جزئیات مرگ و میر در اثر آنفولانزای نوع جدید؛ افزایش فوتی‌ها تقصیر آلودگی هواست؟

فرارو- 8 نفر بر اثر ابتلا به سویه جدید آنفلوآنزای نوع A جان باخته‌اند؛ بیماری‌ای که ابتدا اعلام شد خطر مرگ ندارد.

به گزارش فرارو، با آغاز آخرین ماه پاییز، تشدید سرما، سرعت بالای انتشار سویه جدید آنفولانزای نوع A تحت عنوان H3N2 دوباره توجه‌ها را جلب و به تعطیلی مدارس و ادارات در برخی استان‌ها انجامید. در حالی که متخصصان اعلام کرده بودند ثبت یک مورد فوت قطعی در بازه‌ای زمانی موضوع را حادتر می‌کند، اولین فوتی در تاریخ 13 آذر به ثبت رسید. همزمان کلان‌شهرهای کشور نه تنها با موج آنفلوآنزا، بلکه با آلودگی شدید هوا روبه‌رو هستند؛ وضعیتی که ضرورت بررسی پیوند میان آلودگی هوا و شدت شیوع بیماری‌های تنفسی را بیش از پیش برجسته می‌کند.

تاکنون چند نفر در اثر آنفولانزا H3N2 فوت شدند؟

هفته اول و دوم آذر اوج تعطیلی در استان‌های مختلف ایران بود؛ دلیل، آلودگی هوا اعلام شده بود. اما، منصور شیشه‌فروش، مدیرکل مدیریت بحران استان اصفهان اعلام کرد که تعطیلی مدارس در روزهای شنبه و یکشنبه (۸ و ۹ آذر) هیچ ارتباطی با آلودگی هوا نداشته و این تصمیم به علت افزایش موارد ابتلا به آنفلوانزا در مدارس بوده.

این گفته تبدیل به هشداری برای استان‌ها شد تا اینکه ۱۳ آذر، اولین گزارش مرگ و میر در اثر ابتلا به این بیماری به دست رسید؛ همان روز پژمان شاهرخی رئیس دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان در مورد خطرات این نوع آنفولانزا که موسوم به H3N2 گفت: «وقوع مرگ ناشی از ARDS در بیمار جوان، آن هم با پیشرفت بالینی طی کمتر از ۲۴ ساعت، از نظر اپیدمیولوژی یک پیام روشن دارد: ویروس در فاز گردش شدید است و در گروه‌های غیرپرخطر نیز می‌تواند الگوی تهاجمی فوق‌حاد ایجاد کند.» در این گزارش یاد شده بود که یک بیمار در اثر این نوع آنفولانزا فوت شده است؛ «جوان ۲۶ ساله‌ای بود که بدون داشتن بیماری زمینه‌ای، تنها در چند روز دچار درگیری شدید ۷۰٪ ریه شده و به‌دلیل بروز سندرم زجر تنفسی حاد (ARDS) جان خود را از دست داد.»

دومین آمار مربوط به یزد بود؛ مسعود شریفی سرپرست معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد گفت: «از ابتدای سال جاری تاکنون هزار و ۱۱۸ تست مثبت آنفلوانزا در استان ثبت شده و ۱۳ مورد فوتی داشتیم که ۶ مورد مربوط به ابتدای فصل تابستان و ۷ مورد هم تا هفته گذشته ثبت شده است.»

آیا فقط گروه‌های حساس در معرض خطر هستند؟

گروه‌های حساس شامل افرادی با بیماری‌های زمینه‌ای، کودکان زیر پنج سال و افراد مسن می‌شوند. ابتلا به ساکن، متخصصان با تاکید بر این نکته که افراد در گروه حساس بهتر است حتما واکسن تزریق کنند، اشاره داشتند که این افراد بیشتر در معرض خطر هستند. مسعود شریفی نیز ضمن اعلام آمار فوتی‌های استان یزد بر اثر آنفولانزا نوع A اشاره کرده بود: «بیشتر مربوط به سالمندان و بیماران زمینه‌ای است.»

بازی زمانی تغییر کرد که نمونه فوتی در استان هرمزگان بررسی شد. رئیس دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان در این مورد گفت: «وقوع مرگ ناشی از ARDS در بیمار جوان، آن هم با پیشرفت بالینی طی کمتر از ۲۴ ساعت، از نظر اپیدمیولوژی یک پیام روشن دارد: ویروس در فاز گردش شدید است و در گروه‌های غیرپرخطر نیز می‌تواند الگوی تهاجمی فوق‌حاد ایجاد کند.»

از این رو، مینو محرز، متخصص بیماری‌های عفونی گفت: «اکنون هم بیماری کووید وجود دارد و هم آنفولانزا زیاد شده است و آنفولانزا به تدریج دارد به پاندمی تبدیل می‌شود و به اندازه‌ای می‌تواند در مرگ‌ومیرها تأثیرگذار باشد.» البته قابل به توضیح است که نمونه‌های تست مثبت کرونا نسبت به آنفولانزا کاهش یافته. به عنوان مثال در یزد درصد تست‌های مثبت کووید ۱۹ هم به پایین‌ترین حد خود رسیده و در حال حاضر آنفولانزا اصلی‌ترین دغدغه است.»

آلودگی هوا چطور خطر مرگ‌ومیر آنفولانزا را بالا می‌برد؟

هم‌زمانی موج آلودگی هوا با گردش گسترده سویه جدید آنفولانزای نوع A بر پیچیدگی وضعیت افزوده. آلاینده‌هایی مانند ذرات معلق PM2.5 و PM10 با تضعیف سیستم تنفسی، التهاب ریه و کاهش عملکرد سیستم ایمنی، بدن را در برابر ویروس‌هایی مانند H3N2 آسیب‌پذیرتر می‌کنند.

در عین حال مطالعات متعدد جهانی نشان داده‌اند که آلودگی شدید هوا می‌تواند احتمال بستری و مرگ ناشی از آنفولانزا را تا ۱۵ تا ۳۰ درصد افزایش دهد. علت این موضوع کاهش ظرفیت ریه، تشدید التهاب و فراهم‌شدن شرایط برای پیشرفت سریع عفونت است؛ مسئله‌ای که در مرگ جوانی شبیه به جوان ۲۶ساله مبتلا به ARDS نیز می‌تواند نقش تشدیدکننده داشته باشد.

در کلان‌شهرهای ایران که طی هفته‌های اخیر روزهای متوالی هوای ناسالم و حتی بسیار ناسالم را تجربه کرده‌اند، این هم‌پوشانی یک هشدار جدی است: سیستم تنفسی تضعیف‌شده در مواجهه با ویروس تهاجمی H3N2 می‌تواند با سرعت بیشتری به مرحله درگیری شدید ریه برسد.

متخصصان تأکید می‌کنند افزایش مراجعه‌های تنفسی به اورژانس‌ها در روزهای اخیر نمی‌تواند بی‌ارتباط با آلودگی هوا باشد و ادامه این وضعیت احتمال بالا رفتن مرگ‌ومیر را تقویت می‌کند. در همین زمینه، محمدرضا مدرسی رئیس بنیاد بیماران سی‌اف ایران هشدار می‌دهد: «آلودگی هوا می‌تواند برای گروه‌های پرخطر از جمله کودکان، سالمندان، زنان باردار و به‌ویژه بیماران مبتلا به بیماری‌های مزمن ریوی آسیب‌های شدید ایجاد کند.»

همزمان، مهدی بابایی رئیس کمیته ایمنی شورای شهر، از افزایش فوتی‌ها در بهشت زهرا خبر داده و گفته است: «تعداد فوتی‌ها از روزی ۱۸۰ نفر به ۲۲۰ نفر رسیده و این رشد نشان‌دهنده وضعیت فاجعه‌بار آلودگی هوا است.» با توجه به این شرایط، احتمال آنکه آلودگی هوا با تضعیف سیستم تنفسی نقش تشدیدکننده‌ای در شدت بیماری H3N2 ایفا کند، قابل‌توجه است. در این میان توصیه پزشکان و متخصصان رعایت پروتکل‌های بهداشتی است. به قول مینو محرز: «واقعیت تلخ آن است که مردم در برابر آلودگی هوا کار خاصی از دستشان برنمی‌آید و هیچ اقدام ویژه‌ای برای کم‌کردن آسیب‌های ناشی از آن وجود ندارد مگر آنکه تا می‌توانند از خانه بیرون نیایند.» در این میان حائز اهمیت است که استفاده از ماسک‌های ایرانی تاثیری بر آلودگی هوا ندارند، اما از سرعت ابتلا به آنفولانزا می‌کاهد.