداز توافق نهایی، روشن‌تر شده، اما صادق زیباکلام استاد دانشگاه و تحلیل گر سیاسی، هنوز هم چندان خوش بین نیست تاکید دارد، «تندروها» در نهاد‌های تصمیم ساز و تصمیم گیر، نفوذ دارند و هدف گذاری آن‌ها، نه امضای توافق بلکه «خروج محترمانه و آبرومندانه» از برجام است. این گفتگو را بخوانید:

برجام در کشور ما موافقان و مخالفانی دارد، استدلال‌های موافقان و مخالفان برجام چیست؟

من فکر می‌کنم مسئله برجام بر می‌گردد به نگاه ایدئولوژیکی که در نظام وجود دارد، نظام جمهوری اسلامی ایران یک نظام ایدئولوژیک است ونگاه، تفکر و رویکرد این نظام این است که غرب دشمن ایران اسلامی است و ما هم متقابلا دشمن غرب هستیم. بنیان‌های فکری جمهوری اسلامی در مرگ بر آمریکا و مرگ بر غرب خلاصه می‌شود، داشتن روابط بسیار سرد ومحدود با اروپا، ما انقلاب خودمان را به همه جهان صادر می‌کنیم، اسراییل باید نابود شود.

مبارزه با نظام سلطه، این‌ها حرف‌هایی است که ۴۳ سال است گفته می‌شود. در رابطه با برجام مشکل از آنجا آغاز می‌شود که اگر ایران برجام را بپذیرد، آنوقت چه بخواهیم چه نخواهیم پذیرش برجام مستلزم یک جور تنش زدایی با غرب خواهد شد. به عبارت دیگر ما نمی‌توانیم برجام را کاملا موفقیت آمیز به اجرا در بیاوریم، اما همچنان شعار نابودی اسرائیل، مرگ بر آمریکا و روابط خصمانه با غرب را هم ادامه دهیم. نمی‌شود، چرا که این دو با هم قابل فهم نیستند.

در دولت روحانی، جو سنگین درون حاکمیتی و رسانه‌ای ضد برجامی وجود داشت، اما دولت رئیسی چنین فضایی را تجربه نکرد. علت این تفاوت برای دو رئیس جمهور در یک موضوع چیست؟

برجام ۱۳۹۴ بعد از ۲۲ ماه مذاکره و توافقی که حاصل شد عملا توسط تندرو‌ها برباد رفت. از همان روز اول که هنوز جوهر برجام خشک نشده بود تندرو‌ها در حقیقت هوابردن برجام را آغاز کردند، پالس‌های کلامی و عملی آن‌ها به جامعه جهانی و افکارعمومی داخلی، انتقال این پیام بود که هیچ کس این گمان باطل را نبرد که برجام به معنای تنش زدایی و فاصله گرفتن ایران از ایدوئولوژی غرب ستیزش است. در نهایت هم ترامپ به دلای مختلف و ازجمله با استناد به رفتار غرب ستیزی ایران در دوره پسابرجام، تیر خلاص را بر شقیقه برجام شلیک کرد. درواقع، قبل از اینکه ترامپ از برجام خارج شود، تندرو‌های خودمان عملا برجام را بی معنا کرده بودند.

پس از امضاء برجام در تابستان ۹۴هیات‌های تجاری کشور‌های صنعتی به ایران آمدند وگفت و گو‌هایی انجام دادند، گفتگو‌هایی که نوید یک فضای جدید در عرصه اقتصادی و سیاسی را می‌داد. آیا در صورت احیای برجام مجددا چنین اتفاقی در این دولت خواهد افتاد؟

بله، به یاد دارم تعداد زیادی از شرکت‌های بزرگ بین المللی فرانسوی، آلمانی، انگلیسی و ژاپنی بعد از برجام به ایران آمدند و واقعا نوید یک دور و فضای جدید برای ایران اسلامی بعد از انقلاب را می‌داد و تندرو‌ها همه تلاش شان این بود که به دنیا و جهانیان نشان دهند که برجام و توافق هسته‌ای هیچ چیز را عوض نکرده و ایران همچنان به دنبال مسلح شدن بیشتر و تهدید همسایگان خود و نابودی اسرائیل خواهد رفت. تنرو‌ها، الان هم همین پیام‌ها را به بازیگران سیاست بین الملل ارسال می‌کنند و تا وقتی آن‌ها مجاز به ارسال چنین پیام‌های منفی و تهدیدآمیز به جامعه جهانی باشند، مناسبات افتصادی و تجاری مناسبی با دنیا نخواهیم داشت، زیرا کمتر کشور و شرکتی جاضر است منافع خود را به همکاری با کشور غیرقابل پیش بینی و تندرویی گره بزند.

الان هم تندرو‌ها دست بالا را پیدا کرده اند و علی رغم این که بسیاری درون نظام معتقدند که باید کمکی به اقتصاد ایران شود و اگر توافق هسته‌ای صورت نگیرد وضعیت اقتصادی ایران از این هم که هست خراب‌تر می‌شود، اما تند رو‌ها همان شعار‌های همیشگی را دارند می‌دهند که نه، فقط به منابع داخلی تکیه می‌کنیم، بلکه با هم پیمانی با روسیه و چین، تحریم‌ها را دور می‌زنیم و موفق می‌شویم. متاسفانه آن‌ها توانستند حرف خودشان را به کرسی بنشانند.

این جمله‌ای که تندرو‌ها در پایان مذاکرات وین گفتند واقعا خیلی مهم است. در حالی که سر موضوعات اصلی یک سال و نیم مذاکره شده و توافق صورت گرفته بود، اما در پایاین زمانی که تهران باید برجام را می‌پذیرفت ما گفتیم که غربی‌ها باید پیشرفت‌های اقتصادی ما را تضمین کنند. یعنی واقعا یک موضوع کلی و بی ربط و بی معنا. مثل این بود که غربی‌ها می‌گفتند که جمهوری اسلامی باید امنیت غرب وامنیت همسایگانش را در منطقه تضمین کند.

خُب این یعنی چی؟ ما سر موضوعات مشخصی نشستیم و ۱۸ ماه مذاکره کرده ایم، ما چه باید بکنیم مشخص است و اینکه غربی عا چه باید بکنند هم مشخص است. گفتن اینکه آن‌ها باید پیشرفت‌های اقتصادی ما را تضمبن کنند و یا متعهد شوند همان قدر بی معناست که غربی‌ها می‌گفتند جمهوری اسلامی باید امنیت غرب را تضمین کند. متاسفانه باید گفت وضع نابسامانی اقتصادی اگر بدتر نشود به همین وضعیت ادامه پیدا خواهد کرد و واقعا نوری در انتهای تونل وجود ندارد.

یعنی این پیش بینی شما از آینده برجام است؟

بله

توافق فعلی با توافق آماده امضا در دوره روحانی، چه تفاوتی دارد؟

بر خلاف ایران که هیچ چیز را نمی‌گویند و همه چیز را پنهان می‌کنند غربی‌ها یعنی اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها موضوعات مذاکره را اعلام کرده اند؛ بنابراین هیچ تفاوت بنیادی بین این توافق و توافقی که آقای عراقچی در سال ۹۹ انجام داده بود وجود ندارد.

تا آنجایی که من می‌دانم و مقامات و ناظرین غربی گفته اند فرق چندانی میان آنچه که آقای عباس عراقچی در ماه‌های آخر با غربی‌ها به توافق رسیده بود با آنچه که آقای دکتر باقری کنی با غربی‌ها به توافق رسیده اند وجود ندارد، جز اینکه آقای باقری و تیم ایشان توانسته اند به غربی‌ها بقبولانند که بخش‌هایی از سپاه که فعالیت‌های اقتصادی دارند به شکلی بتوانند فعالت‌های اقتصادی شان را ادامه دهند، وگرنه، هیچ فرق دیگری با توافق قبلی ندارد.

یادتان هست که آقای روحانی در آخرین روز‌ها گفتند که همین امروز می‌توانیم توافق را امضا کنیم و الان هم دقیقا همانطور است، الان هم آقای بافری کنی و تیم مذاکره کننده توافق را به ایران آورده اند و آماده امضای مسئولان جمهوری اسلامی ایران است. ولی خُب تندرو‌ها، سنگ بزرگی را وسط راه امضای توافق انداخته اند. شرط بی معنی و نشدنی می‌گذارند تا توافق به مرحله امضا نرسد. آن‌ها تاکید دارند، غربی‌ها باید منافع اقتصادی ایران را تامین و تضمین کنند. این مطالبه یعنی امضا باید منتفی و ایران، محترمانه و آبرومندانه از برجام خارج شود، بدون اینکه تقصیر زدن زیر میز توافق، گردن ایران نیفتد.