قربان اوغلی: برتری منطقه ای ایران نباید عامل امتیازگیری در مذاکرات باشد

جاوید قربان اوغلی در روزنامه اعتماد نوشت: يك سال و اندي پس از گفت‌وگوي نامتعارف تلفني اوباما با روحاني در سپتامبر ٢٠١٣، چهارشنبه گذشته جان كري و جواد ظريف وزراي خارجه آن دو در اقدامي نامتعارف ديگر شانه به شانه يكديگر به مدت ١٥ دقيقه در خيابان‌هاي نزديك محل مذاكرات ژنو به گفت‌وگو پرداختند.

فارغ از گمانه‌زني‌هاي حول اين پياده‌روي كه طيفي از نگاه امنيتي (فرار از شنودهاي محل مذاكرات) يا تمدد اعصاب (Relaxing) و... را شامل مي‌شود، نفس حضور دو وزيري كه كشورهاي متبوع‌شان سابقه بيش از سه دهه رقابت، تنش، خصومت و در يك كلام منازعه را در كارنامه روابط منقطع خود دارند، اين رويدا نمايانگر يك «تغيير» است.

تا قبل از انتخابات ٢٤ خرداد حتي تصور اينكه وزراي خارجه ايران و امريكا اين‌گونه فارغ از جنجال‌ها بتوانند دور يك ميز رودرروي هم به گفت‌وگو بنشينند در مخيله هيچ‌كس (اصلاح‌طلب واعتداليون تا چه رسد به طيف وسيع اصولگرايان از ميانه‌روهايشان تا جبهه پايداري) نمي‌گنجيد. امروز بر هيچ‌كس پوشيده نيست ايران و امريكا دو طرف اصلي مذاكرات موسوم به ١+٥ هستد. به عبارت روشن‌تر توافق اين دو، ضامن موفقيت مذاكرات و حصول توافق جامع و نتيجه طبيعي عدم توافق آنان شكست مذاكرات و بازگشت به نقطه قبل از ٢٤ خرداد ١٣٩٢ خواهد بود. هر چند اميد همه ما بر حل و فصل هر چه سريعتر پرونده هسته‌يي است ولي نمي‌توان از تحولي كه در سايه مذاكرات هسته‌يي در روابط ايران و امريكا رخ داده سخن نگفت؛ تحولي كه ١٦ سال پس از سخن رييس‌جمهور اصلاح‌طلب ايران در حال فروريختن يا سست كردن ديوار بي‌اعتمادي بين تهران و واشنگتن است.

هدف غايي غرب (منجمله امريكا) در اين مذاكرات همانطور كه فرانك والتر اشتاين ماير وزير خارجه آلمان در مصاحبه مطبوعاتي مشترك با همتاي ايراني خود به صراحت گفت «هدف ما در مذاكرات اين است كه مسير دستيابي به سلاح اتمي به صورت ثابت شده، روشن و بطور دايم مسدود شود»، همان موضوعي است كه با ادبيات ديپلماتيك در برنامه اقدام مشترك ژنو (Joint Plan of Action) كه مورد تاييد ايران و جهان قرار گرفت و مبناي اصلي مذاكرات از زمان توافق ژنو در ٣ آذر (٢٤ نوامبر ٩٣) شد كه به‌طور خلاصه در دو عبارت ذيل مي‌توان بيان كرد:

١) نيل به يك راه‌حل درازمدت و مورد توافق كه تضمين كند برنامه هسته‌يي ايران منحصرا صلح‌آميز خواهد بود

 ٢) به رسميت شناخته شدن حق بهره‌برداري ايران از فناوري هسته‌يي و رفع كامل تحريم‌هاي شوراي امنيت سازمان ملل متحد و نيز تحريم‌هاي چندجانبه ملي مرتبط با برنامه هسته‌يي ايران.
در اين‌صورت بايد مستقيم براي تحقق اين هدف همت گماشت و فرصت گمانه‌زني‌هاي بيهوده‌يي كه تنها نتيجه آن ايجاد دست اندازهاي جديد در سر راه توافق است، را از مخالفان توافق جامع سلب كرد. چه آنكه فقدان اخبار و اطلاعات رسمي از محور‌ها و محتواي پنج دور گفت‌وگوي‌هاي دور اخير مذاكرات ظريف و كري در ژنو، پاريس و گفت‌وگوي ١٥ دقيقه‌يي حين پياده‌روي، فضاي تخريبي مناسبي را براي گمانه‌زني گروه‌هايي كه  بي هيچ واهمه‌يي مخالفت خود را از توافق بين ايران و ١+٥ ابراز مي‌كنند فراهم مي‌كند.

هنوز هيچ‌كس نمي‌داند در مذاكرات روز يكشنبه وين ١٠ چه گذشت كه منجر به تمديد هفت ماهه و هفت روزه آن شد. از ياد نبرده‌ايم كه دكتر ظريف از نهايي شدن متن «توافق سياسي» سخن گفت. دو طرف هر گونه تمديد را قويا رد كردند و حتي شايعه اعلام جشن پيروزي در داخل مطرح بود.

در سوي ديگر مذاكرات برهم زدن توافق و درخواست تمديد از سوي كشوري كه وزير خارجه‌اش چهار روز پياپي وقت خود و معاونانش را صرف مذاكره كرده و وزراي خارجه ديگر اعضاي ١+٥ به دعوت او به وين آمدند، اگر نه غيرقابل قبول كه اندكي سخت است.  بر اين باورم كه تمايل اوباما و تيمي كه او براي مذاكرات انتخاب كرده يكي از دلايل اصلي حصول توافق ژنو در كمترين زمان ممكن (در مقايسه با زمان طولاني مذاكرات هسته‌يي) است. اگر راهبرد دور جديد مذاكرات بنا بر مشهور مبتني بر استراتژي «برد- برد» است، عدم اصرار بر گنجاندن موضوعات غير مرتبط (از سوي دو طرف) جزيي لاينفك از اين راهبرد خواهد بود.  اولتيماتوم روز گذشته اوباما به كنگره درباره وتوي هر تحريم جديد نمايانگر عزم جدي و شرط‌بندي رييس‌جمهور امريكا براي حصول توافق با تهران است.

روشن است اين امر نيز همچون استراتژي برد - برد ناشي از نيازي دو طرفه است. همان‌طور كه اجازه نمي‌دهيم موضوعات جانبي از جمله رژيم صهيونيستي از طرف ديگر در مذاكرات هسته‌يي مطرح شود، اشتباه بزرگي خواهد بود اگر دست برتر ايران در منطقه را عاملي در اخذ امتيازات بيشتر در مذاكرات هسته‌يي بدانيم. اتفاقا در پرتو موفقيت مذاكرات، وزن منطقه‌يي ايران تثبيت خواهد شد. تلاش برخي كشورهاي عربي براي عدم موفقيت مذاكرات كه تا مرز فشار به واشنگتن و حتي تهديد اين كشور پيش رفت ناشي از اين مساله است. همين كه اين كشورها و رژيم صهيونيستي و حاميان آن در داخل امريكا تلاش برعدم حصول توافق دارند، ما بايد تلاش خود را براي حصول هر چه سريعتر آن بكنيم.