سرانجام حزب الله در غیبت سیدحسن نصرالله چگونه خواهد بود؟!

سید حسن نصرالله رهبر ۳۲ سال گذشته حزب الله لبنان در حمله هوایی اسرائیل به بیروت پایتخت لبنان در شامگاه جمعه شهید شد.

به گزارش جماران، الجزیره در گزارشی در این باره می‌نویسد: ارتش اسرائیل مدعی شد، علی کرکی، فرمانده جبهه جنوبی حزب‌الله و دیگر فرماندهان حزب‌الله نیز در حمله هوایی گسترده به حومه جنوبی بیروت در ضاحیه کشته (شهید) شدند. تنها بیش از یک هفته پیش، اسرائیل ابراهیم عقیل، دیگر فرمانده ارشد حزب الله را در بیروت هدف قرار داده بود. این رویداد‌ها تنها دو ماه پس از ترور اسماعیل هنیه، رئیس دفتر سیاسی حماس توسط اسرائیل در ایران رخ می‌دهد.

(شهادت) سیدحسن نصرالله و دیگر رهبران در این حملات بی‌سابقه به لبنان و در جریان انفجار دسته جمعی پیجر‌ها و رادیو‌های دستی متعلق به فرماندهان حزب‌الله در اوایل ماه جاری، این گروه را با خلاء قدرت بالقوه مواجه کرده است. اسرائیل ادعا کرده است که این یک پیروزی بزرگ است، اما ناظران از تشدید درگیری بین اسرائیل و ایران که از حزب الله حمایت می‌کند، بیم دارند. اکنون مهم‌ترین پرسش این است که در ادامه چه اتفاقی رخ خواهد داد؟

حسن نصرالله که بود؟

سید حسن نصرالله ۶۴ ساله در سال ۱۹۹۲ پس از ترور عباس الموسوی سلف وی توسط موشک‌های اسرائیل، سومین دبیرکل حزب الله شد. حزب الله یک گروه مورد حمایت ایران است که در سال ۱۹۸۲ برای مبارزه با اشغالگری اسرائیل در جنوب لبنان تشکیل شد، بیشترین حمایت خود را در میان مسلمانان شیعه می‌یابد. نصرالله در سال ۲۰۰۶ پس از جنگ با اسرائیل به اوج محبوبیت خود در لبنان و فراتر از آن رسید. سخنرانی‌های او که ترکیبی از عناصر سیاسی و مذهبی بود، به جذابیت گسترده او نیز کمک کرد. با این حال، منتقدان نصرالله را رهبر یک حزب شیعه می‌دانند که برای منافع ایران می‌جنگد، به ویژه پس از اعزام نیروهایش به سوریه.

از زمان آغاز جنگ اسرائیل علیه غزه در اکتبر ۲۰۲۳، نصرالله سخنرانی‌های تلویزیونی در حمایت از حماس داشته است، در حالی که جنگ موشک‌ها میان دو طرف نیز ادامه داشته است. او در آخرین سخنرانی خود در ۱۹ سپتامبر به حملات پیجر‌ها در لبنان پرداخت.

چه کسی جانشین نصرالله خواهد شد و چگونه تصمیم گیری می‌شود؟

انتظار می‌رود که شورای هفت تا هشت نفری حزب الله برای تصمیم گیری در مورد اینکه چه کسی اکنون رهبری این حزب را بر عهده دارد تشکیل جلسه دهد. گمان می‌رود هاشم صفی الدین، رئیس شورای اجرایی حزب الله، در میان گزینه‌های انتخابی به عنوان دبیرکل جدید این گروه باشد. صفی الدین به عنوان رئیس شورای اجرایی، بر امور سیاسی حزب الله نظارت می‌کند. او همچنین عضو شورای جهاد است که عملیات نظامی این گروه را مدیریت می‌کند و ارتباط خونی با نصرالله دارد. پس از انفجار‌های پیجر اخیر اسرائیل، صفی الدین گفت که اسرائیل "رویه جدیدی" را آغاز کرده است و پاسخ به این حمله "مجازات ویژه" خواهد بود.

واکنش حزب الله به حملات اخیر چگونه بوده است؟

حزب‌الله در بیانیه‌ای روز شنبه که در آن شهادت نصرالله را تایید کرد، اعلام کرد که به عملیات نظامی خود در حمایت از غزه و دفاع از لبنان ادامه خواهد داد. به گفته عمران خان، خبرنگار الجزیره که از لبنان گزارش می‌دهد، حزب الله پس از اعلام شهادت نصرالله، پنج حمله موشکی به شمال اسرائیل انجام داد.

آیا ترور نصرالله باعث تضعیف حزب الله می‌شود؟

در حالی که حزب‌الله در کوتاه‌مدت ضربه شدیدی خورده است، تحلیلگران می‌گویند بعید است که این گروه در درازمدت به شدت تحت تأثیر قرار گیرد، زیرا می‌توان یک رهبر را با رهبر دیگری جایگزین کرد و این گروه زرادخانه و قدرت نظامی گسترده خود را حفظ می‌کند.

یزید سیگ، عضو ارشد برنامه خاورمیانه کارنگی گفت: «حزب‌الله قرار نیست ناپدید شود.» وی افزود: حتی اگر ایران اکنون برای دفاع از آنها وارد عمل نشود، «صبر راهبردی» به خرج خواهد داد.

با این حال، کارشناسان معتقدند که حزب الله اشتباهات دیگری نیز مرتکب شده است که آن را نسبت به اسرائیل ضعیف کرده است. سلطان برکات، استاد ارشد سیاست عمومی در دانشگاه حمد بن خلیفه ادعا می‌کند که «اشتباه بزرگی که حزب‌الله مرتکب شده این است که به ایرانی‌ها اجازه داده بیش از حد از آنها به عنوان گروه نیابتی استفاده کنند. حزب‌الله زمانی که برای آزادی سرزمین لبنان - برای مردم خودشان - جنگیدند، بسیار مؤثر بود». (این ادعا در حالی مطرح شده که جمهوری اسلامی ایران سایر اعضای محور مقاومت را همراهان خود در مبارزه با اشغالگری اسرائیل می‌داند و نه الزاما گروه نیابتی که حرف شنوی کامل از تهران و عدم استقلال در تصمیم گیری‌ها داشته باشد.)

آیا این یک برد برای اسرائیل است؟

بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، روز جمعه در مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک - قبل از حملات اخیر - یک پیام اصلی داشت که به اعضا گفت: ما داریم پیروز می‌شویم.

 اسرائیل مدعی است این حمله ویرانگر به حزب الله به عنوان یک پیروزی بزرگ است. کارشناسان تا حد زیادی موافق هستند که اسرائیل به حمله خود ادامه خواهد داد. علی ریزک، یک تحلیلگر امنیتی و سیاسی روز شنبه به الجزیره گفت: «اسرائیل پس از ترور نصرالله شتابی در کنار خود نشان داده و می‌خواهد از خلاء رهبری در راس حزب الله حداکثر استفاده را ببرد».

به گفته محمد الماسری در مؤسسه تحصیلات تکمیلی دوحه، موفقیت تصور شده در حمله به حزب‌الله ممکن است افکار عمومی داخلی را به نفع نتانیاهو تحت تاثیر قرار دهد. الماسری گفت: «اسرائیلی‌هایی که مخالف نتانیاهو بودند، با شکست‌های او در غزه مخالف بودند که نمی‌توانست حماس را از بین ببرد و گروگان‌ها را به خانه بازگرداند، اما آنها یک جمعیت ضد جنگ نبودند.»

با این حال، اسرائیل ممکن است لزوماً به اهداف اعلام شده خود برای حذف مقاومت و ایجاد آرامش مدنظرش نرسد. الماسری به الجزیره گفت که در گذشته، تشدید حملات با ایجاد مقاومت و مخالفت بیشتر با اسرائیل همراه بوده است.

 به گفته الیجا مگنیر، تحلیلگر نظامی در بروکسل، تداوم حمله همچنین مستلزم تداوم تامین مهمات آمریکایی است. جو بایدن، رئیس جمهور ایالات متحده، در اولین بیانیه خود پس از ترور، گفت واشنگتن از حملات نظامی اسرائیل علیه حزب الله لبنان حمایت می‌کند و ترور نصرالله را "عدالت" برای صد‌ها آمریکایی توصیف کرد که او حزب الله را به قتل آنها متهم کرد.

ایران چگونه پاسخ خواهد داد؟

در حالی که ترور سید حسن نصرالله بر نگرانی‌ها از واکنش ایران افزوده است، کارشناسان می‌گویند که این کشور اکنون با یک اقدام موازنه ظریف‌تر بین ایستادگی در برابر اسرائیل و اجتناب از سرریز جنگ در منطقه مواجه است. ریزک گفت: «ایران احتمالاً تشدید همه جانبه تنش را انتخاب نخواهد کرد. این کشور احتمالاً به رویکرد معمول خود یعنی «جنگ از طریق نیابت‌ها، از جمله متحدان در عراق و یمن» قبل از وارد شدن به هر گونه درگیری مستقیم با اسرائیل ادامه خواهد داد.»

مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، روز شنبه در بیانیه‌ای درباره کشته شدن نصرالله گفت: «این اقدام تنها مقاومت را بیشتر تقویت می‌کند. جامعه جهانی فراموش نخواهد کرد که دستور این "حمله تروریستی" از نیویورک صادر شده است» که احتمالاً به حضور نتانیاهو در مجمع عمومی سازمان ملل در روز جمعه اشاره دارد. پزشکیان همچنین گفت که ایالات متحده نمی‌تواند همدستی در قتل نصرالله را انکار کند، زیرا از زمان آغاز جنگ غزه نزدیک به یک سال پیش، به ارسال تسلیحات و کمک‌های نظامی به اسرائیل ادامه داده است.