داستان جوانا؛ تبدیل ضایعات الکترونیکی به ثروت

فرارو، ابتدا با کمک از سایت رسمی یونیدو نظری مختصر بر ماموریت و اهداف یونیدو انداخته و سپس داستان جوانا با موضوع یک پروژه توسعه‌ای را مرور می‌کنیم. یونیدو آژانس تخصصی سازمان ملل متحد است که وظیفه منحصر‌به‌فرد ترویج، پویایی و رشد توسعه صنعتی را بر عهده دارد. وظیفه‌ی یونیدو در اهداف توسعه پایدار (Sustainable Development Goal (SDG)) منعکس شده است.

به گزارش فرارو به نقل از وبسایت رسمی یونیدو، ساخت زیرساخت‌های منعطف، ترویح صنعتی سازی فراگیر و پایدار، تقویت نوآوری و کمک به توسعه پایدار از وظایف یونیدو است. چشم انداز یونیدو، جهانی بدون فقر و گرسنگی، کمک به توسعه صنعتی در اقتصاد‌های ضعیف، بهبود استاندارد‌های زندگی و حفظ محیط زیست است.

یونیدو از طریق چهار وظیفه اصلی زیر، ۱۷۳ کشور عضو خود را پشتیبانی می‌کند. همکاری فنی، خدمات پژوهشی عملیاتی، فعالیت‌های مرتبط با استاندارد‌های زندگی، تقویت مشارکت برای انتقال دانش و فناوری.

یونیدو بر روی سه حوزه‌ی کاری متمرکز شده است:پایان دادن به گرسنگی بوسیله کمک به کسب و کار‌ها (از مزرعه تا چنگال)، توقف تجزیه آب و هوا با استفاده از انرژی‌های تجدید پذیر و بهره وری انرژی برای کاهش گاز‌های گلخانه‌ای صنعتی، حمایت از زنجیره‌های تامین به نحویکه تولید کنندگان کشور‌های در حال توسعه معاملات منصفانه‌ای داشته و منایع کمیاب نیزحفظ گردند.

در حال حاضر یونیدو در ۱۲۰ کشور دنیا ۶۳۶ پروژه و برنامه با ارزش ۱۳۵۰ میلیون دلار آمریکا را در دست اجرا دارد.

در زیر یکی از پروژه‌های توسعه‌ای یونیدو در کشور فیلیپین در حوزه تامین زنجیره‌ی پایدار را با عنوان «داستان جوانا: تبدیل ضایعات الکترونیکی به ثروت» که در سایت رسمی یونیدو در تاریخ ۱۲ نوامبر ۲۰۲۴ منعکس شده را مرور و ترجمه کرده و در آن به بررسی جوانب این برنامه توسعه‌ای یونیدو می‌پردازیم.

جوانا، هر روز صبح به اتفاق پسر خردسالش به اطراف شهر و روستا‌ها می‌رود تا زباله‌های الکترونیکی را جمع آوری نموده و پس از جداسازی قطعات آنها را به خریدار ضایعات بفروشد. البته او نمی‌دانست که برخی از این مواد و قطعات، سمی هستند.

بحث‌های زیادی در مورد روش برخورد با زباله‌های الکترونیکی وجود دارد و در این زمینه به روش بازیافت ضایعات الکترونیکی رسیده‌اند تا بحران زباله‌های الکترونیکی را مدیریت نمایند.

جوانا توضیح می‌دهد که ما در ابتدا که به جمع آوری زباله‌های الکترونیکی می‌پرداختیم، همه ما را مسخره و نکوهش می‌کردند. اما اکنون همه تحت یک پروژه یونیدو با بودجه و تسهیلات جهانی محیط زیست (GEF) در اولین مرکز مدیریت پسماند الکترونیکی فیلیپین فعال هستند.

با حمایت وزارت محیط زیست و منابع طبیعی و دو غول مخابراتی فیلیپین، Globe Telecommunications و Smart & PLDT Communications، این پروژه، شرکای مختلفی را درگیر کرده است. آنها با هم به راه حل مشترکی رسیده و مردم را در متن ماجرایی قرار داده‌اند که هم یک تهدید اجتماعی و زیست محیطی و هم یک فرصت اقتصادی واقعی است.

بر اساس آخرین آمار جهانی توسط UNITAR، زباله‌های الکترونیکی تولید شده در سراسر جهان در سال ۲۰۲۲ حاوی ۳۱ میلیارد کیلوگرم فلز از جمله فلزات گرانبها مانند نقره، طلا و پالادیوم و همچنین فلزات کم ارزش مانند مس، آهن، فولاد و آلومینیوم بودند.

پتانسیل بالای بازیافت برای همگان پذیرفته شده است با این وجود به طور کامل استفاده از این ضایعات مورد استفاده قرار نگرفته است. همچنین نکته نگران کننده، روش‌های ناامن و زیان‌بار جمع آوری و جداسازی زباله‌های الکترونیکی است.

مفهوم «ضایعات به‌عنوان ثروت» در مدل‌های اقتصاد چرخشی یا دایره‌ای مرکزی است که به دنبال کاهش هزینه‌ها، استفاده مجدد و نوسازی در هر کجای دنیا است.

جوانا می‌گوید: «قبل از پروژه، وقتی در حال جمع آوری و جداسازی قطعات الکترونیکی بودیم، خیلی نامرتب و غیر اصولی و بدون ابزار ایمن و در معرض خطر و سموم کار می‌کردیم.»

اکنون، به لطف این پروژه، شرایط کاری جوانا و همکارانش "کاملا تغییر کرده" و مهمتر از همه، مواد شیمیایی خطرناک موجود در زباله‌های الکترونیکی ناخواسته بازیافت نمی‌شوند.

در واقع، هدف این پروژه این است که تسهیلات و خدمات خود را بیشتر گسترش دهند تا در آینده شامل زباله‌های مراقبت‌های بهداشتی هم شود. در حال حاضر، جوانا اکنون رئیس یک انجمن محلی زباله الکترونیکی است.

Myeka مدیر این پروژه توضیح می‌دهد: در واقع هدف پروژه نوآوری و همکاری است حالا جا افتاده و باعث شده است فعالان ضایعات الکترونیکی را دور هم جمع کرده و در خصوص موضوعات مختلف آنچه را که یاد گرفته‌اند به اشتراک می‌گذارند.

اسماعیل الهیلالی، رئیس بخش اقتصاد بازیافت و صنعت سبز یونیدو تاکید می‌کند: یونیدو متعهد به حمایت از کشور‌ها برای تبدیل اقتصادشان به مدل اقتصاد چرخشی است که زنجیره تامین پایدار را ترویج می‌کند. این پروژه و داستان جوانا به ما یادآوری می‌کند که زنجیره‌های تامین توسط مردم اداره می‌شوند.

پس می‌توان گفت در کمک به کشور‌ها برای انجام تعهدات خود تحت توافقنامه‌های زیست‌محیطی چندجانبه، مانند کنوانسیون استکهلم در مورد آلاینده‌های آلی پایدار (POPs)، می‌توانیم تفاوتی واقعی در زندگی مردم ایجاد کرده و در عین حال به یک سیاره سالم‌تر و ایمن‌تر برای همه کمک کنیم.

جوانا می‌گوید: این پروژه بسیاری از جنبه‌های زندگی ما را تغییر داد. تنها چیزی که می‌توانیم بگوییم تشکر است.

مترجم: مرتضی دارایی کارشناس توسعه کسب و کار و صنایع کوچک و متوسط