طرح جسورانه شی جین پینگ برای مرحله بعدی نوآوری چین

فرارو- همه چیز برای ژوژو روشن به نظر می‌رسد. این شهر با ۴ میلیون نفر جمعیت در استان محصور در خشکی هونان اغلب درگیر تجارت صنعتی از مرکز استان پرجمعیت‌تر چانگشا در شمال آنجا بوده است. در دهه ۱۹۹۰ میلادی آن شهر به یک مرکز منطقه‌ای برای تولید مواد شیمیایی و فلزات تبدیل شد. این امر باعث تخریب وحشتناک محیط زیست شد. بیش از هزار مرکز تولید کننده آلاینده در نهایت تعطیل شدند و این موضوع پیامدهای اقتصادی ناگواری داشت. با این وجود، اکنون مقام‌های آن منطقه به گونه‌ای صحبت می‌کنند که گویی تبدیل به یک مرکز فناوری شده است. صدها شرکت هوش مصنوعی، رباتیک و داده در سال گذشته در آنجا تاسیس شده اند. اسناد برنامه ریزی محلی نشان دهنده شور و نشاط یک شهر پر رونق در حال ساخت است چیزی که ژوژو تنها می‌توانست در دهه ۱۹۹۰ میلادی با ثروتمند شدن بنادر شرقی از دور تماشا کند و در آرزوی آن بود.

به گزارش فرارو به نقل از اکونومیست، این اسناد به «تغییرات بزرگی که در ۱۰۰ سال گذشته دیده نشده» اشاره می‌کنند عبارتی که «شی جین پینگ» رئیس جمهور چین برای نشان دادن آغاز یک دوره جدید به کار برده است. او معتقد است چین در آستانه انقلابی است که در آن ده‌ها شهر شروع به ایجاد پیشرفت‌هایی در زمینه رباتیک، رایانش ابری (مدل رایانشی بر پایه شبکه‌های رایانه‌ای مانند اینترنت است که الگویی تازه برای عرضه، مصرف و تحویل خدمات رایانشی (شامل زیرساخت، نرم‌افزار، بستر، و سایر منابع رایانشی) با به کارگیری شبکه ارائه می‌کند) و اتوماسیون (معمولا به فرایند قادر ساختن ماشین‌ها به انجام عملیات ترتیبی از پیش تعیین شده بدون دخالت انسان یا دخالت کم و هم چنین استفاده از تجهیزات خاص که عملیات‌های صنعتی را اجرا و کنترل می‌کنند گفته می‌شود) خواهند کرد. مقام‌های ژوژو هم چنین بر این باورند که آماده دریافت پاداش‌های کارزار «شکوفایی مشترک» شی هستند طرحی برای توزیع مجدد ثروت از مناطق ثروتمندتر به مناطق فقیرتر و از پلتفرم‌های اینترنتی غالب به مصرف کنندگان و کارگران.

استراتژی شی به بهترین شکل به عنوان یک شرط‌بندی سنگین قلمداد می‌شود که چین را در مسیر تبدیل شدن به مرکز نوآوری جهان در دهه آینده قرار می‌دهد. تغییری به سمت فناوری داخلی که چینش جغرافیایی ماشین‌های تولیدی چین را نیز تغییر خواهد داد. سرمایه‌گذاری و مهاجرت جدید از قطب‌های ساحلی غنی به شهرهای داخلی مانند ژوژو تغییر مسیر داده اند. ویژگی دوم افزایش بی‌سابقه تعداد شرکت‌های فناوری جدید است. دولت در حال پرورش هزاران گروه بزرگ و کوچک در زمینه‌های علم داده، امنیت شبکه و رباتیک است. شی و مشاوران‌اش نیز کنترل قوی‌تری بر بازارها دارند. توانایی آنان برای هدایت جریان سرمایه در نحوه سرمایه‌گذاری گروه‌های سهام خصوصی در چین مشهود است. این تغییر در یک لحظه مهم اتفاق رخ می‌دهد.

این روایت که آمریکا و غرب در حال افول هستند و چین در حال ظهور است اغلب در رسانه‌های دولتی چین مطرح می‌شود. با این وجود، چین از زمان پس از کشتار میدان تیان آنمن در سال ۱۹۸۹ میلادی که در سطح بین‌المللی محکوم شد تا این اندازه درون نگر نبوده است. حمایت چین از روسیه در طول جنگ اوکراین، احتمال تحریم‌های بیش‌تر بر شرکت‌های چینی را افزایش داده است. به نظر می‌رسد این شرایط تنها میل او را برای اتکا به خود تقویت می‌کند. شی در حال ساختن کشوری به مثابه یک انکوباتور است: اقتصادی که به شدت به تغذیه دولت برای ایجاد دستاوردهای بهره وری با تحقیقات و فناوری داخلی متکی است. با انجام این کار، شی هم چنین نشانه‌ای از گسست زودرس از همگرایی فناوری را نشان می‌دهد که از دهه ۱۹۸۰ میلادی زمانی که شرکت‌های خارجی شروع به راه اندازی کارخانه‌هایی با استفاده از فناوری‌های پیشرفته کردند به خوبی در خدمت چین بوده است. این فناوری در نهایت به شرکت‌های محلی انتقال یافت یا با هزینه اندکی مهندسی معکوس شد. یکی از ویژگی‌های مهم مدل همگرایی این بود که ریسک کمی را ارائه می‌کرد. چین تنها می‌بایست به آزادسازی ادامه می‌داد و شرکت‌های خارجی تنها به جذب سرمایه و تجهیزات پیشرفته برای درو کردن پاداش نیاز داشتند. با این وجود، دوران همگرایی رو به پایان است. رشد بهره وری کل چین بین سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۹ میلادی به میزان کمی بیش از ۱ درصد در سال کاهش یافت. اکنون انتقال فناوری توسط آمریکا بسیار محدودتر شده است. شی مطمئنا می‌تواند تصور کند که تحریم‌های ویرانگر علیه روسیه به ضرر چین خواهند بود. پاسخ شی به این وضعیت به پایان دادن به اتکا به فناوری خارجی و تمرکز مجدد مدل رشد بر روی آن چه می‌توان در داخل کشور ایجاد کرد خواهد بود.

قمار با ریسک بالا

به جای یک سرمایه گذار ریسک‌پذیر که شرط‌بندی‌های پرخطر و با پاداش بالا را انجام می‌دهد شی در این دوره ریسک بیش‌تری را متحمل خواهد شد. طرح او مستلزم ایجاد گروه‌های بزرگ و رقابتی جهانی مشابه هواوی یک غول مخابراتی است. چین برای اجرای طرح شی باید شرکت‌های مشابه هواوی بسیاری را توسعه دهد. اگر سرمایه‌گذاری‌ها بازدهی ایجاد نکنند این طرح اقتصاد چین را با بدهی‌های بیش‌تر و رشد بسیار کم مواجه خواهد ساخت.

رهبران پیشین چین اصلاحات خود را در شهرهای ساحلی متمرکز کرده بودند جایی که کالاهای تولیدی می‌توانستند به راحتی به بنادر برسند. شنژن در ۷۰۰ کیلومتری جنوب ژوژو نمادی از ظهور چین به عنوان کارخانه جهان در دهه ۱۹۹۰ میلادی بود. بخشی از این تجارت به سمت غرب به شهرهایی مانند چنگدو و چونگ کینگ امتداد یافت. دوران قدرت شی در ابتدا بر افزایش مصرف متمرکز بود که به نفع بزرگترین شهرهای ساحلی محسوب می‌شد. علی بابا و تنسنت که به ترتیب در مناطق شرقی و جنوبی هانگژو و شنژن مستقر بودند به عنوان موتورهای مصرفی به شهرت رسیدند و اغلب از سوی مقام‌های حزب مورد استقبال قرار گرفتند.

این موضوع در دو سال گذشته به سرعت تغییر کرده است. شی در حال تغییر جهت اقتصاد به سمت تولید است. دور شدن از فناوری مصرف کننده -اینترنتی یا فناوری نرم در چهاردهمین برنامه پنج‌ساله حزب منتشر شده در سال ۲۰۲۱ میلادی به وضوح مشخص شد. در عوض، حزب بر روی توسعه سریع در فناوری سخت یا حوزه‌هایی مانند هوش مصنوعی، نیمه هادی ها، نرم افزارهای صنعتی و کلان داده در حال پردازش تاکید کرده است. سیاست صنعتی تازه نیازی به دسترسی آسان به بنادر ندارد.

این تلاش‌ها می‌تواند نقشه اقتصادی چین را دوباره ترسیم کنند. چی لو از بانک BNP Paribas می‌گوید که تاکید بر تولید، کارگران مهاجر را نه تنها به سوی شهرهای ساحلی بلکه به شهرهای داخلی نیز سوق داده است که می‌توان از طریق آنان کارخانه‌های جدید را ارزان ساخت. آخرین نبض بزرگ مهاجرت داخلی در سال ۲۰۰۱ میلادی آغاز شد زمانی بود که چین به سازمان تجارت جهانی پیوست و تا سال ۲۰۱۳ میلادی زمانی که شی به قدرت رسید و مصرف به کانون رشد تبدیل شد ادامه داشت. هشت سال گذشته با مهاجرت از مراکز داخلی به شهرهای شرق شاهد یک تغییر بود. لو معتقد است چین به آغاز موج دیگری از مهاجرت داخلی نزدیک شده است که انقلاب صنعتی جدید شی را تقویت خواهد کرد.

اگر قرار باشد شرکت‌های فناوری جدید دارای پرسنل شوند مهاجرت امری ضروری است. بررسی داده‌های ثبت شرکت توسط «اکونومیست» نشان می‌دهد شرکت‌هایی که در زمینه داده‌های بزرگ، هوش مصنوعی، اینترنت اشیا (به طور کلی در حوزه اشیا و تجهیزاتی هستند که در محیط پیرامون‌مان قرار دارند و به شبکه اینترنت متصل شده اند. این لوازم یا اشیا متصل به شبکه اینترنت توسط نرم افزارهای موجود در تلفن‌های هوشمند و تبلت قابل کنترل و مدیریت هستند)، رباتیک، رایانش ابری و انرژی پاک کار می‌کنند با سرعتی بی‌سابقه در داخل چین راه اندازی شده اند. بسیاری از مراکز جدید مرکز استان‌های فقیر هستند. با این وجود، بسیاری از شهرهای کوچک‌تر مانند ژوژو در حال تجربه رشد انفجاری در شرکت‌های فناوری هستند.

هفئی در استان آنهویی یکی از مناطق فقیرتر چین، در سال‌های اخیر خود را به عنوان یک مرکز مطرح کرده و هزاران شرکت در مدت کوتاهی در آنجا افتتاح شدند. تنها در سال ۲۰۲۱ میلادی، بیش از ۲۵۰۰ شرکت مدعی توسعه نرم‌افزار برپایه هوش مصنوعی در آن شهر راه‌اندازی شدند در حالی که در سال ۲۰۲۰ میلادی تنها ۳۷۰ شرکت در آنجا حضور داشتند. هزاران شرکت دیگر می‌گویند که خدمات مرتبط را ارائه می‌دهند. شهر شنیانگ پذیرای بیش از ۸۶۰ شرکت است که می‌گویند در دو سال گذشته در حال انجام تحقیقات رباتیک هستند و در مجموع ۱۷۰ شرکت در چهار سال گذشته افزایش یافته است. حدود ۴۴۰۰ گروه که مدعی مشارکت در اینترنت هستند در سال ۲۰۲۱ میلادی در شهر چنگدو در جنوب غربی چین راه اندازی شدند که چهار برابر بیش از تعداد شرکت‌های تاسیس شده در سال ۲۰۲۰ میلادی است.

رشد سریع در این شهرها ارتباط نزدیکی با برنامه ریزی دولت محلی و ارائه مشوق‌های مالیاتی و زمینی سخاوتمندانه دارد. در چنین شرایطی توسعه دهندگان املاک تنها باید مقام‌های محلی را متقاعد کنند که زمین و نیرو را به شکلی ارزان در اختیار آنان قرار دهند تا بتوانند از صنعت پرسود مرکز داده بهره‌مند شوند. گوئیانگ یک شهر بزرگ در استان فقیر جنوب غربی گوئیژو شاهد انفجاری در ثبت شرکت‌های مرکز داده در سال ۲۰۲۰ بود که بسیاری از آنان هیچ تجربه‌ای در این منطقه نداشتند. با این وجود، موج نوآوری در هوش مصنوعی، رباتیک و فناوری آب و هوا مشکلات زیادی را به همراه دارد که بودجه دولت را تخلیه می‌کند و چیزی به تولید ناخالص داخلی نمی‌افزاید. چندین سرمایه گذار این پرسش را مطرح کرده‌اند که استعداد مورد نیاز برای تقویت این رونق از کجا می‌آید. دولت برنامه‌های آکادمیک را برای آموزش افراد اعلام کرده است. اما یک کمبود واضح به نظر می‌رسد. در تغییر مسیر مهاجران این موضوع در نظر گرفته نشده که مهارت‌های آنان با تغییر صنعتی شی همخوانی ندارد. «اسکات روزل» از دانشگاه استنفورد خاطرنشان می‌کند که تقریبا ۷۰ درصد از نیروی کار مهاجر یک روز آموزش دبیرستانی نداشته اند.

دولت چین در این راستا در حال پرورش نیرو است. آموزش دهندگان گروه‌های مصرف کننده - اینترنتی نیستند که بر اقتصاد دیجیتال چین تسلط داشتند. در عوض شرکت‌هایی هستند که در نرم افزارهای سازمانی، دیجیتالی‌سازی صنعتی، امنیت داده‌ها و محاسبات ابری دولتی فعالیت می‌کنند. تعداد کمی از سرمایه گذاران در سیلیکون ولی نام‌های Baosight، Maxscend، Sangfor، Supcon یا YoueData را شنیده اند. بسیاری از این شرکت‌ها در شانگهای یا شنژن ثبت شده‌اند و نه در نیویورک و هنگ کنگ. این شرکت‌ها ترکیبی از شرکت‌های دولتی و خصوصی هستند اما تقریبا همه به دولت نزدیک هستند و در تلاش بوده‌اند تا زیرساخت‌های صنعتی چین را ارتقا دهند تا انقلاب جدید شی را آغاز کنند.

شرکت Baosight در عرصه نرم‌افزار صنعتی دولتی فعالیت می‌کند. این نرم‌افزار، برنامه ریزی منابع سازمانی و سیستم‌های تولید - اجرا می‌سازد که در حال ادغام و دیجیتالی کردن کارخانه‌های صنعتی در سراسر چین هستند. هدف این سیستم‌ها افزایش بهره وری در صنایع فولاد، داروسازی و مواد شیمیایی است. Baosight اخیرا کار خود را برای یک گروه فولاد دولتی در پروژه‌ای که بزرگترین و پیچیده‌ترین پروژه یکپارچه‌سازی در نوع خود تلقی می‌شود به پایان رساند. ارزش بازار آن از سال ۲۰۱۸ سه برابر افزایش یافته و به ۶.۹. ۷ میلیارد دلار رسیده است.

شرکت Sangfor Technologies یک گروه خصوصی امنیت شبکه و داده مستقر در شنژن به دولت کمک می‌کند تا پلتفرم‌های پیشرفته داده‌های بزرگ بسازد. شرکت Supcon تحت کنترل خصوصی اکوسیستم‌های شبکه‌ای را برای شرکت‌های دولتی ایجاد می‌کند.

تعداد اندک اما رو به رشدی از سرمایه گذاران بین المللی به این شرکت‌ها تمایل نشان داده اند. پیش‌تر شرکت‌هایی مانند علی بابا سرمایه جذب کردند زیرا سرمایه گذاران شرط می‌بستند که تنها بخش خصوصی می‌تواند مجموعه گیج کننده‌ای از خرید آنلاین و خدمات مالی را ارائه دهد که به نوبه خود از ارزشگذاری‌های سنگین برای چند پلتفرم بزرگ پشتیبانی می‌کند.

فناوری نرم، خط مشی سرسختانه

خط مشی پیشین ضربه سنگینی متحمل شده است. دولت معتقد است شور و هیجان مصرف‌کنندگی و استفاده از اینترنت باعث افزایش نابرابری شده اند. تسلط شرکت‌ها بر بازار به آنان اجازه داد تا در قیمت‌گذاری دستکاری انجام دهند و در عین حال داده‌های شخصی غیرقانونی را جمع آوری کنند. نفوذ آنان هم چنین تاثیر حزب کمونیست چین بر اقتصاد دیجیتال را کمرنگ کرد. به گفته مقام‌های چینی این‌عدم تعادل با سرکوب‌های نظارتی گسترده اصلاح شده است.

شی می‌خواهد چین شرکت‌های فناوری سخت خود را تولید کند تا از غرب متخاصم خودکفاتر شود. با این وجود، نحوه تامین مالی رونق جدید چین برای سرمایه گذاران ریسک‌پذیر که مشتاق یافتن علی‌بابای بعدی هستند اما نگران مخالفت با سیاست‌های دولت می‌باشند به یک سوال آزاردهنده تبدیل شده است. شی اکنون شش سال است که در حال تغییر نظم در بازارهای سرمایه و مالی می‌باشد. بازار بانکداری ۵۸ تریلیون یوانی چین برای اولین بار در سال ۲۰۱۷ به طور جدی مورد هدف قرار گرفت. موج سرمایه‌گذاری خارجی ۴۵۰ میلیارد دلاری سه‌ساله که توسط سرمایه گذاران پر زرق و برق هدایت می‌شد در همان سال فروکش کرد. هم چنین، عرضه اعتبار به توسعه دهندگان املاک که جنونی دو دهه‌ای را پاسخ داده بود متوقف شد.

در سال ۲۰۲۱ میلادی، مقام‌های ارشد شروع به اشاره به نام دشمن کردند: «گسترش بی‌رویه سرمایه» که با بی‌احتیاطی به دنبال بازدهی بالا به بهای منافع عمومی بوده است. صدها مقام و تاجر در سالیان اخیر به اتهام فساد از کار برکنار شده‌اند و اخیرا برخی به «تاثیرپذیری از سرمایه» متهم شده است. «ژو جیانگ یانگ» دبیر سابق حزب در هانگژو شهر مرفه شرقی که زادگاه شرکت علی بابا است به دلیل ارتکاب چنین جرایمی تحت بازجویی قرار گرفته است. او هم چنین توسط رسانه‌های محلی به شرکت‌های وابسته به علی بابا مرتبط شده است.

شی در حال حاضر طرحی برای «توسعه منظم سرمایه» ارائه کرده است. او شخصا بر راه اندازی یک بورس جدید در پکن در سال ۲۰۲۱ نظارت داشته که بر روی هدایت سرمایه‌گذاری‌ها به گروه‌های کوچک فناوری متمرکز است. نهادهای دولتی در حال جمع آوری پول نقد و سرمایه‌گذاری در شرکت‌های خصوصی فناوری هستند. برنامه «غول‌های کوچک» که توسط وزارت صنعت و فناوری اینترنت راه اندازی شده است هزاران شرکت را انتخاب می‌کند که مشوق‌های مالیاتی و بودجه عمومی دریافت خواهند کرد. بر اساس گزارش «بلومبرگ» چین قصد دارد امسال حدود ۲.۳ تریلیون دلار برای پروژه‌های جدید هزینه کند که بسیاری از آنان بر روی تولید با فناوری پیشرفته و توسعه فناوری متمرکز خواهند بود.

«هان ونشیو» مشاور اقتصادی برجسته اخیرا گفت که سرکوب سرمایه بی‌نظم به معنای دور زدن آن نیست. در عوض، بحث در مورد پیروی سرمایه از خواسته رهبری حزب است. این ایده در حال حاضر در حال رخ دادن است. برای مثال، سرمایه گذاری‌های سهام خصوصی در فناوری مصرف کننده در سال گذشته کاهش یافت در حالی که سرمایه‌گذاری در ریز تراشه‌ها و نرم‌افزار به بالاترین حد خود رسیده است.

بسیاری از شرکت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر در چین محدودیت‌های کمتری را برای سرمایه گذاری‌های خود پیدا می‌کنند تا زمانی که بر حوزه‌هایی که در صلاحیت حزب است تمرکز کنند. شرکت‌های دارای فناوری سخت و انرژی پاک که با سرعت بالایی در حال رشد هستند. طبق گزارش شرکت تحقیقاتی PitchBook سرمایه‌گذاری‌ها در انرژی پاک در سال ۲۰۲۱ میلادی به حدود ۸.۷ میلیارد دلار افزایش یافت در حالی که این میزان در سال ۲۰۲۰ میلادی ۵.۶ میلیارد دلار بود. یکی از سرمایه گذاران می‌گوید تعداد فزاینده‌ای از سرمایه گذاران خصوصی امیدوار هستند که در کنار بودجه دولتی سرمایه گذاری کنند یا استارت آپ‌هایی را پیدا کنند که پیش‌تر پول دولتی گرفته اند. چراغ سبز دولت اکنون یک پیام قدرتمند برای بازار است.

بسیاری از موارد مرتبط باعدم توازن در اقتصاد چین به دلیل رویکرد شی در زمان او به وجود آمد یا بدتر شد. سرمایه گذاران فناوری تا حد زیادی میلیاردها دلار خود را در دهه گذشته به دست آورده اند. شی بر یکی از بزرگترین انباشت بدهی‌های بخش دارایی در جهان نظارت داشت. دولت او کنترل‌ها را کاهش داد که موجی از خریدهای سفته بازانه در خارج از کشور را امکان‌پذیر کرد. سرکوب نظارتی فعلی توسط شی از بسیاری جهات تلاشی برای اصلاح انحرافات بازار ناشی از شکست سیاست‌های خود او بوده است.