تجربه ای که باید از آن درس گرفت

شرکت رهبران سیاسی کشورهای قاره آمریکا در جزیره ترینیداد در دریای کارائیب در چهارچوب اجلاس سران قاره با امید به حل مناقشات دیپلماتیک میان ایالات متحده امریکا و کشورهای حوزه آمریکای لاتین را تقویت کرده است. 

در این اجلاس بود که هوگو چاوز، رئیس جمهور ونزوئلا با باراک اوباما دست داد و عکس گرفت و پس از آن بود که اعلام کرد ممکن است به زودی سفیر کشور خود به واشنگتن را دوباره به محل خدمتش اعزام کند.

گفتاری از دکتر داوود هرمیداس باوند، استاد دانشگاه و تحلیل گر مسائل امریکا: 

آقای اوباما در مبارزات انتخاباتی خود پیرامون کوبا تاکید داشت که در صورت انتخاب تلاش خواهد کرد به وضع عدم رابطه با کوبا پایان دهد. او در اولین گام در این مسیر سعی کرد ارتباطات کوباییان مقیم امریکا را به کشورشان برقرار کند، همچنین با اعطای کمک های مالی و یا آزادی تردد رفت و آمد تسهیلاتی را برای پایان دوران قطعی روابط فراهم سازد.

باراک اوباما با حضور در اجلاس سران کشورهای آمریکایی نیز تلاش کرد با روسای کشورهایی که دوران سردی روابط با ایالات متحده را سپری می کنند به طور عادی برخورد کند. هدف از این رفتار این بود که با سیاست هایی که اتخاذ خواهد شد، وضعیت این کشورها در رابطه با امریکا تغییر داده شود، به خصوص با قوت گرفتن احتمال بازگشت کوبا به اجلاس سران قاره امریکا، پیش درآمد بهبود روابط کوبا و ایالات متحده امریکا نیز فراهم شده است.

در عین حال آقای چاوز، رئیس جمهور ونزوئلا نیز در این اجلاس تلاس کرد برخورد نسبتا دوستانه­ای با همتای امریکایی خود برقرار کند تا این برخورد، زمینه­­ای برای تاثیرگذاری مذاکرات بعدی در آب کردن یخ های ایجاد شده در روابط امریکا و کشورهای پوپولیسم آمریکای لاتین باشد.

این اقدامات نشات گرفته از دیدی خردمندانه است؛ رئیس جمهور امریکا در جهت منافع و مصالح ملی کشورش به این نتیجه رسیده است که باید وضعیت موجود در روابط با آمریکای لاتین مورد بازنگری و تغییر قرار گیرد. این کشور در این مسیر پیش گام شده و از این نوع نگاه که ایالات متحده امریکا کشوری قدرتمند است و باید در هاله­هایی خود را مخفی کند، دوری گزیده است.

در راستای دیدگاهی که اوباما به آن باور دارد، پیش گامی یک قدرت بزرگ در بهبود روابط و اعتبار دادن به طرف های مقابل امریکا، این کشورها را تحت تاثیر قرار داده و آنها نیز بر آن می دارد که تغییراتی نسبی در روش های قبلی خود دهند.

ایران و حیات خلوت امریکا
بروز نشانه هایی از بهبود روابط ایالات متحده امریکا با کشورهای حوزه آمریکای لاتین از دو جهت می تواند بر روابط ایران با کشورهای این حوزه تاثیر گذار باشد؛ اول آنکه در قلمرو مسائل سیاست همه امور در حال تحول و دگرگونی است، هراکلیوس می گوید: "در یک رودخانه دو بار نمی توان شنا کرد".

بر این اساس در سیاست انعطاف پذیری امری لازم و ضروری است. در سیاست واژه هایی چون "هرگز" و "هیچ وقت" و "غیر ممکن" وجود ندارد اما کشورهایی که منطبق با این اصل نیستند، یا با سیاست آشنایی ندارند و یا مایل نیستند در حل و فصل مسائل و مشکلات اقدامات جدی انجام دهند.

بهبود روابط امریکا و برخی از کشورهای آمریکای لاتین درسی است که نشان می دهد حتی با وجود موضع گیری های مخالف برخی کشورها علیه یک کشور، می توان از فرصت های ایجاد شده - مانند اجلاس سران قاره آمریکا- می توان در جهت منافع و حل و فصل اختلافات بهره برداری کرد، ولو اینکه گام های کوچکی در این مسیر برداشته شود.

نکته دوم آنکه با وجود شکل گیری موج جدیدی از روابط میان تعدادی از کشورهای آمریکای لاتین با کشورهای خارج از قاره در عین سردی روابط با امریکا، این موج نمی تواند پایدار باشد چراکه در هر حال نیازمند تعامل با امریکا در ابعاد اقتصادی و سیاسی هستند، لذا اگر تغییری در روابط این کشورها با ایالات متحده امریکا صورت گیرد، آنها در روابط خود با کشورهای همسو در خارج از قاره آمریکا تجدید نظر خواهند کرد.

این تجدید نظر بسیار طبیعی است، اگر سوریه برای حل و فصل مشکلات خود با اسرائیل تلاش کند و یا اگر فلسطینیان به حل مشکلات خود با اسرائیل به هر دلیل اقدام کنند، امری بسیار طبیعی است و تعهداتی را نیز برای آنها به همراه دارد، ضمن آنکه در این صورت از میزان تعامل آنها با ایران کاسته خواهد شد همان طور که بار سنگینی را نیز از دوش ایران برخواهد داشت و خط مشی های منطقه ای جمهوری اسلامی ایران را هم دچار تحولاتی خواهد کرد.

با این حال در ارزیابی دیدارهای صورت گرفته در اجلاس سران قاره آمریکا باید گفت که اولا تجربه ای برای بهره گیری از فرصت های ایجاد شده برای حل و فصل اختلافات را به جهانیان عرضه کرد و ثانیا احتمال داده می شود به دنبال حرکت های اولیه میان رهبران ایالات متحده امریکا و ونزوئلا، زمینه برای گفت و گوهای گسترده تر و حل و فصل مشکلات موجود میان امریکا و کوبا، بولیوی، نیکاراگوئه و ونزوئلا گام هایی برداشته شود، به وِیژه اینکه مشکلات ناشی از تحریم های اقتصادی که حدود 50 سال ( از 1962 تاکنون) بر کوبا در سایه این تعاملات جدید پایان خواهد یافت.

بدون تردید بهبود روابط ایالات متحده امریکا با کشورهای حوزه آمریکای لاتین، بازتاب خود را در روابط ایران و این کشورها خواهد داشت و به طور مشخص می تواند مقدمه ای برای بهبود روابط واشنگتن و تهران باشد. زمانی که امریکاییان در خصوص کوبا و چند کشور مخالف با سیاست های واشنگتن در آمریکای لاتین نسبت به تعهدات خود پایبند بوده اند، این امر سابقه ای خواهد بود که در مورد ایران نیز طرف امریکایی این حسن نیت را دنبال کند.