استقبال اهالی بازار از تامین مالی از طریق بازار سرمایه

اصلی‌ترین دغدغه صاحبان شرکت‌ها، مقوله تامین مالی است. در گذشته، تامین مالی به شیوه‌های سنتی و عمدتا از طریق بانک‌ها صورت می‌گرفت؛ اما در حال حاضر بانک‌ها با کمبود منابع مواجه هستند و در نتیجه تسهیلات کمتری در اختیار شرکت‌ها قرار می‌دهند. جدیدترین شیوه تامین مالی که در حال حاضر اهالی بازار می‌توانند از آن بهره بگیرند، تامین مالی از طریق بازار سرمایه است. فریبا شاکریان، مدیر تامین مالی و پذیرش شرکت مشاور سرمایه‌گذاری ترنج که در این زمینه فعالیت‌ها و تجارب بسیاری دارد، از تازه‌ترین تحولات در زمینه تامین مالی از طریق بازار سرمایه می‌گوید. او معتقد است آگاهی اهالی بازار از این شیوه تامین مالی و همچنین شناخت نسبت به مزایای آن، باعث شده از این مدل جدید تامین مالی استقبال شود.

*تامین مالی در بازار سرمایه به یکی از شیوه‌های رایج برای شرکت‌ها تبدیل شده و قطعا تحولاتی داشته است. از تحولات تامین مالی از طریق بازار سرمایه طی سال‌های اخیر بفرمایید. آیا اقدامات و دستورالعمل‌هایی بوده که در دستور کار قرار گرفته و شرایط را بهبود داده است؟

بله تامین مالی از طریق بازار سرمایه تغییرات و تحولات بسیار بزرگی داشته است. می‌توان گفت طی سال‌های گذشته بازیگرهای اصلی برای تامین مالی بسیار اندک بودند و به تامین سرمایه‌ها محدود می‌شدند. تعداد صندوق‌های با درآمد ثابتی که سهام‌داری غیر از تامین سرمایه و همچنین سهام‌داری غیر بانکی داشتند، بسیار کم بود. به‌علاوه، حجم منابعی که در اختیارشان بود هم زیاد نبود. از طرف دیگر، به دلیل مدل و شرایط بانک‌های ما در ایران، اکثر شرکت‌ها ترجیح می‌دادند به صورت سنتی از طریق بانک‌ها تامین مالی کنند. به عبارت ساده‌تر، می‌توان گفت اصلا اهالی بازار با شیوه تامین مالی از طریق بازار سرمایه آشنایی نداشتند که بخواهند از این طریق اقدام کنند؛ با این حال چندین اتفاق رخ داد که برخی را می‌توان خوب و برخی را هم بد قلمداد کرد، اما مجموع این اتفاقات به پیشرفت تامین مالی از طریق بازار سرمایه کمک کرد.

*لطفا در مورد این اتفاقات و رویدادها بفرمایید؟ چطور این‌ها توانستند شیوه تامین مالی را متحول کنند؟

اولین اتفاقی که رخ داد، رشد بازار سرمایه در سال 1399 بود. در آن زمان، شاهد بودیم که بازار سهام رشدی چشمگیر داشت و در نتیجه آن، افراد زیادی با بازار سرمایه آشنا شدند. در واقع افراد از اهمیت آن آگاهی پیدا کردند. همین مسئله به سادگی باعث شد بسیاری از فعالان در بازار به این شناخت برسند که روش‌های دیگر هم برای تامین مالی وجود دارد و آن هم بازار سرمایه است. آشنایی با بازار سرمایه، آن‌ها را به این وادی هدایت کرد. نکته دیگر این بود که بانک‌ها در سال گذشته منابع کافی در اختیار نداشتند و در نتیجه نمی‌توانستند تسهیلاتی به شرکت‌ها اعطا کنند. بسیاری از شرکت‌هایی که به تامین مالی نیاز داشتند، از بانک‌ها مایوس شده بودند و سعی می‌کردند راه‌ها و مدل‌های جدید برای تامین مالی را پیدا کنند. همین مسئله باعث شد شرکت‌ها به استقبال تامین مالی از طریق بازار سرمایه بروند. در کنار این‌ها، دستورالعمل‌ها هم خیلی راحت‌تر از گذشته شده‌اند. به‌علاوه، در خود سازمان بورس و اوراق بهادار هم تحولاتی صورت گرفت که اثرگذار بود. برای مثال، ممکن بود فرایند بررسی اوراق بیش از یک ماه زمان بگیرد اما در حال حاضر با تحولاتی که صورت گرفته، کمتر از یک ماه نتیجه می‌گیرند.

 یکی دیگر از تغییرات در زمینه دستورالعمل‌ها، به اوراق مرابحه مربوط می‌شد که رسما به بازار جانی دوباره بخشید. ما قبلا بندی داشتیم که براساس آن، وقتی کسی اوراق مرابحه را منتشر می‌کرد، پولی دریافت نمی‌کرد، پول به دست کسی می‌رسید که مثلا مواد اولیه ساختمان را می‌خرید یا کاری را می‌کرد. طبق تغییرات اخیر، پول را به شرکت‌ها می‌دهند و شرکت این اجازه را دارد که خودش برای بهره‌گیری از آن، تصمیم‌گیری کند و با زمان‌بندی خودش پیش برود. روی هم رفته، همه این مسائل باعث شده شیوه تامین مالی از طریق بازار سرمایه متحول شود و شرایط را دگرگون کند.

*آیا این تغییرات و تحولات را می‌توانید در عمل مشاهده کنید؟ یعنی تعداد شرکت‌هایی که برای تامین مالی از طریق بازار سرمایه اقدام می‌کنند، افزایش داشته است؟ به نظر شما آگاهی از این شیوه تامین مالی به قدر کافی وجود دارد؟

کاملا همینطور است. درخواست‌ها بسیار زیاد شده، تعداد زیادی از شرکت‌ها در حال برنامه‌ریزی هستند و برای تامین مالی از طریق بازار سرمایه اقدام کرده‌اند. اگر نگاهی به آمار در گذشته بیندازید، این تغییرات محسوس را می‌بینید. برای مثال در گذشته، طی یک سال شاید در مجموع کمتر از 30 شرکت برای تامین مالی از طریق بازار سرمایه اقدام می‌کردند که معلوم نبود چقدر موفق باشند؛ اما در حال حاضر شرایط کاملا تغییر کرده برای مثال می‌توان گفت ماهانه دست کم 5 تا 6 شرکت، تامین مالی موفق دارند! سمینارهای و نمایشگاه‌های استانی زیادی در این زمینه برگزار شده که به افزایش آگاهی در این باره کمک کرده است. با این حال، هنوز هم می‌توان روی جوانب این مسئله کار کرد تا نتیجه بهتری گرفت. برای مثال مبحث ضمانت اوراق هنوز درست نشده و بانک‌ها هم در رابطه با پذیرش ضمانت بسیار کند عمل می‌کنند. اگر این موارد اصلاح شود، می‌توانیم شاهد تحولات بزرگ‌تر هم باشیم.

*ظاهرا تامین مالی از طریق بازار سرمایه، مزایایی هم دارد که می‌تواند اهالی بازار را ترغیب کند. از اصلی‌ترین مزایای این شیوه تامین مالی بفرمایید.

دو مزیت اصلی وجود دارد که هر کسی به آن توجه کند، با همه دردسرها و مدت زمانی طولانیِ این تامین مالی، باز هم مجذوب آن می‌شود تا از آن بهره بگیرد. نخست اینکه شرکت‌ها می‌توانند در حجمی بسیار بالا، تامین مالی را انجام دهند. در شیوه تامین مالی از طریق بانک‌ها، عمدتا حد اعتباری در نظر گرفته می‌شود و هر بار شرکت‌ها بخواهند بیش از حد اعتبارشان بهره بگیرند، باید دوباره برای دریافت مجوز اقدام کنند و فرایندی فرسایشی و سخت ایجاد می‌شود. به‌علاوه، معمولا در تامین مالی به شیوه‌های دیگر، یک شرکت نمی‌تواند حجم زیادی از بازار پول تامین کند، بلکه به صورت تکه‌تکه منابع در اختیارش قرار می‌گیرد؛ اما در بازار سرمایه شرایط متفاوت است، منابع یکباره در اختیار شرکت‌ها قرار می‌گیرد و در نتیجه دست شرکت‌ها برای انجام و پیشبرد طرح‌های توسعه‌ای‌شان بسیار باز خواهد بود.

 مزیت دیگر این است که چون طی دوره پرداخت اقساط، هر سه ماه یک بار است و طی دوره، کسی اصل را پرداخت نمی‌کند بلکه صرفا سود را می‌پردازد، از نظر سرمایه گردشگی و همچنین کنترل و مدیریت جریان نقدینگی شرکت‌ها، بسیار کمک‌کننده و موثر است. در واقع شرکت‌ها می‌توانند به شیوه‌ای بهتر، نقدینگی خود را مدیریت کنند. از آن‌جا که اصل پرداخت نمی‌شود و صرفا سودها پرداخت می‌شوند، عملا 23 درصد از حجم تامین مالی در سال پرداخت می‌شود تا آخر دوره که در آن زمان، اصل پرداخت می‌شود. این مسئله به مدیریت نقدینگی در شرکت‌ها کمک می‌کند. از طرف دیگر، از آن‌جا که اوراق بلندمدت هستند، باعث می‌شود در پایان سال نگرانی برای درخواست جدید و پذیرش آن نداشته باشند. یعنی مشکلاتی نظیر حد اعتباری وجود نخواهد داشت که این مزیتی بزرگ است.

*شرکت مشاور سرمایه‌گذاری ترنج در زمینه تامین مالی از طریق بازار سرمایه پیشرو بوده و اقدامات بسیاری در این زمینه داشته است. از این اقدامات بگویید. پروژه‌های این شرکت به چه صورت است؟

ما از ابتدای سال تا کنون بیش از یک هزار میلیارد تومان تامین مالی کرده‌ایم. پروژه‌های بسیاری در دست داریم و کاملا در بازار فعال هستیم. با این حال، ما حدود هزار میلیارد تومان اوراق منتشر کرده‌ایم. در سندیکا هم حضور داشته‌ایم و در کنار لید سندیکا به تامین مالی شرکت‌ها کمک کرده‌ایم. انتظار داریم همین مقدار پروژه هم تا پایان امسال داشته باشیم.