احمد الشرع، مهره خطرناک یا ناجی جدید واشنگتن در دمشق؟

فرارو-  جیمز هومن معاون سردبیر و ستون نویس روزنامه واشنگتن پست

به گزارش فرارو به نقل از روزنامه واشنگتن پست، نشستن در کنار احمد الشرع در سوئیت او در هتل سنت‌رجیس، درست در چند قدمی کاخ سفید و در آستانه روز کهنه‌سربازان ـ تجربه‌ای شبیه صحنه‌ای از یک رؤیای سورئال بود. مردی که در سال ۲۰۰۵ نیروهای آمریکایی او را به جرم کارگذاری بمب‌های کنار جاده‌ای در عراق دستگیر کرده و شش سال در بازداشت نگه داشته بودند، امروز در چند متری اتاق کار رئیس‌جمهور ایالات متحده اقامت داشت.

احمد الشرع، دشمن دیروز و شریک امروز آمریکا

احمد الشرع پس از آزادی، رهبری شاخه القاعده در سوریه یعنی جبهه‌النصره را بر عهده گرفت و تا سال ۲۰۱۶ از آن جدا شد. تا همین دسامبر گذشته، دولت آمریکا برای دستگیری او جایزه‌ای ۱۰ میلیون دلاری تعیین کرده بود؛ اما تنها چند روز پیش، وزارت خارجه ایالات متحده نام او را از فهرست تروریست‌های شناخته‌شده حذف کرد.

دوشنبه‌شب، حوالی ساعت هفت، زمانی که احمد الشرع ۴۳ ساله با فنجانی اسپرسو در دست از روزی پرتحرک و پرهیجان سخن می‌گفت، همه‌چیز رنگی از غیرواقعیت داشت. او روزی را پشت سر گذاشته بود که تا یک سال پیش حتی تصورش ناممکن بود: دیداری ۹۰ دقیقه‌ای با دونالد ترامپ در دفتر بیضی‌شکل کاخ سفید، نشستی با جی.دی. ونس، معاون رئیس‌جمهور و کهنه‌سرباز جنگ عراق و گفت‌وگویی با گروهی از نظامیان پیشین جنگ‌های خاورمیانه در کنگره.

احمد الشرع بیش از هر چهره دیگری، تجسم سیاست خارجی دونالد ترامپ با شعار مشهورش است: «هیچ دشمن دائمی وجود ندارد.» ایالات متحده اکنون تصمیم گرفته بر این جهادگر سابق تکیه کند؛ نه‌فقط به‌عنوان گزینه‌ای واقع‌گرایانه برای ایجاد ثبات در قلب یکی از ناآرام‌ترین مناطق جهان، بلکه به‌عنوان فردی که می‌تواند بازماندگان داعش را به‌طور کامل از میان بردارد. ترامپ در دیدار با او اذعان کرد که الشرع «گذشته‌ای خشن» دارد، اما تأکید کرد که تنها «مردان سرسخت» قادرند در چنین محیط خطرناکی به «رهبرانی نیرومند» تبدیل شوند

رهبر جدید سوریه در واشنگتن؛ مأموریت لغو تحریم‌ها و جذب سرمایه جهانی

در گفت‌وگویی یک‌ساعته با خبرنگاران واشنگتن‌پست، احمد الشرع از علاقه دوران کودکی‌اش به لیگ ان.بی.ای و مایکل جردن سخن گفت، از ترجیحش به بیسبال نسبت به فوتبال یاد کرد و حتی به مهارت خود در بازی بیلیارد اشاره نمود. او تأکید داشت که مصمم است تصورات کلیشه‌ای درباره اسلام‌گرایان ریش‌بلند را که جنگ را بر سیاست ترجیح می‌دهند، از میان بردارد. الشرع، با وجود حفظ حالت نظامی و انضباط ظاهری‌اش، اکنون لقب جنگی خود «ابومحمد الجولانی» را کنار گذاشته و عمامه را با کت‌وشلوار خوش‌دوخت و دکمه‌سردار جایگزین کرده است.

نخستین و مهم‌ترین مأموریت احمد الشرع در واشنگتن، جلب حمایت قانون‌گذاران آمریکایی برای لغو تحریم‌هایی است که در سال ۲۰۱۹ علیه سوریه وضع شد. الشرع که زمانی فرمانده نیروهای شورشی بود و در دسامبر گذشته حکومت بشار اسد را سرنگون کرد، اکنون در مقام رئیس‌جمهور، مسئول بازسازی کشوری ویران از جنگ است.

طبق برآورد بانک جهانی، بازسازی سوریه پس از سیزده سال جنگ داخلی به دست‌کم ۲۱۶ میلیارد دلار سرمایه نیاز دارد. احمد الشرع تأکید می‌کند که ترجیح می‌دهد این روند با اتکا به سرمایه‌گذاری خارجی پیش برود؛ اما قانون تحریم‌های سال ۲۰۱۹ عملاً سوریه را از نظام بانکی جهانی جدا کرده و واردات بسیاری از کالاهای اساسی را برای این کشور محدود ساخته است.

ترامپ در ماه ژوئن تحریم‌های آمریکا علیه سوریه را به حالت تعلیق درآورد و دوشنبه گذشته نیز این تعلیق را برای شش ماه دیگر تمدید کرد. با این حال، احمد الشرع معتقد است که کنگره باید این تحریم‌ها را به‌طور کامل لغو کند تا زمینه‌ای امن و باثبات برای ورود سرمایه‌گذاران و شرکت‌ها به بازارهای سوریه فراهم شود. انتظار می‌رود لغو تحریم‌ها در لایحه سالانه مجوز دفاعی آمریکا در پایان سال گنجانده شود، هرچند هنوز بحث‌هایی در جریان است درباره اینکه آیا باید بند «بازگشت خودکار تحریم‌ها» (snapback) یا سایر شروط نظارتی در آن لحاظ شود یا خیر. با وجود این، لغو کامل تحریم‌ها در شرایط کنونی منطقی به نظر می‌رسد، به‌ویژه از آن‌رو که واشنگتن در صورت بازگشت رفتارهای گذشته دمشق، قادر است به‌سرعت محدودیت‌های تازه‌ای اعمال کند.

سوریه میان گذشته خونین و آینده مبهم؛ بازی تازه احمد الشرع با قدرت‌های جهان

در سال جاری، هزاران نفر در سوریه در جریان درگیری‌های پراکنده فرقه‌ای جان باخته‌اند. گزارش‌ها نیروهای امنیتی تحت فرمان احمد الشرع را به چندین مورد قتل‌عام مرتبط می‌دانند. او وعده داده است که عاملان این جنایت‌ها محاکمه خواهند شد، اما در عین حال تلاش می کند شدت بحران فرقه‌ای را کم‌اهمیت جلوه دهد. به گفته او، برخی گروه‌های مذهبی صرفاً به این دلیل در برابر دولت مرکزی مقاومت می‌کنند که نمی‌خواهند منافع خود را در تجارت چندمیلیارددلاری مواد مخدر «کاپتاگون» از دست بدهند.

احمد الشرع می‌گوید از شکست تجربه‌های «ملت‌سازی» در لبنان و عراق درس گرفته و به همین دلیل با تخصیص سهمیه‌های قومی و مذهبی در پارلمان سوریه مخالف است. او از آمریکایی‌ها خواسته است در این دوره گذار، صبر و شکیبایی پیشه کنند. به گفته این رئیس‌جمهور جوان، حتی در جنوب ایالات متحده خشونت مدت‌ها پس از پایان جنگ داخلی ادامه یافت و آلمان نیز ۴۵ سال پس از جنگ جهانی دوم زمان نیاز داشت تا بار دیگر یکپارچه شود.

الشرع در گفت‌وگوهای خود لحنی عمل‌گرایانه و حساب‌شده داشت. هنگامی که از او پرسیده شد آیا از ولادیمیر پوتین خواسته است بشار اسد را تحویل دهد، پاسخ داد که تمرکز اصلی‌اش بر جلب رأی روسیه در شورای امنیت برای لغو سایر تحریم‌ها بوده است؛ اقدامی که هفته گذشته به نتیجه رسید. بااین‌حال، او تأکید کرد که دشمنی‌های گذشته را فراموش نکرده است. الشرع یادآور شد که روسیه در طول یک دهه حمایت از اسد، چندین بار برای کشتن او تلاش کرده بود: «چند بار اعلام کردند که مرا کشته‌اند»، جمله‌ای که او با لحنی آرام و از طریق مترجم بیان کرد.

احمد الشرع برآورد می‌کند از میان ۱۴ میلیون سوری که در جریان جنگ داخلی کشور را ترک کرده‌اند، تاکنون حدود یک میلیون نفر بازگشته‌اند. او معتقد است رشد اقتصادی می‌تواند میلیون‌ها پناه‌جوی دیگر را نیز به بازگشت ترغیب کند؛ البته به شرطی که ثبات امنیتی برقرار شود؛ ثباتی که به گفته او بدون نقش‌آفرینی رهبری ایالات متحده دست‌یافتنی نیست.

در همین حال، اسرائیل پس از سقوط بشار اسد بخش‌هایی از جنوب سوریه را به اشغال خود درآورده و همچنان در آن مناطق حضور دارد. دولت ترامپ در تلاش است تا با میانجی‌گری، به توافقی میان دو طرف دست یابد و زمینه خروج نیروهای اسرائیلی از خاک سوریه را فراهم کند. الشرع باور دارد که ترامپ تنها رهبر جهانی است که توانایی تحقق چنین توافقی را دارد. الشرع ابراز امیدواری کرد که توافقی حاصل شود که رضایت هر دو طرف را جلب کند. او با لبخندی محتاط، ضرب‌المثلی عراقی را نقل کرد و گفت: «تا وقتی ماهی را نگرفته‌ای، نمی‌توانی بگویی ماهی داری. ما باید اول ماهی را بگیریم.»