اولیای دم شیما صباگردی مقدم چه کسانی هستند؟

فرارو- اوایل تابستان ۹۸ بود که دختر ۱۵ ساله‌ای به نام شیما صباگردی مقدم از خانه‌اش خارج شد و دیگر بازنگشت و همین کافی بود تا خانواده وی با حضور در اداره پلیس درخواست کمک کنند. ماموران در تحقیقات پلیسی پی بردند که شیما آخرین بار در پایانه بیهقی بوده که با خانواده‌اش تماس تلفنی داشته و دیگر کسی از سرنوشت او اطلاعی ندارد، لذا ماموران به پایانه بیهقی رفتند و دوربین‌های مداربسته را مورد بازبینی قرار دادند.

ماموران اداره ۱۱ پلیس آگاهی تهران در بررسی‌های پلیسی پی بردند که شیما آخرین بار سوار بر خودروی مرد مسافرکشی به نام بهلول شده است. در ادامه با در اختیار داشتن شماره پلاک خودروی او به سراغ وی رفته و بهلول به عنوان تنها مظنون پرونده شیما صباگردی مقدم دستگیر شد. بهلول ابتدا ادعا کرد که شیما را در منطقه نظام آباد از خودرو پیاده کرده و دیگر اطلاعی از وی ندارد ماموران با بررسی محلی که بهلول ادعا کرده بود پی بردند که بهلول در آن روز به منطقه نظام آباد مراجعه نکرده است تا اینکه بهلول در ادعای جدیدی مطرح کرد که شیما را در خانه ام زندانی کرده بودم تا اینکه دستگیر شدم وقتی آزاد شدم او را آزاد کردم و دیگر اطلاعی از سرنوشت او ندارم.

بهلول ۴۵ روز بازداشت و تحت بازجویی بود، اما لب به اعتراف نگشود و به دلیل عدم دسترسی به ادله کافی با وثیقه آزاد شد. اما سرانجام ۱۷ آذر خبر رسید که بهلول (راننده تاکسی شیطان صفتی که شیمای ۱۵ ساله را به خانه مجردی خود کشانده بود) به قتل این دختر جوان و دفن جسدش در حیاط خانه صاحبخانه اش اعتراف کرد. پدر شیما در مصاحبه‌ای گفته که بهلول قاتل و جنایتکار است او باید مجازات شود و ما از قصاص قاتل شیما گذشت نمی‌کنیم. اما اخیرا ابعاد تازه‌ای از این ماجرا رسانه‌ای شده و مشخص گردیده که پدر و مادر واقعی شیما اشخاص دیگری هستند. پدر شیما در توضیحات خود در این باره گفته است که ما ۱۵ سال پیش شیما را که تنها ۳ ماه داشت از یکی از اقوام دور خود به فرزندخواندگی گرفتیم.

آن‌ها شیما را به صورت کاملا قانونی به ما واگذار کردند و ما از همان روز اول این قضیه را به پلیس گفتیم که شیما فرزند واقعی ما نیست. حالا سوالی که مطرح می‌شود این است که چه کسانی حق قصاص، دریافت دیه یا گذشت از قاتل را دارند در واقع اولیای دم شیما که این حقوق را دارند چه کسانی هستند پدر و مادر واقعی که سرپرستی او را به خانواده صباگردی مقدم واگذار کرده اند یا پدرخوانده و مادرخوانده‌ای که او را بزرگ کرده اند و در این مدت پیگیر سرنوشتش بودند؟ برای یافتن پاسخ این سوال در ادامه این مطلب با ما همراه باشید.

 

به موجب ماده ۳۵۱ قانون مجازات اسلامی، ولی دم که حق قصاص، دریافت دیه یا گذشت را دارند همان ورثه مقتول هستند به جز زوج یا زوجه او که حق قصاص ندارد. به طور کلی هر فردی که هنگام فوت مقتول از وی ارث می‌برد، دارای حق قصاص خواهد بود. این قاعده کلی یک استثنا دارد و آن زن یا شوهر مقتول است که اگر چه از مقتول ارث می‌برد، اما جزء اولیای دم محسوب نمی‌شود. البته در شرایطی که به هر علت حق قصاص تبدیل به دیه شود یا به مال یا حقی مصالحه شود همسر مقتول نیز از آن ارث خواهد برد. لازم به ذکر است که ورثه مقتول به همان ترتیب طبقات سه گانه ارث مذکور در ماده ۸۶۲ قانون مدنی در تقاضای قصاص یا عفو مشروط یا غیر مشروط قاتل اختیار دارند و با بودن طبقه اول از وراث نوبت به طبقه بعدی نمی‌رسد.

طبقه اول: شامل پدر و مادر، اولاد و اولاد اولاد می‌باشد.

طبقه دوم: شامل اجداد (پدر بزرگ و مادر بزرگ) و برادر و خواهر و اولاد آن‌ها می‌باشد.

طبقه سوم: شامل عمه و عمو و دایی و خاله و اولاد آن‌ها می‌باشد.

طبق مواد مذکور اولیای دم شیما که حق قصاص یا دریافت دیه یا گذشت از قاتل را دارند پدر و مادر واقعی او هستند و پدرخوانده و مادرخوانده‌اش هر چند برای او به نام خودشان شناسنامه گرفته باشند اولیای دم محسوب نمی‌شوند؛ لذا برای تعیین تکلیف پرونده باید پدر و مادر اصلی شیما شناسایی شوند و اگر آن‌ها شناسایی نشوند یا در قید حیات نباشند وراث آن‌ها اولیای دم محسوب می‌شوند که این طبقه بندی به ترتیب شامل فرزندان آن‌ها، خواهر و برادر و عمه و عمو و دایی و خاله آن‌ها می‌شود.

در صورتی‌که هیچ کدام از این افراد شناسایی نشوند، ولی دم، ولی فقیه است که این اختیار از سوی ایشان به رئیس قوه قضاییه تفویض شده است؛ بنابراین با وجود اینکه پدرخوانده و مادرخوانده شیما او را بزرگ کرده‌اند و در این مدت به دنبال یافتن او و روشن شدن سرنوشتش بودند در مطالبه قصاص، دیه یا گذشت حقی ندارند و فقط می‌توانند اعلام جرم و شکایت کنند.

لازم به ذکر است اگر کسی به قصاص محکوم شود و برخی از اولیای دم خواهان قصاص باشند و برخی خواهان دیه باشند حکم قصاص اجرا خواهد شد، اما کسانی که خواهان قصاص هستند باید سهم دیه کسانی که خواهان دیه هستند را بپردازند، چون نمی‌توان یک نفر را به تقاضای برخی از اولیای دم قصاص کرد و به تقاضای برخی دیگر از او دیه گرفت، اما اگر همه اولیای دم خواهان دیه باشند در این صورت دیه توسط خود قاتل پرداخت می‌شود.

همچنین لازم به ذکر است که به موجب ماده ۶۱۲ قانون مجازات اسلامی هرکس مرتکب قتل عمدی شود و شاکی نداشته یا شاکی داشته، ولی از قصاص گذشت کرده باشد و یا به هر علت قصاص نشود در صورتی که اقدام وی موجب اخلال در نظم و صیانت و امنیت جامعه یا بیم تجری مرتکب یا دیگران گردد دادگاه مرتکب را به ۳ تا ۱۰ سال حبس محکوم می‌کند.