در عربستان چه خبر است؟

فرارو- در تاریخ ۳۰ دسامبر، مقام‌های عربستان سعودی اعلامیه‌هایی را به زیارتگاه‌های مکه و مدینه مقدس‌ترین شهر‌های اسلامی چسباندند و به نمازگزاران گفتند که فاصله اجتماعی دو متری را از یکدیگر حفظ کنند تا مانع از انتقال و شیوع بیش‌تر کرونا شوند. با این وجود، به نظر می‌رسد "محمد بن سلمان" حاکم واقعی پادشاهی سعودی کم‌تر تمایلی به اعمال محدودیت در جا‌های دیگر در آن کشور دارد. مردان او جمعیت عظیمی را به سالن‌های کنسرت و نمایشگاه‌های شهر‌های دیگر کشانده اند. ماه گذشته ۷۰۰ هزار جوان سعودی با تایید و حمایت دولت گردهم آمدند تا در جشنواره‌ای چهار روز پیاپی برقصند. معلمی در مرکز شهر آرام مدینه می‌گوید: "این پادشاهی مانع از ترویج فضیلت می‌شود و به جای آن مروج رذیلت است".

به گزارش فرارو به نقل از اکونومیست، نظرسنجی از افکار عمومی در عربستان سعودی اقدامی نادر محسوب می‌شود. ارزیابی واکنش‌ها در برابر تلاش‌های شاهزاده محمد برای باز کردن فضا و اصلاح یکی از بسته‌ترین و نابردبارترین کشور‌های جهان دشوار است. با این وجود، شنیده‌ها از داخل پادشاهی سعودی نشان می‌دهند که دست کم سه گروه ناراضی وجود دارند: سلفی‌ها که از تفسیر بنیادگرایانه از اسلام حمایت می‌کنند، شاهزادگان خاندان آل سعود و شهروندان عادی سعودی که همه چیز را آن طور که پیش‌تر بود دوست داشتند. تنها سرکوب حکومت و ترس آنان از رژیم تحت زمامداری محمد بن سلمان است که این طیف را از حمله شاهزاده محمد و بازگرداندن عقربه‌های ساعت به عقب بازداشته است.

با سلفی‌ها آغاز کنیم که می‌گویند شاهزاده محمد بن سلمان اتحاد بین آنان و آل سعود که قدمت آن به سه قرن پیش باز می‌گردد را در هم شکسته است. شاهزاده اختیارات اعضای پلیس مذهبی را کاهش داده، زیرا آنان دیگر نمی‌توانند مغازه‌ها و رستوران‌ها را مجبور کنند که پنج بار در روز برای اقامه نماز تعطیل کنند یا مانع از سلام و احوالپرسی مردان و زنان یا روبوسی آنان با یکدیگر شوند. مقام‌های ریاض خطبه‌های امامان نماز جمعه را به آنان دیکته می‌کنند. واعظانی که در رسانه‌های اجتماعی محبوب هستند از توئیت هر چیزی جز تمجید از دستاورد‌های "محمد بن سلمان" منع شده اند.

برخی از سعودی‌ها هنوز نظرات انتقادی سلفی‌ها از حکومت را دهان به دهان منتشر می‌کنند. گفته می‌شود که روحانیون جشنواره زمستانی تحت حمایت دولت که شامل بازی و موسیقی در ریاض بوده را محکوم کرده اند. آنان "محمد بن سلمان" را متهم می‌کند که خدا را به بازی گرفته است. یک مفسر مذهبی سعودی در جده می‌گوید: "این منتقدان مانند مورچه‌هایی هستند که در زیر زمین پادشاهی سعودی در حال زندگی هستند. شاهزاده دهان آنان را بسته، اما به سلطنت آنان پایان نداده است".

بسیاری از اعضای خاندان سلطنتی نیز ناراحت هستند. آنان مدت‌ها در قدرت بودند و پول زیادی برای خرج کردن برای مردم و خود داشتند. با این وجود، شاهزاده محمد اشراف را سرکوب کرده است. او تعدادی از شاهزادگان برجسته (و بسیاری از بازرگانان) را در یک هتل مجلل در سال ۲۰۱۷ میلادی حبس کرد و آنان را مجبور به اعطای پول نقد و دارایی شان به حکومت کرد. شاهزادگان دیگر نیز با رفتاری مشابه مواجه شدند و از امتیازاتی که پیش‌تر به آنان اختصاص یافته بود از جمله پرواز‌های رایگان، خدمات آب و برق و مراقبت‌های پزشکی محروم شده اند. اخذ کمیسیون در قرارداد‌های دولتی برای آنان سخت‌تر شده است. به طور کلی، آنان می‌گوید "محمد بن سلمان" نظام سیاسی توافقی را به حکومتی تک نفره تبدیل کرده است.

بسیاری از سعودی‌ها از این که می‌بینند شاهزادگان فاسد خلع ید شده اند، خوشحال هستند. دیگران از گسترش آزادی‌های فردی در دوران زمامداری محمد بن سلمان به وجد آمده اند. با این وجود، برخی از سعودی از این همه تغییر احساس ناراحتی می‌کنند. مشاهده دخترانی که در دبستان با پسران درس می‌خوانند والدین را آزرده خاطر ساخته است. اغلب مردان سعودی توانمندسازی زنان را نشانه ناتوان شدن خود، می‌دانند. یکی از نظامیان سابق می‌گوید: "در دوران قدیم اگر بیرون رفتن شبانه دخترم بدون اجازه ام را گزارش می‌دادم او را با دستبند باز می‌گرداندند. امروز اگر بخواهید جلوی دخترتان را بگیرید او به پلیس شکایت می‌کند و آنان شما را بازداشت می‌کنند".

در عربستان سعودی مالیات، هزینه‌ها و جریمه‌ها افزایش یافته است. یک راننده تاکسی اشاره می‌کند که قیمت بنزین تحت کنترل دولت که زمانی ارزان‌تر از آب آشامیدنی بود، در دوران زمامداری محمد بن سلمان افزایشی چهار برابری داشته است. اقتصاددانان و فعالان محیط زیست این وضعیت را تحسین می‌کنند. پاسخگویی اندکی از سوی حکومت وجود دارد. شاهزاده و پدرش "ملک سلمان" به میزبانی مجالس هفتگی پایان داده اند جایی که سعودی‌ها می‌توانستند به حاکم خود متوسل شده و خواسته‌ها و گلایه‌های شان را مطرح کنند.

چه چیزی از این همه ناراحتی حاصل می‌شود؟ تعداد کمی باور دارند که واعظان مذهبی برای همیشه ساکت بمانند. برخی حیرت زده خواهند شد اگر ببینند آیا ممکن است نسخه‌ای سعودی از آیت الله روح الله خمینی که قیام علیه حکومت شاه در ایران را رهبری کردند پدیدار شود. یکی از مقام‌های ارشد سابق به ملک فیصل اشاره می‌کند که در سال ۱۹۷۵ میلادی توسط برادرزاده اش ترور شد. او می‌گوید: "شاهزاده محمد می‌داند که خاندان آل سعود چه کاری می‌توانند انجام دهند و او را نخواهند بخشید". برخی دیگر امیدوارند که جو بایدن رئیس جمهوری امریکا مانع از جانشینی محمد بن سلمان به جای پدرش شود. برخی از تحلیلگران باور دارند که بدون حضور محمد بن سلمان اصلاحات او معکوس خواهد شد. واقعیت آن است که متاسفانه تغییرات فعلی در عربستان سعودی از بالا تحمیل شده و پایه‌های مردمی‌ای را ایجاد نکرده است.

با این وجود، این سناریو‌ها بعید به نظر می‌رسند. به نظر می‌رسد کارزار سرکوب گری تحت فرمان محمد بن سلمان کارساز بوده است. خاندان سلطنتی که اقدامات او را زیر سوال می‌برند (از جمله دو ولیعهد سابق) در بازداشت خانگی به سر می‌برند. مخالفان از جمله "سلمان العوده" که ۱۴ میلیون دنبال کننده در توئیتر داشت می‌گویند که هزاران واعظ پشت میله‌های زندان هستند. منتقدان شاهزاده با گستاخی از سوی حکومت مواجه شده اند. مخالفان و منتقدان حتی در لندن پیش از ابراز نظر با نگرانی تلفن‌های خود خاموش می‌کنند تا مبادا استراق سمع شوند. "توماس هگامر" کارشناس افراط گرایی می‌گوید: "عربستان سعودی به یک کشور تحت نظارت کامل تبدیل شده است. با فناوری در دسترس فعلی فکر نمی‌کنم انقلاب یا کودتا در آن کشور امکان پذیر باشد".

لینک مقاله در اکونومیست