لیست خرید تسلیحاتی ایران از روسیه

سرلشکر محمد باقری رئیس ستاد کل نیروهای مسلح ایران در سفر اخیر به مسکو در اواسط اکتبر با سرگئی شویگو وزیر دفاع روسیه دیدار کرد و تایید کرد که تهران ممکن است به خرید تسلیحات جدید روسی علاقه‌مند باشد. اما کدام تجهیزات و تسلیحات ساخت روسیه می‌تواند به تجهیز هرچه بهتر ناوگان دفاعی و هوایی ایران کمک کند؟

به گزارش اکوایران، رابرت چولدا استادیار دانشگاه لودز لهستان و استاد مدعو سابق در دانشگاه آزاد اسلامی ایران، در مطلبی برای وبگاه اندیشکده شورای آتلانتیک درباره احتمال خرید تسلیحات روسی توسط ایران گمانه زنی کرده است.

وی در این مطلب آورده است: ایران بارها برای خرید تسلیحات به روسیه روی آورده است، از جمله خرید سامانه موشکی زمین به هوای بلندبرد اس-۳۰۰ که با تأخیر زیادی همراه بود.

علاوه بر این، ایران زیردریایی‌های کلاس کیلو (Type ۸۷۷EKM)، تانک‌های T-۷۲، خودروهای زرهی پیاده نظام BMP-۲، بالگردهای Mi-۱۷ و سیستم‌های مختلف ضد تانک (مانند موشک‌های هدایت شونده ۹K۱۱۵-۲ Metis-M) را از روسیه خریداری کرده است.

حتی محمدرضا پهلوی، شاه مخلوع ایران نیز علی رغم اتکای بسیار بیشتر او به تسلیحات آمریکایی، در مسکو سفارش‌هایی برای خودروهای زرهی BTR-۵۰ و BTR-۶۰ و ضدهوایی ZSU-۲۳-۴ صادر کرد.

همچنین بزرگترین محموله‌های نظامی خریداری جمهوری اسلامی از روسیه در دهه ۱۹۹۰ بود، زمانی که ایران نیروهای مسلح خود را پس از جنگ ۱۹۸۰-۱۹۸۸ با عراق بازسازی می‌کرد و همزمان روسیه با کمبود نقدینگی ناامیدانه به دنبال فرصت‌های صادراتی بود.

مزایای تسلیحات روسی برای تهران

دلایل متعددی وجود دارد که نشان می‌دهد روسیه در حال حاضر تامین کننده سخت‌افزار نظامی مناسبی برای ایران باشد. روسیه هیچ تحریمی علیه ایران به دلایل ادعایی که اکثر کشورهای غربی مطرح می‌کنند و از فروش سلاح به تهران سر باز می‌زنند، ندارد. کرملین به چندین کشور تحت تحریم‌های غرب از جمله میانمار، سوریه، الجزایر و ونزوئلا سلاح صادر می‌کند.

مزیت مهم دیگر برای ایران، هزینه نسبتاً پایین تهیه و نگهداری تجهیزات روسی است. به عنوان مثال، یک تانک لئوپارد ۲A۷+ ساخت آلمان، که اخیرا توسط قطر و مجارستان خریداری شده است - تقریباً ۱۰ میلیون دلار هزینه دارد، در حالی که قیمت واحد نگهداری T-۱۴ Armata روسیه حدود ۴ میلیون دلار است.

در حال حاضر، روسیه نیروهای زرهی خود را به انواع T-۷۲B (B۳ و B۳M/B۴) مجهز کرده است که هزینه هر تانک آن ۲ میلیون دلار است. برای ایران، که از انواع قدیمی‌تر T-۷۲ استفاده می‌کند، این یک ارتقاء منطقی خواهد بود که مدل بالاتر همین تانک را تهیه کند، زیرا هم خدمه و هم پرسنل زمینی به زمان کمتری برای یادگیری نحوه استفاده از آن‌ها نیاز دارند.

سومین مزیت مهم برای ایران این است که قوانین روسیه شرکت‌ها را موظف به ارائه گزارش در مورد صادرات تسلیحات نمی‌کند و در واقع محرمانه بودن را تشویق می‌کند. این با اولویت ایران در حوزه امنیتی و دفاعی همخوانی دارد.

گزینه‌های جذاب برای ناوگان هوایی ایران

چه نوع تجهیزاتی در لیست خرید ایران خواهد بود؟ آژانس اطلاعات دفاعی آمریکا بر این باور است که ایران مایل به خرید جنگنده‌های Su-۳۰، آموزش دهنده‌های Yak-۱۳۰، تانک‌های T-۹۰، سامانه‌های دفاع موشکی زمین به هوای S-۴۰۰ و سامانه‌های موشکی متحرک دفاع ساحلی K-۳۰۰P Bastion است.

سرلشکر باقری در سفر اخیر خود به مسکو گفت که تهران به «جت‌های جنگنده، جت‌های آموزشی و بالگردهای رزمی روسیه» علاقه‌مند است.

تمرکز بر سیستم‌های هوایی در محتمل‌ترین سناریوی جنگی

به باور نویسنده تمرکز بر روی سیستم‌های هوایی قابل درک است. اگرچه ایران در حال توسعه موشک‌های بالستیک و وسایل نقلیه هوایی بدون سرنشین مختلف بوده است، اما ناوگان متعارف همچنان در جنگ‌های مدرن نقش اساسی دارد.

نویسنده مدعی است جنگنده‌های چندمنظوره جدید و دفاع هوایی تقویت‌شده در محتمل‌ترین سناریوی جنگی ایران، یعنی مقابله با حمله هوایی به تأسیسات هسته‌ای این کشور که مقامات اسرائیل درباره آن لفاظی می‌کنند، حیاتی خواهند بود. تهاجم زمینی بزرگ بسیار بعید است و نیروهای زمینی ایران در حال حاضر توانایی کافی برای انجام عملیات در عراق، افغانستان یا کردستان ایران را دارند.

ایران که دارای ناوگان هواپیماهای متعارف بسیار قدیمی است، به احتمال زیاد به سوخو SU-۳۰، یک جنگنده دو موتوره و دو سرنشین علاقه‌مند است. برای تهران بهترین راه حل سفارش پیکربندی SM۲ است که پیشرفته‌ترین نوع است و اکنون در نیروی هوایی روسیه معرفی شده است. در مقایسه با SM، SM۲ دارای موتورهای قدرتمندتر AL-۴۱F۱S و رادار بهبود یافته است (معروف به N۰۳۵ Irbis) است که همچنین توسط هواپیماهای جنگنده چند منظوره Su-۳۵S استفاده می‌شود.

Su-۳۰SM/SM۲ برای جایگزینی جت‌های Su-۲۴M و Su-۲۷ در نظر گرفته شده است (جت ۲۴M هنوز در ایران فعال است). متأسفانه برای تهران، SM و به ویژه SM۲ ممکن است فراتر از ظرفیت مالی کنونی کشور باشد. بنابراین، تهران ممکن است مجبور شود Su-۳۰SME را انتخاب کند که یک نوع ارزان‌تر و پایین‌تر است. قیمت واحد این تجهیزات عمومی نیست، اما حدس زده می‌شود که بلاروس برای هر Su-۳۰SM تقریباً ۵۰ میلیون دلار پرداخت کرده است.

Su-۳۰ دارایی خوبی خواهد بود اگر ایران بتواند Su-۳۵، یک جت جنگنده دو موتوره تک سرنشینه را نیز که از Su-۲۷ ساخته شده است، دریافت کند. در حالی که هر دو نوع قادر به حمله به اهداف زمینی و سطحی هستند، Su-۳۵ که در سال ۲۰۱۳ در نمایشگاه هوایی Le Bourget در فرانسه به صورت بین المللی معرفی شد، برای به اصطلاح وظایف تسلط هوایی (یعنی برای عملیات هوا به هوا) بهتر طراحی شده است.

با توجه به سیستم‌های هدف گیری و تسلیحات، Su-۳۵ در حال حاضر پیشرفته‌ترین هواپیما در نیروی هوایی روسیه است. هر Su-۳۵ ایرانی به لطف رادار Irbis خود می‌تواند تا ۳۰ هدف هوایی را ردیابی کرده و از فاصله دور با اهداف درگیر شود. با این حال، هزینه بار دیگر یک مانع بزرگ خواهد بود.

با این وجود، ایران ممکن است وسوسه شود که به دنبال گزینه اقتصادی‌تر باشد و جنگنده‌های MiG-۲۹ طراحی شده در دوران شوروی را تهیه کند. اگرچه ایران دو اسکادران از انواع بسیار ابتدایی و قدیمی A/UB دارد، اما همچنان ستون فقرات ناوگان هوایی تهران هستند.

شرکت روسی Mikoyan بیشتر جت برتری هوایی MiG-۳۵ را تبلیغ می‌کند که توسعه‌ای از MiG-۲۹M/M۲/K/KUB است، اما بدون شک می‌تواند انواع قدیمی‌تر را نیز ارائه دهد. هر دو میگ ۲۹ و میگ ۳۵ برای صادرات عرضه می‌شوند.

گزینه دیگر Yak-۱۳۰ است: یک هواپیمای آموزشی مادون صوت و دو موتوره که می‌تواند به عنوان یک جنگنده سبک یا هواپیمای پشتیبانی نزدیک نیز استفاده شود. این توسط روسیه ارائه شده است، اما با همکاری ایتالیا طراحی شده است. این هواپیما به نیروی هوایی ایران رونق فنی و صنعتی بسیار مورد نیاز خواهد داد.

در حالی که Yak-۱۳۰ نمی‌تواند با هواپیماهای چندمنظوره مدرن رقابت کند، به غیر از آموزش خلبانان ایرانی، می‌توان از این هواپیما برای نظارت بر حریم هوایی کشور و پشتیبانی از نیروهای زمینی استفاده کرد.

در حال حاضر، این وظایف توسط هواپیماهای خریداری شده در زمان پهلوی یعنی F-۵ و F-۴ Phantom II انجام می‌شود که نیاز به جایگزینی فوری دارند. علاوه بر این، نگهداری از Yak-۱۳۰ حتی برای کشورهای کمتر توسعه یافته نسبتاً آسان است و توسط بلاروس، الجزایر، بنگلادش، لائوس، سوریه و میانمار خریداری شده است.

در مورد هلیکوپترهای رزمی، ایران همچنان Bell AH-۱ SuperCobra آمریکایی را در اختیار دارد. برخی به صورت محلی مدرنیزه شدند، اما به دلیل استهلاک، قابلیت‌های قدیمی و کمبود قطعات یدکی، همه باید به زودی جایگزین شوند.

روسیه به طور بالقوه می‌تواند یک نوع صادراتی ارتقا یافته از Mi-۲۴ را ارائه دهد. Mi-۳۵ نه تنها توسط روسیه، بلکه افغانستان (حداقل تا همین اواخر)، مالی، ونزوئلا، برزیل، آذربایجان و قبرس نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

این یک اسب کاری بسیار توانمند در جنگ‌های مدرن است: هلیکوپترهای Mi-۲۴/۳۵ به شدت زره‌پوش و مسلح هستند و می‌توانند به طور موثر از نیروها پشتیبانی کنند. مزیت دیگر این است که آن‌ها می‌توانند نیروها را به مناطق دورافتاده‌ای که در نقاطی از ایران به وفور وجود دارد، منتقل کنند.

سبد صادراتی روسیه همچنین شامل هلیکوپترهای تهاجمی Mi-۲۸NE است که کارشناسان ایرانی به احتمال زیاد شانس دیدن آن‌ها را در عراق داشته‌اند، جایی که هنوز در هوانوردی ارتش عراق سرویس می‌دهند.

هیچ لیست خریدی قطعی نیست

سرلشکر محمد باقری رئیس ستاد کل نیروهای مسلح ایران در سفر اخیر به مسکو در اواسط اکتبر با سرگئی شویگو وزیر دفاع روسیه دیدار کرد و تایید کرد که تهران ممکن است به خرید تسلیحات جدید روسی علاقه‌مند باشد.

با این حال، حتی تایید رسمی علاقه به این معنی نیست که سفارشات برای تجهیزات نظامی روسیه قطعی است. حتی در صورت سفارش نیز، پروسه تحویل دارای پیچیدگی‌هایی است که در مورد ایران ممکن است مضاعف باشد. گزارش‌های رسانه‌ها در مورد خریدهای برنامه ریزی شده به ارزش ۱۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۶ هرگز به نتیجه نرسید. ملاحظات سیاسی مانند شکست در احیای برجام، که مسکو یکی از امضاکنندگان آن است نیز ممکن است یک عامل باشد.

این گزارش در پایان مدعی است: روسیه در تامین سامانه پدافند هوایی اس-۴۰۰ به ایران متوقف شده و بنا بر گزارش‌ها درخواست ایران برای تسلیحات تهاجمی را در گذشته رد کرده است؛ شاید به این دلیل که مسکو نمی‌خواهد توازن قوای منطقه‌ای را بی‌ثبات کند و روابط خوب خود با رقبای ایران، عربستان سعودی و اسرائیل را تضعیف کند.

علیرغم لغو تحریم‌های تسلیحاتی ایران در اکتبر ۲۰۲۰ که خود یکی از دستاوردهای مهم برجام بود، در نهایت، بزرگترین مانع ممکن است مشکلات اقتصادی و کسری مالی ایران باشد که در شرایط تحریم قرار دارد.

در شرایطی که کشور در تنگنای اقتصادی جدی قرار دارد، دولت ممکن است اولویت‌های فوری‌تری نسبت به خرید تجهیزات نظامی روسی داشته باشد.