یک ماه پس از آتش‌بس، بازسازی غزه همچنان با چالش‌هایی، چون اختلافات منطقه‌ای، عدم تمایل اسرائیل و ناکارآمدی تشکیلات خودگردان روبه‌روست. عربستان سعودی که با طرح ۲۰۳۰ و امنیت داخلی‌شان درگیرند، تنها بازیگر بالقوه برای کمک به بازسازی‌اند. اگرچه فشار‌ها برای عادی‌سازی روابط با اسرائیل ادامه دارد، همچنان دستیابی به راه‌حلی پایدار دشوار است. زمان رو به اتمام است و تلاش‌های موجود برای پیشبرد صلح و بازسازی، نیازمند تعهد و همکاری بیشتری است.
فرارو– استیو سایمون، استاد کالج دارتموث و پژوهشگر ارشد موسسه کوئینسی
به گزارش فرارو به نقل از نشریه ریسپانسیبل استیت کرفت، یک ماه از آتش‌بس شکننده در غزه گذشته و ساکنان منطقه برای مدتی کوتاه از خشونت دور مانده‌اند. در این مدت، روند آزادسازی گروگان‌های اسرائیلی و زندانیان فلسطینی نیز به‌آرامی در جریان بوده است. با این حال، آینده غزه به جای شرایط واقعی زندگی روزمره مردم آن، بیشتر تحت تأثیر اهداف کشور‌های درگیر در این بحران قرار دارد. پس از آغاز آتش‌بس، غزه از کانون توجه رسانه‌ها خارج شده بود؛ البته تا زمانی که دونالد ترامپ با اظهارات جنجالی خود دوباره این منطقه را در مرکز توجه قرار داد. او ادعا کرد که آمریکا غزه را اشغال خواهد کرد، ساکنانش را به جای دیگری منتقل و آنجا را به یک «ریویرا در خاورمیانه» تبدیل خواهد کرد.
دونالد ترامپ در اظهاراتی گفت: «ما آنجا را می‌گیریم و برای خود نگه می‌داریم.»، اما حتی دولت اسرائیل نیز چنین کاری را غیرممکن می‌داند. در ابتدای جنگ، اسرائیل پیشنهاد کرده بود که مصر و اردن تعدادی از پناهجویان غزه را قبول کنند. با این حال، دولت بنیامین نتانیاهو بیشتر به دنبال انتقال مردم غزه در همان منطقه بود. هدف این بود که نیرو‌های اسرائیلی راحت‌تر بتوانند تونل‌های حماس را پیدا کرده و نابود کنند و همچنین باقی‌مانده نیرو‌های حماس را مورد حمله قرار دهند.
اما دونالد ترامپ مستقیم به موضوع اصلی اشاره کرد: اگر قرار باشد حماس از غزه خارج شود، تمام مردم این منطقه باید آنجا را ترک کنند. او گفت که دیگر بازی موش و گربه تمام شده است. این حرف‌ها برای نتانیاهو یک برنامه برای پس از جنگ فراهم کرد، برنامه‌ای که قبلاً به آن فکر نکرده بود. ترامپ پیشنهاد کرد که مردم غزه به طور کلی منتقل شوند و گفت این تنها راه کاهش مشکلات آنهاست. این پیشنهاد در واقع گمراه‌کننده است.
برخی نگرانند که طرح ترامپ باعث افزایش آوارگی فلسطینیان شود، اما مشکل اصلی این است که این پیشنهاد ممکن است توجه‌ها را از نیاز به یک برنامه جدی برای آینده غزه پس از جنگ منحرف کند. ممکن است ماجرا تنها یک انحراف ساده نباشد. پروفسور گریگوری گاوس معتقد است که هدف اصلی ترامپ، چیز دیگری است. او بر این باور است که ترامپ با مطرح کردن اخراج فلسطینی‌ها از غزه، عمداً به دنبال تحریک کشور‌های عرب خلیج فارس به ویژه عربستان سعودی است. هدف این فشار، تأمین مالی بازسازی غزه و عادی‌سازی روابط کشور‌های عربی با اسرائیل است. به گفته گاوس، این حرکت مشابه تهدید نتانیاهو در سال ۲۰۲۰ برای الحاق بخش‌هایی از کرانه باختری است. آن تهدید در نهایت باعث عادی‌سازی روابط امارات متحده عربی با اسرائیل شد که در ازای تعویق طرح الحاق انجام شد.
بازسازی سریع غزه برای کاهش مشکلات مردم و رسیدن به صلحی پایدار بسیار ضروری است. این کار علاوه بر کاهش رنج مردم، از فروپاشی جامعه فلسطینی در آینده جلوگیری می‌کند.
بسیاری از ساکنان غزه باز هم از مقاومت مسلحانه علیه اسرائیل حمایت می‌کنند و معتقدند که فلسطین در نهایت پیروز خواهد شد. اگر غزه کاملاً نابود شود، ممکن است مردم فکر کنند دیگر چیزی برای از دست دادن ندارند و در نتیجه، درگیری‌ها بیشتر شود. ادامه این شرایط سخت، اشتباه بزرگی خواهد بود. با این حال، اسرائیل توجه زیادی به بهبود وضعیت غزه نشان نمی‌دهد. این کشور با کنترل شدید مرز‌ها و جلوگیری از ورود مردم غزه، توانسته اوضاع را به نفع خود مدیریت کند. اگر حماس دوباره قدرت بگیرد، رهبران جدید آن هم با مشکلات مواجه خواهند شد.
اگر شما کشوری هم‌جوار غزه باشید، باید انتظار داشته باشید که برخی از ساکنان غزه، که پس از جنگ اخیر تندرو شده‌اند و به‌دنبال انتقام هستند، از سختی‌ها فرار کرده و در شهر‌های شما پناه بگیرند. مصر نزدیک به بیست سال با چنین مشکلی روبه‌رو بود و حتی رئیس‌جمهور خود را در این مسیر از دست داد. اردن نیز در دهه ۱۹۷۰ با این چالش مواجه شد و لبنان از میانه همان دهه دچار بحران مشابهی شد. در اوایل دهه ۲۰۰۰، عربستان سعودی نیز به نوعی با این وضعیت دست‌به‌گریبان شد. بنابراین، بازسازی غزه یک سرمایه‌گذاری اساسی برای ایجاد ثبات در کشور‌های همسایه است.
عربستان سعودی در این زمینه آسیب‌پذیر است. طرح چشم‌انداز ۲۰۳۰ ولیعهد، که به دنبال نقش‌آفرینی جهانی و رهبری منطقه‌ای است، به امنیت و ثبات در منطقه وابسته می‌باشد. بقای سیاسی محمد بن سلمان نیز تا حد زیادی به حفظ نظم داخلی کشور وابسته است. اما این شرایط می‌تواند فرصتی نیز برای عربستان فراهم کند. اگر عربستان نقش مؤثری در جلوگیری از بحران انسانی در غزه ایفا کند، می‌تواند موقعیت محمد بن سلمان را به‌عنوان رهبر داخلی و بین‌المللی تقویت کند. اجلاس عربی که در ۴ مارس برگزار می‌شود، فرصت مناسبی برای این اقدام است و مصر نیز در این نشست پیشنهاد بازسازی غزه را مطرح خواهد کرد.
برای موفقیت این فرآیند، ممکن است عربستان سعودی مجبور شود درخواست علنی خود برای عادی‌سازی روابط با اسرائیل را کاهش دهد یا به طور غیررسمی پیگیری کند. از طرف دیگر، اسرائیل باید یک آتش‌بس دائمی را تصویب کند، زیرا هیچ کشوری حتی عربستان سعودی، در حالی که حملات نظامی اسرائیل ادامه دارد، بازسازی غزه را شروع نخواهد کرد. در این شرایط، پیشنهاد عربستان برای بازسازی غزه می‌تواند اسرائیل را مجبور کند تا به جنگ پایان دهد.
همچنین، امارات درباره طرح ترامپ برای غزه نظر خود را اعلام کرده است. یوسف العتیبه، سفیر امارات در آمریکا، این طرح را «چالش‌برانگیز» توصیف کرده و گفته که مشخص نیست اوضاع به کجا می‌رسد. اگرچه یک ویدئو به اشتباه نشان می‌داد که العتیبه این طرح را به‌عنوان تنها گزینه تایید کرده، اما بررسی نسخه کامل این کلیپ نشان داد که او در واقع درباره طرح کلی ترامپ برای خاورمیانه صحبت کرده است که هنوز به روشنی مشخص نشده است.
پس از این اظهارات، محمد بن زاید آل نهیان، رئیس‌جمهور امارات به مارکو روبیو وزیر خارجه آمریکا گفت که ابوظبی هر گونه جابه‌جایی مردم فلسطین از سرزمین‌شان را نمی‌پذیرد. با این حال، هیچ پیشنهاد جایگزین مناسبی وجود نداشت. اسرائیل از همان ابتدا حاضر به شرکت در بازسازی غزه نشد. سعودی‌ها نیز اعلام کردند که فقط در صورتی حاضر به همکاری هستند که اسرائیل گام‌هایی برای تشکیل یک دولت فلسطینی بردارد، اما اسرائیل با این شرط مخالفت کرد. تشکیلات خودگردان فلسطین هم به دلیل کمبود منابع و ظرفیت‌های محدود نتوانست کاری از پیش ببرد. حتی دولت بایدن سعی کرد اسرائیل را تحت فشار بگذارد تا برنامه‌ای برای دوران پس از جنگ ارائه دهد، اما اسرائیل که از نفوذ خود در سیاست آمریکا آگاه بود، این فشار‌ها را بدون مواجهه با پیامد‌های جدی نادیده گرفت.
عربستان سعودی تنها کشوری است که هم توانایی و هم انگیزه کافی برای اقدام دارد. با این حال، هنوز مشخص نیست که آیا دولت ترامپ ولیعهد سعودی را به طور جدی و هماهنگ با این تهدید یا شاید بهتر باشد گفت این بلوف، مواجه کرده است یا نه. این تهدید می‌گوید اگر عربستان بازسازی غزه را انجام ندهد و با اسرائیل توافقی امضا نکند، ممکن است میلیون‌ها فلسطینی فقیر به کشور‌های همسایه منتقل شوند. آنچه روشن است این است که زمان به سرعت می‌گذرد و انجام این کار بسیار دشوار است.
