بارشهای اخیر کمبودهای سالهای اخیر را جبران میکند؟
رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور بارشهای اخیر را اگرچه در برخی مناطق مؤثر دانست، با این حال گفت: این میزان برای جبران کمبارشی عمیق کشور و نجات سدها کافی نیست.
هر چه پاییز در کمبارشی و انتظار باران و برف گذشت، پیشبینیهای هواشناسی نشان میدهد، حداقل تا یک ماه و نیم آینده بارشهای رضایتبخشی در حد نرمال و فراتر از نرمال را میتوان انتظار داشت.
به گزارش ایران، در واقع خبرهای خوب بارشی از هفته قبل آغاز شد و به گفته رئیس مرکز ملی پیشبینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا تا ۶ هفته آینده هم ادامه دارد.
بارشها در همین یک هفته تأثیر مطلوبی بر ذخایر سدها بویژه در غرب کشور گذاشت. این روند میتواند آغاز بهبود نسبی شرایط بارندگی در فصل زمستان باشد، هرچند کمبودهای انباشتهشده سالهای اخیر را جبران نخواهد کرد.
همزمان انتظار میرود دمای هوا در بسیاری از استانها کاهش محسوسی داشته باشد و تهران نیز در روزهای پایانی هفته آینده به نزدیکی صفر و حتی زیر صفر درجه برسد. صادق ضیائیان البته تأکید دارد: «یادمان نرود که ما پاییز کمبارشی داشتیم و حتی اگر بارش نرمال یا فرانرمالی هم در برخی مناطق کشور اتفاق بیفتد، جبران کمبود بارشهای پاییزه و سال گذشته را نمیکند.»
به گفته عیسی بزرگزاده سخنگوی صنعت آب کشور، برای ارزیابی دقیق حجم آورد پشت سدها هنوز زود است و باید وضعیت جریان رودخانهها مشخص شود، اما تاکنون افزایش چشمگیری در ورودی سدها مشاهده نشده است.
وی افزود: «از ابتدای سال آبی تاکنون، میزان ورودی مخازن سدها ۲ میلیارد و ۸۹۰ میلیون مترمکعب ثبت شده، در حالی که این رقم در مدت مشابه سال گذشته تا ۲۱ آذرماه، ۴ میلیارد و ۵۷۰ میلیون مترمکعب بود که نشاندهنده کاهش ۳۷ درصدی است. همچنین حجم فعلی آب موجود در سدها به ۱۶ میلیارد و ۶۱۰ میلیون مترمکعب رسیده، در حالی که این مقدار در سال گذشته ۲۳ میلیارد و ۶۷۰ میلیون مترمکعب بود که بیانگر کاهش ۲۷ درصدی ذخایر است. درصد پرشدگی سدها نیز در حال حاضر حدود ۳۲ درصد است که رقم پایینی محسوب میشود.»
بزرگزاده خاطرنشان کرد: «بررسی وضعیت سدهای مهم کشور نشان میدهد که دریاچه ارومیه با ۴۳ درصد، سد امیرکبیر با ۸۷ درصد، سد لار با ۵۵ درصد، سد طالقان با ۴۶ درصد، سدهای لتیان و ماملو با ۵۸ درصد و سد زایندهرود با ۲۸ درصد، کاهش ورودی آب را نسبت به مدت مشابه سال گذشته تجربه کردهاند.»
وی با تشریح وضعیت سایر استانها گفت: «استانهای اصفهان با ۷۵ درصد، هرمزگان با ۹۸ درصد و بوشهر با ۶۶ درصد کمبارشی روبهرو هستند و در حال حاضر تنها استانهای ایلام و آذربایجان در شرایط نرمال قرار دارند؛ بهگونهای که ۲۹ استان کشور همچنان با کمبود بارش مواجهاند.»
بارشها برای نجات سدها کافی نیست
«احد وظیفه»، رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور اعلام کرد: «بارشهای اخیر اگرچه در برخی مناطق مؤثر بودهاند، اما برای جبران کمبارشی عمیق کشور و نجات سدها کافی نیست.»
رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشوربا اشاره به آمارهای رسمی و وضعیت سدها تأکید کرد: «حتی با بارشهای اخیر، کشور هنوز بیش از ۶۰ درصد کمتر از حد نرمال بارندگی داشته و منابع آب سطحی و زیرزمینی همچنان در شرایط بحرانی قرار دارند.»
وی هشدار میدهد: «این وضعیت تنها ناشی از کاهش بارش نیست، بلکه برداشت بیرویه از منابع آب، توسعه ناهماهنگ کشاورزی و صنایع پرآببر و مصرف فراتر از توان اقلیمی، بحران آب ایران را تشدید کرده است.»
وظیفه با اشاره به اینکه بارشهای اخیر در مناطق غربیو کوهستانی توانستهاند رطوبت سطح خاک را افزایش دهند، افزود: «البته این بارشها هنوز تغییری جدی در منابع آب زیرزمینی و سدها ایجاد نکردهاند و تأثیر واقعی این بارشها تنها در بهار، هنگام ذوب برفها، نمایان خواهد شد.»
خطر رسیدن به «روز صفر آبی»
این کارشناس با یادآوری خطر رسیدن به «روز صفر آبی» هشدار داد: «حتی بارشهای نرمال هم نمیتوانند خسارتهای انباشتهشده سالهای گذشته را جبران کنند و اصلاح الگوی مصرف و مدیریت تقاضای آب، تنها راه مقابله با بحران است.»
این مقام مسئول در خصوص ادامه خشکسالیها توضیح داد: «این میزان کمآبی محدود به امسال نیست، بلکه نتیجه چندین سال خشکسالی و افزایش دمای متوسط کشور است.
در واقع کشور ما طی دو دهه گذشته بیش از میزان تجدیدپذیر ازمنابع آب برداشت کرده و این برداشت بیرویه، همراه با کاهش بارشها، باعثافتشدید سطحآبهای زیرزمینی و بروز پدیدههایی مانند فرونشست زمین در نقاط مختلف کشور شده است.»
وی در مورد اینکه آیا بارندگیهای اخیر تأثیری بر ذخیره سدها داشته است، اظهار کرد: «سدهای تأمینکننده آب تهران سال گذشته در همین زمان حدود ۳۸۱ میلیون مترمکعب آب داشتند، اما اکنون این عدد به ۱۷۰ میلیون مترمکعب رسیده است. استان تهران باید تا این زمان حدود ۶۵ میلیمتر بارندگی دریافت میکرد، اما تنها ۱۰ تا ۱۵ میلیمتر ثبت شده است.
این آمار نشان میدهد که حتی با بارشهای اخیر، سطح ذخایر آب سدها هنوز پایینتر از حد معمول است. در دیگر استانها نیز شرایط همچنان بحرانی است. البته آمار ورودی و ذخیره سدها را تنها وزارت نیرو میتواند ارائه کند اما شرایط کلی مطلوب نیست.
بیشترین تأثیر بارشهای اخیر برای استانهای غربی
وظیفه درباره توزیع بارشها نیز توضیح داد: «بیشترین تأثیر بارشهای اخیر در استانهای غربی و کوهستانی مانند کرمانشاه، کردستان، کهگیلویه و بویراحمد و چهارمحال و بختیاری بوده است. در این مناطق، بارشها رطوبت سطح خاک را افزایش داده که برای کشاورزی مؤثر بوده است، اما هنوز به تقویت منابع آب زیرزمینی یا جریان پایدار رودخانهها منجر نشده است.
رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی با تأکید بر اینکه یکی از نکات مهم، نوع بارشهاست، اظهار کرد: « بخش قابل توجهی از بارشها در مناطق شمالی و کوهستانی به صورت برف بوده که به دلیل دمای زیر صفر، هنوز ذوب نشده و اثر فوری بر سدها ندارد. اثر واقعی این بارشها در بهار و هنگام ذوب برفها نمایان خواهد شد.»
وظیفه با تأکید بر اینکه پیشبینیهای هواشناسی نشانمیدهد که بارندگیهای زمستان در محدوده نرمال باشد، افزود: «البته توجه داشته باشید حتی اگر زمستان امسال نرمال باشید، کمبود آب ناشی از خشکسالی پاییز هنوز جبران نمیشود. مگر آنکه رخدادهای استثنایی مانند بارشهای سنگین اسفند ۹۷ و فروردین ۹۸ تکرار شود، که احتمال آن بسیار پایین است.
در واقع بحران آب ایران پیچیدهتر از یک دوره کمبارشی ساده است و به مدیریت جامع منابع، برنامهریزی بلندمدت و همکاری همه بخشها نیاز دارد. ایران باید با نگاه استراتژیک به مدیریت آب، ترکیبی از اقدامات کاهش مصرف، بهبود بهرهوری و حفاظت از منابع زیرزمینی را در دستور کار قرار دهد تا از بروز بحرانهای شدیدتر در آینده جلوگیری شود.»
تأثیر بارشهای اخیر بر سدهای چهارگانه ایلام
ایلام- بارشهای مؤثر هفته گذشته ایلام، ذخایر آب سدهای چهارگانه را که پیش از این کمتر از ۱۵۰ میلیون مترمکعب بود تا حدود چشمگیری افزایش داد و نویدبخش بهبود وضعیت تأمین آب آشامیدنی و کشاورزی استان در برابر خشکسالی مزمن شد.
مدیرعامل شرکت آب منطقهای ایلام در تشریح وضعیت منابع آب سدهای چهارگانه استان ایلام افزود: «ظرفیت سد ایلام در تراز نرمال ۶۱ میلیون مترمکعب و حجم کنونی آن ۴۳.۲ میلیون مترمکعب است که نشان از پرشدگی ۷۰ درصدی آن دارد.»
صادق علیمرادی افزود: «حجم سد کنگیر ایوان نیز در تراز نرمال ۱۹ میلیون مترمکعب است که اکنون با ۱۰.۱ میلیون مترمکعب، بیش از نیمی از مخزن آن (معادل ۵۲ درصد) پر شده است.»
مدیرعامل شرکت آب منطقهای ایلام درباره وضعیت سد دویرج دهلران نیز گفت: «حجم این سد در تراز نرمال ۲۰۵ میلیون مترمکعبی، اکنون نزدیک به ۱۰۹ میلیون مترمکعب برابر با ۵۳ درصد آب دارد.»
علیمرادی بیان کرد: «سد گلال چوار هم با حجم ذخیره نرمال ۱۹ میلیون مترمکعب، اکنون ۱۵.۶ میلیون مترمکعب آب دارد که برابر با ۸۱ درصد ظرفیت آن است.»
بارشهای چشمگیر و گسترده هفته گذشته تأثیر مثبتی بر وضعیت منابع آبی استان ایلام داشته و سدها را از شرایط بحرانی خارج کرده است به طوری که برخی از آنها (مانند سد گلال) به سطوح پرشدگی بالایی رسیدهاند. با این حال و با توجه به دریافت تنها ۲۲ درصد از بارشهای مورد نیاز سال آبی جاری، مردم و بهرهبرداران ایلامی همچنان باید مدیریت دقیق و درست منابع آبی را مورد توجه قرار دهند.
