فرار ارز‌ها به ترکیه

به‌تازگی آمار‌های مرکز آمار ترکیه که مربوط به هفت‌ماهه سال جاری میلادی است، نشان می‌دهد ایرانی‌ها با وجود شیوع ویروس کرونا، تاکنون با خرید سه‌هزارو ۱۶۸ فقره ملک، رتبه اول خرید ملک در ترکیه را به ‎دست آورده و از شهروندان عراقی نیز سبقت گرفته‌اند.

به گزارش شرق، بر اساس این آمار، در بین شهروندان خارجی، ایرانی‌ها در کمتر از چهار سال، دوهزارو ۷۲۱ شرکت در ترکیه تأسیس کرده و ۱۳‌هزار‌و ۳۵ فقره ملک نیز در این کشور خریده‌اند. در این میان، املاک و مستغلات موجب خروج رقمی در حدود ۶۲۰ میلیون دلار از کشور به این مقصد شد‌ه‌اند؛ خبری که به‌خوبی نشان می‌دهد روند خروج سرمایه به مقصد جذاب ترکیه، رو به فزونی است و باید برای آن چاره‌اندیشی کرد.

امتیاز ترکیه برای ایرانی‌ها
رضا کامی، عضو هیئت‌رئیسه اتاق تبریز، در‌این‌باره می‌گوید: قوانین توجیه‌گر ترکیه درباره جذب سرمایه‌های سرمایه‌گذاران خارجی، موجب شده اقبال ترکیه برای جذب سرمایه‌های ایرانی افزایش یابد.

کامی با بیان اینکه نوسانات نرخ ارز، جذابیت خروج ارز از کشور را افزایش داده است، ادامه می‌دهد: ترکیه در قوانین خود، حق شهروندی را برای سرمایه‌گذارانی که فقط ۲۵۰ هزار دلار در بخش املاک این کشور هزینه کرده باشند، حق تابعیت می‌دهد و فرد می‌تواند پاسپورت ترک تهیه کند؛ بنابراین برخی برای عبور از دغدغه‌های ویزا، اقدام به این عمل می‌کنند.

از این فعال اقتصادی درباره جذابیت ترکیه ورای امارات، قبرس و گرجستان می‌پرسم؛ در پاسخ می‌گوید: سه کشوری که به آن‌ها اشاره کردید، نیازمند ویزا هستند، اما ترکیه شرط ویزا را برای ایرانی‌ها لحاظ نکرده است که می‌تواند برای ایرانی‌ها جذابیتی را ایجاد کرده باشد. علاوه بر اینکه رفتار این کشور‌ها با ایرانی‌ها در مقایسه با ترکیه مطلوب نیست. ارتباط خوب ترکیه با مردم ایران سبب شده است جذابیت سرمایه‌گذاری در این کشور افزایش یابد.

این فعال اقتصادی در ادامه می‌افزاید: بخش بازرگانی و تجارت خارجی ترکیه نیز در دو، سه سال گذشته برای ایرانی‌ها جذاب بوده است. برخی با ثبت شرکت در ترکیه و فعالیت تجاری توانسته‌اند موقعیت مناسبی را در این کشور کسب کنند. با‌این حال، هنوز هم خرید املاک به سبب جذابیت حق شهروندی و حق اقامت، در اولویت آن‌ها قرار دارد.

جذابیت فرار سرمایه به ترکیه
علی فرنام، کارشناس حوزه مسکن و شهرسازی نیز می‌گوید: در رابطه با ترکیه، بیشتر بحث فرار سرمایه از کشور مطرح است و نه‌فقط خروج سرمایه از کشور به قصد املاک. با شرایطی که کشور‌های همسایه و رقیب ایران برای جذب سرمایه و تسهیل قوانین سرمایه‌گذاری خارجی ایجاد کرده‌اند، جذابیت خروج سرمایه از کشور افزایش می‌یابد.

این کارشناس با بیان اینکه با این طریق به‌راحتی ارز از کشور خارج می‌شود، می‌افزاید: این امکانات، ثباتی را برای سرمایه‌گذاران ایجاد می‌کند که در بلندمدت بتوانند از نوسانات بازار داخلی ایران عبور کنند. به نظر می‌رسد انگیزه اصلی، اقتصادی باشد که به دلیل ریسک‌هایی که در داخل کشور ممکن است متوجه سرمایه‌های آن‌ها شود، ترجیح می‌دهند در کشوری با ریسک کمتر سرمایه‌گذاری کنند.

او ادامه می‌دهد: انتشار چنین آماری در کشور‌های دیگر وجود ندارد. اگر این آمار را بتوان به حجم خروج از سرمایه در سال‌های اخیر به کشور‌های امارات، گرجستان، قبرس و برخی کشور‌های اروپایی تعمیم داد، تقریبا می‌توان دریافت که این نگرانی در کشور‌های دیگر اهمیت بالایی دارد و جذب سرمایه در اولویت مدیران ارشد آن کشور‌ها محسوب می‌شود. فرنام تصریح می‌کند: اگر شیوه نقل‌و‌انتقال مالی را نیز در نظر داشته باشیم، ترکیه این امکان را به ایرانیان می‌دهد که بتوانند به صورت ریالی نیز هزینه ملک را پرداخت کنند. علاوه بر اینکه ترکیه ظرفیت‌هایی را در بخش املاک و مستغلات به صورت مشروط برای سرمایه‌گذاران خارجی در نظر گرفته است.

دقت برای جلوگیری از زدودن امنیت سرمایه در ایران
این کارشناس اقتصادی مسکن می‌افزاید: در کنار آنکه ضروری است قانون مالیات اصلاح شود و دریافت مالیات از عائدی سرمایه، خانه‌های خالی و معاملات مکرر و زمین بایر در بخش‌هایی که سوداگری، نظم بازار مصرفی را برهم می‌زند، در نظر گرفته شود، باید در مناطق مستعد، امتیازاتی را برای سرمایه‌گذاران در نظر گرفت. او در بیان چگونگی برقراری این امتیازات می‌گوید: باید در مناطقی که امکان جذب سرمایه وجود دارد، زمینه‌هایی را فراهم کرد که امکانات بیشتری به سرمایه‌گذاران داده شود و این امتیازات، مشروع شمرده شود.

درحالی‌که به سرمایه‌گذاری در مسکن و مستغلات به‌عنوان مسکن دوم، نگاه منفی وجود دارد که می‌تواند به صورت هدایت‌شده و برنامه‌ریزی‌شده در مناطق هدف مانند مناطق آزاد، این نگاه تغییر یافته و پیگیری شود. اتمسفر مناطق آزاد برای ورود و خروج بدون ویزای مسافر، دسترسی به امکانات زندگی بالا و ایجاد سبک زندگی متفاوت و... این ظرفیت را دارد که سرمایه‌ها را به سمت خود ببرد. در واقع می‌توان از این مناطق به‌عنوان ضربه‌گیر خروج سرمایه از کشور بهره‌مند شد.

فرنام در ادامه به انگیزه دیگری اشاره می‌کند: در ترکیه در کنار جذابیت سرمایه‌گذاری در مسکن و مستغلات، حوزه گردشگری نیز می‌تواند مقصدی برای خروج سرمایه از ایران باشد؛ همان‌طور که در جهان نیز این قابلیت برای ترکیه وجود دارد. این کشور برنامه‌ای قوی برای جذب سرمایه از تمام کشور‌های همسایه و جهان در دست دارد. ظرفیت پرواز‌هایی که قبل از کرونا بین تهران و استانبول وجود داشت، از تمام مقاصد گردشگری ایران (به‌جز مشهد و شمال ایران) بیشتر بود.

او در ادامه به ظرفیت تجاری این کشور اشاره کرده و می‌افزاید: به دلیل محدودیت‌های وارداتی برخی اقلام در ایران و همین‌طور کاهش ارزش لیر و برابری لیر نسبت به دلار، ترکیه هنوز مقصدی است که ایرانیان برای خرید‌های متنوع در آن استطاعت دارند؛ بنابراین جذابیت دوچندانی برای سرمایه‌گذاران ایجاد می‌کند. در این زمینه باید فکر شود و ظرفیت‌هایی برای آن در کشور ایجاد شود. قبلا بخشی از تجارت چمدانی که در مناطق آزاد وجود داشت، به‌دلیل همین انگیزه بود که بتواند رقابتی ایجاد کند که البته به‌دلیل دوگانگی قاچاق، مطلوبیت‌های آن در کشور از بین رفت؛ بنابراین برنامه‌ریزی دشواری است که تعادلی بین مزیت‌های مناطق آزاد ایران با مقاصد جذب سرمایه خارجی برقرار کرد.

فرنام می‌افزاید: با وجود افزایش قیمت در ایران، قیمت‌هایی که در ترکیه حتی استانبول که گران‌قیمت است، ارائه می‌شود، حتی از برخی از شهر‌های ایران ارزان‌تر است. قیمت املاکی که در این شهر‌ها ارائه می‌شود، حتی مشابه یا کمتر از نمونه‌های داخلی است که اگر در کنار ظرفیت‌های حمل‌ونقل، نبودِ اخذ ویزا و تردد آنی به این مقصد، جذابیت‌های گردشگری و خرید، سهولت سفر از ترکیه به دیگر کشور‌ها و‌... قرار گیرد، چشم‌انداز روشن‌تری را ارائه می‌دهد.

امکان سرمایه‌گذاری اتباع خارجی در املاک و مستغلات را فراهم کنیم
این کارشناس می‌گوید: در کشور باید پذیرفت که بعد از سال‌ها با درصدی از سرمایه گذاری خارجی، اقامت موقت در ایران فراهم شود؛ اما عملکرد قابل‌قبولی در این زمینه وجود ندارد؛ زیرا پکیج جذابیت سرمایه‌گذاری در ایران فراهم نیست که باید روی آن کار کرد و آستانه و سقف سرمایه‌گذاری در کشور را (حدود ۲۰۰ هزار دلار) کاهش داد. همچنین در نقاط خاصی از کشور و در نظر‌گرفتن قوانین و مقررات، اجازه مالکیت به اتباع خارجی داده شود تا بتوان اتباع زیادی از کشور‌هایی همچون عراق، جمهوری آذربایجان، ترکیه، افغانستان و‌... را در کشور اسکان داد. آن‌ها علاقه دارند تعامل فرهنگی بیشتری با ایران داشته باشند؛ زیرا بستگانی در ایران دارند و ایران می‌تواند با برقراری این ظرفیت، بدون ایجاد خدشه بر موضوعات حاکمیتی، جذابیت سرمایه‌گذاری را ایجاد کند.

به گفته او، این آمار‌ها تلنگری برای حوزه ساخت‌وساز کشور نیز به شمار می‌رود که چگونه با ارزانی نیروی کار، انرژی و‌...، تا این اندازه قیمت مسکن و مستغلات در کشور بالاست که حتی در این شرایط کاهش برابری ریال با دلار نیز ارزش سرمایه‌گذاری در کشور‌هایی مانند ترکیه وجود دارد و ایران نمی‌تواند از آن بهره‌مند شود. به گفته او، هرچند اخذ مالیات همان‌گونه که پیش‌تر اعلام شد، امری درست و قابل قبول است، اما شیوه بیان و عملیاتی‌کردن آن نباید به‌گونه‌ای باشد که امنیت سرمایه‌گذاری در ایران را خدشه‌دار کند.

درواقع انجام این امور مانند بندبازی است و هر کجا فشار بیش از اندازه باشد، موجب تسریع خروج سرمایه از کشور خواهد بود. به گزارش رسانه‌ها، با لحاظ شروط شش‌گانه اعطای تابعیت به خارجی‌ها، اگر ایرانی‌ها به‌ازای تأسیس هر شرکت جدید حداقل ۵۰۰ هزار دلار هزینه کرده باشند (شرط حداقلی اعطای تابعیت)، معادل بیش از یک‌میلیارد‌و ۳۶۰ میلیون دلار در این حوزه و اگر برای خرید هرکدام از املاک فقط ۲۵۰ هزار دلار (شرط حداقلی اعطای تابعیت) هزینه کرده باشند، در اینجا نیز سه‌میلیارد‌و ۲۶۰ میلیون دلار سرمایه به ترکیه برده‌اند؛ به عبارتی دیگر، ایرانی‌ها در کمتر از چهار سال اخیر در برآورد حداقلی چهار‌میلیارد‌و ۶۲۰ میلیون دلار در املاک و شرکت‌های ترکیه سرمایه‌گذاری کرده‌اند که با نرخ بازار دلار امروز، رقمی معادل ۱۰۱ هزار میلیارد تومان است.