بازداشت نخست وزیر اسرائیل در یک قدمی اجرا

فرارو- دیوان کیفری بین المللی در حال بررسی صدور حکم بازداشت بین المللی برای نتانیاهو به علت جنایات جنگی است. به جز نتانیاهو، نخست وزیر و سایر مقامات ارشد اسرائیل نیز با این اتهامات رو به رو هستند.

به گزارش فرارو، حدود ۱۲۵ کشور عضو دیوان کیفری بین‌المللی کیفری هستند که اساساً تمام اروپا را شامل می‌شود و طبق قوانین معاهده موظف به پذیرش این حکم بازداشت در دیوان بین‌المللی کیفری می‌باشند، با این وجود، در طول تاریخ، نمونه‌هایی از کشور‌هایی وجود داشته که به چنین احکامی اعتراض کرده و از اجرای آن خودداری کرده‌اند. اسرائیل عضو دیوان بین المللی کیفری نیست و صلاحیت قضایی آن را به رسمیت نمی‌شناسد، اما فلسطین در سال ۲۰۱۵ به عنوان یک کشور عضو پذیرفته شده است.

یک حکم قطعی یا طرحی گیج کننده؟

اسرائیل در مدت نزدیک به هفت ماه، از آغاز درگیری با حماس بیش از ۳۴ هزار فلسطینی را در حملات زمینی، هوایی و دریایی کشته و بیش از ۷۷ هزار نفر دیگر را مجروح کرده است. این حمله باعث آواره شدن بیشتر جمعیت ۲.۳ میلیون نفری غزه و ایجاد یک بحران انسانی شده است. به همین دلایل است که رژیم نتانیاهو به ارتکاب جنایات جنگی، جنایت علیه بشریت و نسل کشی در غزه متهم است، همزمان با انتشار خبر احتمال صدور حکم دیوان کیفری برای بازداشت نتانیاهو، برخی تحلیلگران سیاسی، دچار شگفتی و امیدواری شده‌اند.

اولین و مهمترین علت این است که دیوان بین‌المللی کیفری در مورد تمام مسائل مربوط به حوزه قضایی که قرار است قبل از رسیدن به مرحله حکم بازداشت تصمیم‌گیری کند، تصمیم‌گیری نکرده است. از سال ۲۰۱۴ تا کنون، این سازمان ۳۲ تحقیق جنایی و حدود ۵۰۰ تحقیق مقدماتی را در رابطه با درگیری‌های شکل گرفته در غزه انجام داده و انتظار می‌رود هزاران تحقیق در مورد جنگ فعلی انجام شود که بسیار طولانی‌تر و بزرگتر از پژوهش‌های فعلی خواهد بود.

یک موضوع جانبی که مورد توجه دیوان کیفری بین المللی قرار دارد این است که باید بررسی شود آیا اسرائیل به لحاظ حقوقی قادر است روند جنایات جنگی ارتش خود را به درستی ارزیابی کند؟

همچنین هنوز به طور قطع مشخص نیست سرنوشت نتانیاهو و کابینه جنگی او در قبال اتهامات دیوان کیفری چه خواهد بود.برای مثال ممکن است که دیوان کیفری بین‌المللی تصمیم بگیرد تحقیقات منجر به محکومیت‌ها یا زندانی شدن نتانیاهو نشود. یکی از راه‌هایی که دیوان بین‌المللی کیفری می‌تواند نتانیاهو را به دام انداخته و کابینه رژیم صهونیستی را زیر فشار کامل قرار دهد، تکیه بر موضوع کمک‌های بشردوستانه است. درست است که اسرائیل در برخی بازه‌های زمانی مدعی شده که مشکلی با ارسال کمک‌های بشردوستانه به نوار غزه ندارد، اما این کمک‌ها یا به دست اهالی نوار غزه نمی‌رسند یا به شکل مخدوش و نصفه و نیمه به دست افراد می‌رسند. این همان روشی است که کریم خان (کریم اسد احمدخان)، دادستان دیوان کیفری بین‌المللی، با تکیه بر آن به عملکرد اسرائیل در حوزه کمک‌های بشردوستانه حمله کرد و گفت اسرائیل عمدا روند رسیدن کالا‌های ضروری به نوار غزه را کند و مختل می‌کند و این می‌تواند مصداق «جنایت جنگی» باشد. با این وجود، اسرائیل در همان زمان نیز مدعی شد که دولت نتانیاهو، اجازه کمک رسانی را می‌دهد، ولی شدت تدابیر امنیتی در منطقه تا حدی بالاست که روند کمک رسانی را تا حد زیادی مختل و کند می‌کند.

یک روش دیگر که دادگاه لاهه می‌تواند رژیم صهیونیستی را تحت فشار بگذارد تکیه بر این موضوع است که اسرائیل با وجود درخواست دادگاه لاهه، مدارک لازم و کافی از تحقیقات حوزه جنگ و لزوم حملات به برخی نقاط حساسیت برانگیز را به دادگاه ارائه نداده است. در نتیجه دادگاه لاهه با استناد به اسناد و مدارک محرمانه‌ای که از سوی دادستانی ارائه شده پذیرفته و قانع شده است که نتانیاهو مستحق بازداشت مبتنی بر جنایت جنگی است. فراموش نکنیم که در حال حاضر، اسرائیل در پرونده‌ای که توسط آفریقای جنوبی در دیوان بین المللی دادگستری مطرح شده به ارتکاب نسل کشی متهم است.

نتانیاهو درخواست کمک کرد!

در گزارش رسانه‌های عبری اشاره شده است که روز پنجشنبه نتانیاهو برای رسیدگی به موضوع حکم احتمالی علیه خود، از متحدان غربی خود کمک خواسته است، همچنین با ران درمر، وزیر امور استراتژیک، یاریو لوین، وزیر دادگستری، و اسرائیل کاتز، وزیر امور خارجه، دیدار اضطراری داشت. علاوه بر این، در گزارش‌ها آمده است که نتانیاهو این موضوع را با مقامات ارشد بریتانیایی و آلمانی که این هفته به اسرائیل سفر کرده بودند، نیز مطرح کرده است.

شاید بیراه نباشد اگر اینگونه استدلال شود که ایالات متحده درواقع مهمترین متحد و حامی اسرائیل است و بر همین اساس نیز برخی رسانه‌ها تیتر زده اند؛ «اسرائیل و ایالات متحده به دنبال لغو حکم بازداشت نتانیاهو». منابع آگاه در گفتگو با رسانه‌های اسرائیل خبر از آخرین تلاش دیپلماتیک برای جلوگیری از صدور حکم علیه نتانیاهو می‌دهند و گفته می‌شود نخست‌وزیر تحت فشاری غیرعادی قرار دارد. اما حقیقت این است که صدور حکم علیه نتانیاهو صرفا یک موضوع مرتبط با شخص نتانیاهو نیست و می‌تواند باعث وخامت گسترده در وضعیت بین المللی این رژیم شود. شاید به همین دلیل هم باشد که نتانیاهو طی تماس‌های تلفنی متعدد با سران غربی و به ویژه جو بایدن، رئیس جمهور ایالات متحده به دنبال توقف هر نوع حکم بازداشت بین المللی خود است.

در همین حال، هاآرتص گزارش داد که دولت اسرائیل با این فرض رو به رو است که کریم خان، دادستان بریتانیایی دیوان کیفری بین المللی، ممکن است این هفته حکم بازداشت نتانیاهو و همچنین یوآو گالانت وزیر دفاع اسرائیل و رئیس نیرو‌های دفاعی اسرائیل (IDF) را صادر کند. برخی تحلیلگران با توجه به سخنان نتانیاهو در روز جمعه معتقدند نتانیاهو به راحتی حکم را نخواهد پذیرفت. او در خطابه روز جمعه خود گفته بود: «ما هرگز از دفاع از خود دست نخواهیم کشید. در حالی که تصمیمات دادگاه لاهه بر اقدامات اسرائیل تأثیری نخواهد گذاشت، آن‌ها به دنبال اجرای اقدامی خطرناک هستند که سربازان و مقامات اسرائیل و هر دموکراسی را که با تروریسم جنایتکار و تجاوز مبارزه می‌کند، تهدید می‌کند.» اسرائیل کاتز، وزیر امور خارجه اسرائیل نیز در یک مصاحبه تلویزیونی، این حکم احتمالی را «نفاق مطلق» خواند.

با همه این ها، بسیار بعید به نظر می‌رسد که مقامات اسرائیلی از حکم احتمالی دادگاه لاهه شگفت زده شده باشند. در اوایل ماه جاری میلادی، کانال ۱۲ اسرائیل، فاش کرد که مقامات اسرائیلی به طور فزاینده‌ای نگران احتمال صدور چنین احکامی توسط دیوان لاهه به دلیل نقض قوانین بین المللی در غزه بوده اند. حتی این کانال خبری مدعی شد که دفتر نتانیاهو یک «جلسه اضطراری» در مورد این موضوع برگزار کرده است. این گزارش خاطرنشان کرد که بالاترین نخبگان سیاسی و حقوقی اسرائیل در این بحث حضور داشتند و سناریو‌های محتمل در مواجهه با اقدام احتمالی دیوان کیفری بین‌المللی را در نظر گرفتند. به گزارش کانال ۱۳ اسرائیل، تزاچی هانگبی، مشاور امنیت ملی اسرائیل، ریاست این نشست را بر عهده داشت. از جمله اقدامات احتمالی اسرائیل در این جلسه می‌توان به راه اندازی کمپین فشار دیپلماتیک و فعال کردن ابزار‌های بین المللی اسرائیل برای جلوگیری از صدور حکم بازداشت توسط دادگاه کیفری بین المللی اشاره کرد.

موقعیت ایالات متحده نیز در شرایط موجود بسیار پیچیده است. دیوید فریدمن سفیر سابق ایالات متحده در اسرائیل در شبکه اجتماعی ایکس نوشت که دونالد ترامپ، رئیس جمهور سابق ایالات متحده دستور داده بود که دیوان کیفری بین المللی «در صورتی که رهبران اسرائیل را متهم کند» تحریم شود، اما بایدن این دستور را لغو کرد. مایک جانسون، رئیس مجلس نمایندگان آمریکا در پستی در ایکس از دیوان بین‌المللی کیفری خواست که فوراً از این موضوع کناره گیری کند و نوشت: «اسرائیل حق دارد از خود در برابر سازمان‌های تروریستی که به دنبال نابودی آن هستند، دفاع کند.» یک منبع دیپلماتیک اسرائیلی به اورشلیم پست گفت: «دادگاه کیفری بین‌المللی نمی‌تواند علیه بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر و مقامات ارشد اسرائیل بدون حمایت آشکار یا تاکتیکی ایالات متحده اقدامی انجام دهد. این منبع گفت: «جو بایدن کجاست؟ چرا او ساکت است در حالی که اسرائیل احتمالاً زیر اتوبوس پرتاب خواهد شد؟».

علی‌رغم تلاش‌های بی‌وقفه اسرائیل و آمریکا برای جلوگیری از صدور حکم بازداشت نتیانیاهو بسیاری از تحلیلگران سراسر جهان به صدور این حکم امیدوارند. حکم بازداشتی که صرفا به نتانیاهو ختم نمی‌شود بلکه وزیر جنگ و رئیس ستاد ارتش را هم شامل خواهد شد که در صورت صدور زلزله بی سابقه‌ای را به وجود خواهد آورد.