سیر تا پیاز ماجرای حوض روغن موزه هنرهای معاصر

عصر شنبه ـ ۲۱ اسفند ماه ـ در جریان برنامه‌های هنری بزرگداشت نظامی، موزه هنرهای معاصر تهران میزبان پرفورمنسی شد که رخداد حادثه‌ای در جریان آن از همان ساعات ابتدایی برگزاری و همچنان تا ساعات انتشار این خبر، واکنش‌های مختلف و البته انتقادهایی را به همراه داشته است.

به گزارش ایسنا، ماجرا از فضای مجازی و با انتشار ویدیویی از این پرفورمنس بر فراز حوض روغن موزه هنرهای معاصر تهران آغاز شد. برخی‌ها از جمله منصوره بشیرپور، کارشناس اقتصاد هنرهای تجسمی با بازنشر این ویدیو در صفحه اینستاگرام خود، از این حادثه انتقاد کردند و به این ترتیب دیگر کارشناسان و کاربران فضای مجازی نیز با آنها همراه شدند و از سوی دیگر عده‌ای هم نظرات مخالف با آنها را در دفاع از ماهیت کلی این رویداد هنری بیان کردند.

بشیرپور با بیانی صریح در بخشی از انتقادها نوشته بود: «باید تشکر کرد از همه دست‌اندرکاران این برنامه، از تک تک که در اجرا و هماهنگی دخیل بودند که (قرار نبود اینجوری بشه و اتفاق بود) هایشان عذر بدتر از گناه است و تشکر ویژه‌تر از همه فرهیختگانی که به این پیش‌نمایش دعوت شدند و بدون هیچ اعتراضی تنها به تماشا نشستند، که بدون شک این سکوت غم‌انگیزترین نکته این اتفاق بود.»

سعید باباوند، منتقد هنری نیز با بازنشر این ویدیو در فضای مجازی، انگشت انتقاد را به سمت مسوولان فرهنگی نشانه گرفت.

کاربری هم در فضای مجازی در انتقادی صریح چنین نوشت: «... کاش تاریخچه موزه هنرهای معاصر تهران را بخوانند و از گنجینه‌ای که در آن بوده اطلاع پیدا کنند. خود موزه هنرهای معاصر یکی از پنج گنج تهران است.»

و این در حالی است که کارگردان هم ساعتی پس اجرا، بدون اشاره به این حادثه و ابراز تاسف نسبت به آن، به صرف انتشار ویدئوهایی از پرفورمنس در فضای مجازی بسنده کرد.

در این بین البته نگاه هایی هم به دفاع از ماهیت کلی چنین اتفاقاتی برخاسته و یادآوری کردند که هنر معاصر و موزه در حال تجربه است و این اتفاق هم می‌تواند به عنوان نقطه عطفی در تاریخ این موزه نگاشته شود.

در ادامه ویدئویی که از این پرفورمنس منتشر شده و حاکی از ریختن مایع داخل حوض به بیرون است را مشاهده می کنید:

بالاخره صبح فرا رسید و در حالی که عده‌ی زیاد چشم انتظار واکنش موزه نسبت به این اتفاق بودند، موزه هنرهای معاصر تهران با انتشار پستی در صفحه اینستاگرامش توضیحاتی را درباره این حادثه ارائه داد. در بخشی از توضیحات موزه چنین نوشته شده است: «برخورد پرفورمر به روغن در طرح اصلی ارائه شده به موزه نبوده و در اثر اشتباه ایجاد شده است.»

پس از انتشار این مطلب، رسانه‌های مختلف به سراغ مدیران سابق موزه هنرهای معاصر تهران در ادوار مختلف رفتند و به این ترتیب نظرات متفاوتی درباره این حادثه مطرح شد.

حبیب‌الله صادقی که در سال ۱۳۸۴ مدیریت موزه هنرهای معاصر تهران را برعهده داشت، در این رابطه به ایسنا گفت: «این پرفورمنس امکان خوبی بود که یعنی موزه دارد یک تجربه جدید را دنبال می‌کند. من این تجربه را اصلا به‌عنوان حاشیه نمی‌بینم؛ اما شاید می‌شد این حرکات را به صورت دیگری انجام داد.»

محمد صحفی که سابقه چندین دوره مدیریت موزه هنرهای معاصر تهران و اداره کل هنرهای تجسمی را در کارنامه دارد هم در گفت‌وگویی با یکی از رسانه‌ها در این رابطه گفته است: «از مدیران هنری عالی رتبه ما بعید است که در موزه هنرهای معاصر تهران اجازه فعالیت به چنین برنامه‌هایی که هدف مشخصی هم ندارند، می‌دهند و باعث تاسف است و به نوعی سوءمدیریت در حوزه هنری کشور را نمایان می‌کند.»

کارگردان پرفورمنس پرحاشیه، دیگری فردی بود که از سوی رسانه‌ها برای ارائه پاره‌ای توضیحات نشانه گرفته شد. یاسر خاسب در همین رابطه در گفت‌وگویی با ایسنا ضمن ابراز تأسف از حادثه پیش آمده، چنین اظهار کرد: «اگر اشتباهی کردم و حادثه‌ای پیش آمد، متاسفم و از مردم کشورمان، از جامعه هنری و به ویژه هنرمندان حوزه تجسمی عذرخواهی می‌کنم ولی به آنان اطمینان می‌دهم که هیچ آسیبی به حوض روغن زده نشده است.»

و در این بین انجمن هنرمندان مجسمه‌ساز هم به صف منتقدان پیوست و با انتشار بیانیه‌ای خواستار ارائه مستندات از سوی موزه شد.

و اما نکته قابل توجه دیگر در این میان، حضور و اظهارات محمود شالویی، دبیر ستاد بزرگداشت حکیم نظامی بود که یک ساعت قبل از آغاز این پرفورمنس، برای افتتاح نمایشگاه «پنج گنج» در موزه هنرهای معاصر تهران حاضر بود و در بخشی از گفته‌های خود درباره برنامه‌های موزه از جمله این نمایشگاه گفته بود، «جلسات متعددی را برای هماهنگی و چگونگی برگزاری این بزرگداشت برگزار کردیم. در ابتدا بسیاری از افراد از جمله مدیریت موزه با برگزاری این نمایش موافق نبودند چرا که اعتقاد داشتند آثاری که درباره حکیم نظامی و یا برگرفته از اشعار او باشد بسیار کم است. اما در بین مجموعه‌های خصوصی جستجوهایی انجام و با مجموعه‌داران تعامل شد که خوشبختانه بعد از این جستجو آثاری به دست آمد که بسیار ارزشمند است و آثاری از گنجینه موزه و مجموعه داران خصوصی در این نمایشگاه ارائه شد.»

یک روز پس از حادثه حوض روغن موزه هنرهای معاصر تهران، واکنش‌های نسبت به حادثه پیش آمده، همچنان ادامه دارد و این در حالی است که مسئولان موزه بر این باورند که آسیبی به اثر وارد نشده و روغن مجددا به داخل حوض بازگردانده خواهد شد؛ اما برخی کاربران این مسئله را مطرح کرده‌اند که حتی اگر این پرفورمنس رویکردی معاصر را دنبال می‌کرده، ربطی به برخورد فیزیکی با خود اصل اثر ندارد.