چه چیزی باعث شد که صدر کناره گیری کند؟

فرارو- تنها دو ساعت پس از اعلام پیروزی صدر در شامگاه چهارشنبه یک پهپاد بمبگذاری شده در جاده اصلی بین اربیل و شهر بایرام جایی که تفرجگاه صلاح الدین اقامتگاه دائم بارزانی و تعدادی از نمایندگی‌های دیپلماتیک در آن قرار دارد، منفجر شد.

به گزارش فرارو به نقل از میدل ایست آی، به گفته منابع امنیتی، سه نفر زخمی شده و به خودروهای زیادی آسیب وارد شده بود. آن چه برای صدر زیان بارتر به نظر می‌رسید پاسخ حکومت اقلیم کردستان عراق بود.

شورای امنیت اقلیم در اقدامی بی‌سابقه به طور علنی کتائب حزب الله یکی از قدرتمندترین گروه‌های مسلح شیعه و دشمن بارزانی را به انجام این عملیات متهم کرد.

بارزانی همچنین بیانیه‌ای شدیداللحن خطاب به صدر گفته بود: «هدف این اقدام ظالمانه بسیار روشن است و ابراز اعتراض و محکومیت به تنهایی راه حل نیست».

در عوض، بارزانی خواستار برداشته شدن «گام‌های عملی» برای توقف چنین حملاتی شد.

بر اساس بیانیه بسیار کوتاهی که دفتر بارزانی منتشر کرد صدر در ۱۲ ژوئن با بارزانی تماس گرفت تا درباره «آخرین تحولات مرتبط با روند سیاسی» گفتگو کند.

سیاستمداران آگاه به «میدل ایست آی» گفتند که این بیانیه جزئیات گفتگو بین این دو نفر را فاش نکرد اما صدر به معاونان‌اش دستور داد تا بلافاصله پس از آن استعفای خود را ارائه کنند.

تعدادی از رهبران مورد حمایت صدر که «میدل ایست آی» با آنان تماس گرفته بود اطلاع داشتن از جزئیات آن چه بین صدر و بارزانی مورد بحث قرار گرفته بود را تکذیب کردند.

«کفاح محمود» مشاور رسانه‌ای بارزانی، به «میدل ایست آی» گفت که بارزانی ربطی به تصمیم صدر ندارد و آن چه اتفاق افتاده نتیجه اختلافات درون شیعی بین این روحانی و رقبای شیعه مورد حمایت ایران بوده است.

محمود گفت: «شاید این که صدر نتوانست اراده خود را بر چارچوب هماهنگی تحمیل کند و برای اجرای پروژه خود تصمیم به عقب نشینی گرفت عامل اصلی استعفای نمایندگان مورد حمایت او بوده باشد».

یکی دیگر از رهبران حزب دموکرات کردستان نزدیک به بارزانی از پاسخ به پرسش در مورد هرگونه تاثیری که بارزانی ممکن است بر صدر داشته یا نداشته باشد خودداری کرد. با این وجود، او گفت که تصمیم صدر «نتیجه احساس فشار و ناامیدی وی بود».

مشاور بارزانی افزود: «او (صدر) از نظر سیاسی خودکشی کرد. او می‌توانست در پارلمان به اپوزیسیون تبدیل شود به جای این که همه چیز را از دست بدهد». یکی از مشاوران برجسته کرد نزدیک به «برهم صالح» رئیس جمهور عراق گفت که صدر «مجبور» شد این تصمیم را اتخاذ کند و با اعلام عقب نشینی به دنبال «نجات چهره خود» بود.

این مشاور به «میدل ایست آی» گفت: «راز سقوط صدر همان رمز موفقیت اوست. اتحاد سه جانبه چیزی است که به کار سیاسی صدر پایان داد».

مقتدی صدر استاد صحنه بود اما ناگهان همه چیز را رها کرده و عقب نشینی نمود. او مجبور شد این تصمیم را بگیرد. آن طور که افرادش ادعا می‌کنند این یک انتخاب نبود.

استعفای دسته جمعی نمایندگان مورد حمایت صدر ممکن است یک قمار از سوی این روحانی شیعه باشد تا ایران را وادار کند که در برابر خواسته‌هایش سر خم کند. با این وجود، خطرات این تصمیم برای او و عراق بسیار زیاد است. تصمیم او در بدترین حالت احمقانه و در بهترین حال قماری بزرگ به نظر می‌رسد.

حرکت بعدی ایران می‌تواند در اینجا تعیین کننده باشد. ایران به خوبی می‌داند که یک دولت شیعه بدون نمایندگان صدر دردسرساز خواهد بود و باعث تکرار احتمالی اعتراضات خیابانی در مقیاسی بسیار بزرگ‌تر از تظاهرات‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ میلادی خواهد شد. هم چنین، ایران می‌داند که در آن صورت نفوذ آن کشور در عراق و متحدان عراقی‌اش در ائتلاف چارچوب هماهنگی هدف به چالش کشیده شدن از سوی طرفداران صدر قرار خواهد گرفت.

خشم ایران از صدر پس از استعفای نمایندگان مورد حمایت او از پارلمان مشهود است و رسانه‌های ایرانی نزدیک به تهران صدر را «عامل شکست وحدت» معرفی می‌کنند.

منابع آگاه به «میدل ایست آی» می‌گویند که سیاستمداران شیعه منتظر ابتکاری عملی از سوی ایران برای «حل بحران» و کمک به نگهداشتن نمایندگان صدر در نهادهای سیاسی و دور نگهداشتن طرفداران صدر از سیاست‌های خیابانی هستند. این عملا به معنای پذیرش درخواست صدر برای دولت تحت رهبری اکثریت نمایندگان مورد حمایت او خواهد بود.

به گفته این افراد، ایران پیش‌تر این پیشنهاد نمایندگان صدرها را پذیرفته بود اما خواستار دریافت تضمین‌هایی برای مصونیت شبه نظامیان طرفدار تهران و جلوگیری از تحقیقات ضد فسادی شده بود که بازیگران اصلی ائتلاف چارچوب هماهنگی به ویژه «نوری مالکی» نخست وزیر سابق را تضعیف می‌کند. صدر از ارائه چنین تضمینی خودداری ورزید. اکنون با حرکت نمایندگان صدر برای خروج از پارلمان ایران ممکن است مجبور شود در موضع خود برای سازگاری با صدر تجدید نظر کند و از دست دادن برخی از متحدان خود را بپذیرد تا در آینده از ضررهای بزرگتر جلوگیری کند.

اینجاست که اهمیت زمان‌بندی تصمیم صدر مشخص می‌شود. صدر از نظر استراتژیک حرکت خود را در پایان اولین جلسه چهار ماهه پارلمان پیش از یک تعطیلی یک ماهه انجام داد. اگرچه «محمد الحلبوسی» رئیس پارلمان استعفانامه‌های نمایندگان مورد حمایت صدر را به طور رسمی پذیرفت تا آن را رسمی و نهایی کند با این وجود، بنا به درخواست شخص صدر این استعفانامه برگشت ناپذیر نیستند.