گلوکوم یا آب سیاه چشم چیست و چه علائمی دارد؟

 

فرارو– آب سیاه یا گلوکوم (glaucoma) اصطلاحی برای توصیف گروهی از اختلالات چشمی با علت‌های متفاوت، ولی اثری بالینی و مشترک بر روی چشم و عصب بینایی و وابسته به فشار داخل چشمی است. در ایالات متحده، بیماری آب سیاه بیش از ۳ میلیون آمریکایی را تحت تاثیر قرار داده است، و تخمین زده می‌شود در سراسر جهان، حدود ۵.۷ میلیون نفر نیز به علت این بیماری دچار اختلالات بینایی شده باشند. مسئله نگران کننده این است که طبق برخی از تخمین‌ها، حدود نیمی از مبتلایان به آب سیاه یا گلوکوم از ابتلا به آن باخبر نیستند.

انجام درمان‌های پزشکی به منظور جلوگیری از گسترش آسیب‌های ناشی از آب سیاه الزامی است، اما برخی مواد غذایی و مکمل‌ها نیز وجود دارند که ممکن است به بهبود علائم این بیماری و مقابله علیه آسیب‌های چشمی کمک کنند. در حقیقت، استفاده از درمان مکمل و جایگزین برای آب سیاه یا گلوکوم مورد توجه بسیاری از چشم پزشکان و بیماران قرار گرفته است.

اما نکته حائز اهمیت که باید در مورد این شرایط به یاد سپرده شود این است که آب سیاه بیماری بسیار خطرناکی است که در صورت عدم درمان مناسب می‌تواند منجر به نابینایی دائمی شود.

گلوکوم دومین علت اصلی نابینایی در جهان به شمار می‌رود – این وضعیت عامل ۹ الی ۱۲ درصد از تمام موارد نابینایی در ایالات متحده را تشکیل می‌دهد. سیاه پوستان آمریکایی ۱۵ برابر بیشتر از سفید پوستان در معرض خطر نابینایی در اثر گلوکوم قرار دارند. همچنین، آدم‌های با سن بیش از ۶۰ سال نیز در معرض خطر بالای ابتلا به این بیماری قرار دارند.

در صورت عدم درمان بیماری آب سیاه ممکن است منجر به نابینایی شود، و متاسفانه، حدود ۱۰ درصد از افرادی که تحت درمان مناسب قرار می‌گیرند، دچار نابینایی برگشت ناپذیر می‌شوند. زمانی که بیمار در اثر آب سیاه بینایی اش را از دست می‌دهد، نمی‌تواند آن را مجددا به دست بیاورد. از همین رو، تشخیص به موقع و درمان مناسب این بیماری بسیار حیاتی است.

 

یکی از نگران کننده‌ترین موارد مربوط به بیماری آب سیاه این است که عموما ایجاد و پیشرفت این مشکل هیچگونه علائم هشدار دهنده‌ای به همراه ندارد. در واقع، شایع‌ترین انواع گلوکوم به تدریج ایجاد می‌شوند و پیش از آن که بیمار متوجه ابتلا به آن شود، با سپری شدن سال‌ها پیشرفت می‌کنند.

در گلوکوم زاویه باز یا مزمن افزایش فشار چشم هیچ دردی را ایجاد نمی‌کند. در تعدادی از آدم ها، حتی تشخیص کاهش دید پیرامونی یا جانبی نیز دشوار است، و تنها زمانی آن‌ها متوجه این مسئله می‌شوند که بخش قابل توجهی از بینای شان را از دست داده اند. وضوح دید معمولا تا آخرین مراحل پیشرفت بیماری حفظ می‌شود.

از آنجا که آب سیاه علائم ظاهری مشخصی ندارد، انجام مرتب معاینات چشم از اهمیت بالایی بر خوردار است. در جلسات معاینه، پزشک به اندازه گیری فشار چشم، بررسی احتمال وارد آمدن آسیب به عصب بینایی، بررسی وضعیت کاهش بینایی، اندازه گیری میزان ضخامت قرنیه، و معاینه زاویه خروج مایعات می‌پردازد. تمام این عوامل به پزشک در تشخیص آب سیاه یا گلوکوم و ضرورت شروع فوری درمان کمک می‌کنند.

گلوکوم در اثر اجتماع مایع در چشم و افزایش فشار بر عصب بینایی، شبکیه و عدسی چشم به وجود می‌آید. این فشار که به آن فشار داخل چشم نیز گفته می‌شود، در صورت عدم درمان ممکن است آسیب دائمی به چشم وارد کند.

علل این شرایط ایجاد شده شامل انباشت مواد زائد (مرتبط با افزایش سن)، بالا بودن فشار خون، مصرف برخی از دارو ها، جراحت چشم یا سایر بیماری‌های مرتبط با چشم می‌باشد. پژوهش‌ها نشان داده اند، کاهش فشار داخلی چشم از طریق بهبود اثر ناشی از آسیب سر عصب اپیتک (یا دیسک اپتیک) و میدان بینایی به اندازه قابل توجهی ممکن است پیشرفت آب سیاه را به تاخیر بیندازد.

آن دسته از افرادی که در معرض بیشترین خطر ابتلا به آب سیاه هستند، شامل موارد زیر می‌شوند:

• سیاه پوستان آفریقایی - آمریکایی

• افراد بالای ۶۰ سال

• افراد ۶۰ سال به بالا آمریکای جنوبی

• آسیایی‌ها

• سابقه خانوادگی ابتلا به آب سیاه

• مصرف دارو‌های استروئیدی

• افرادی که دچار جراحت چشم شده اند (نظیر افرادی که دچار کبودی چشم یا ورود شی خارجی به چشم شان شده اند)

• فشار خون بالا

• چاقی یا اضافه وزن

• نزدیک بینی

بنا بر توصیه آکادمی آمریکایی چشم پزشکی (The American Academy of Ophthalmology)، افراد بزرگسال باید چشم‌های شان را به طور مرتب نزد پزشک معاینه نمایند، به ویژه آن دسته از افرادی که رو به کهنسالی می‌روند. تشخیص به موقع آب سیاه یا گلوکوم امکان درمان فوری آن را فراهم می‌آورد، و احتمال عوارض خطرناک آن را (از دست دادن بینایی) کاهش می‌دهد.

 

درمان آب سیاه یا گلوکومی که خیلی پیشرفت نکرده است با هدف کاهش فرایند از دست دادن میدان بینایی از طریق کاهش فشار داخل چشم شامل تجویز قطره‌های چشمی، دارو، لیزر درمانی، و جراحی می‌شود.

درمان‌های معمول آب سیاه معمولا با تجویز قطره چشمی به منظور کاهش فشار چشم و تولید مایع داخل چشم آغاز می‌شوند. پروستاگلاندین‌ها و بتا بلاکر‌ها دو نمونه از قطره‌های چشمی هستند که پزشک ممکن است برای بیماران مبتلا به گلوکوم تجویز کند. چنان چه قطره‌های چشمی در کاهش فشار موثر نباشند، پزشک معالج می‌تواند دارو‌های خوراکی را تجویز کند.

علاوه بر این، برخی مواقع به منظور برطرف کردن انسداد کانال‌های داخل چشم از درمان با لیزر استفاده می‌شود، همچنین ممکن است به کمک عمل جراحی مایعات اضافی، از داخل چشم خارج شوند تا فشار داخل چشم کاهش پیدا کند.

 

۱. مصرف مواد غذایی غنی از آنتی اکسیدان
مصرف مواد غذایی سرشار از آنتی اکسیدان به بدن در مقابله علیه رادیکال‌های آزادی که به چشم‌ها آسیب می‌رسانند و علائم آب سیاه را شدیدتر می‌کنند، کمک می‌کنند. این مواد غذایی شامل میوه‌ها و سبزیجات غنی از ویتامین‌های A. و C. از قبیل: کولارد سبز، کلم، لوبیا سبز، کلم کالی، اسفناج، و کرفس می‌شوند.

سایر مواد غذایی دیگری که برای بهبود علائم آب سیاه باید در رژیم غذایی فرد گنجانده شوند، عبارتند از:

• مواد غذایی سرشار از کاروتنوئید: پژوهش‌ها نشان داده اند، مصرف غذایی ویتامین A. و C. تاثیر مطلوبی بر وضعیت مشکل آب سیاه دارد. مصرف پرتقال و میوه‌ها و سبزی‌های زرد رنگ به منظور تامین ویتامین A. کافی برای حفظ سلامت چشم‌ها الزامی است. برخی از مواد غذایی غنی از بتا کاروتن عبارتند از، هویج، کدو تنبل، سیب زمینی شیرین، طالبی و انبه.

• آب میوه‌ها و سبزیجات تازه: آب میوه، ویتامین ها، مواد معدنی، و آنتی اکسیدان‌های ضروری را برای حفظ سلامت چشم فراهم می‌آورد. بهتر است آب میوه‌ها را خودتان تهیه کنید. اکثر آب میوه‌های فرآوری شده حاوی قند اضافی هستند.

• بلوبری و گیلاس: این دو میوه فوق العاده حاوی آنتوسیانین هستند. آنتوسیانین نوعی فلاونوئید است که می‌تواند با رادیکال‌های آزادی که به چشم‌ها آسیب می‌رسانند، مقابله کند.

• ماهی (وحشی): اسید‌های چرب ایکوساپنتانوییک اسید (EPA)، دوکوزاهگزانوئیک اسید (DHA) و آستاکسانتین (نوعی کاروتنوئید و آنتی‌اکسیدان قدرتمند) موجود در ماهی‌های وحشی است که شرایط سلامت بینایی را بهبود می‌بخشند.

• مخمر آبجو: بنا به مشاهدات علمی به دست آمده، کروم موجود در مخمر آبجو برای افراد مبتلا به آب سیاه یا گلوکوم مفید و موثر است.

علاوه بر مصرف مواد غذایی سرشار از آنتی اکسیدان و سایر مواد مغذی را در رژیم غذایی تان می‌گنجانید، باید از مصرف برخی از غذا‌ها نیز پرهیز کنید. در نتیجه، بهتر است مواد غذایی و نوشیدنی‌های زیر را از رژیم غذایی خود حذف کنید:

• حساسیت غذایی: آن دسته از مواد غذایی که معمولا سبب ایجاد علائم حساسیتی می‌شوند، نظیر مواد غذایی حاوی گلوتن و محصولات رایج لبنی، می‌تواند سبب افزایش فشار بر روی چشم‌ها شوند. از مصرف هر گونه ماده غذایی که موجب ایجاد واکنش منفی در بدن می‌شود، اجتناب نمایید.

• کافئین: مصرف بیش از اندازه قهوه و سایر مواد حاوی کافئین می‌تواند موجب کاهش جریان خون در اطراف چشم‌ها شود. در نتیجه بهتر است مصرف این نوشیدنی‌ها را متوقف نمایید.

• الکل: مسمومیت کبدی می‌تواند منجر به ایجاد مشکلات بینایی شود. در نتیجه، بهتر است از مصرف الکل پرهیز نمایید.

• قند: مصرف مواد غذایی غنی از قند می‌تواند موجب پیری زودرس چشم‌ها شود، و خطر ابتلا به دیابت و آب سیاه را نیز افزایش دهد. در نتیجه، این امر ضروری است که مصرف هر گونه ماده غذایی یا نوشیدنی حاوی قند افزوده را متوقف کنید. حتی قند‌های مصنوعی نیز برای سلامتی مضر هستند و نباید مصرف شوند.

۲. بیل بری (Bilberry)
گیاه بیل بری دارای میوه‌ای است که شامل تعدادی از ترکیبات فنولیک از قبیل: فلاونول، کوئرستین، و اسید‌های فنولیک است. همچنین، حاوی آنتوسیانین، آنتی اکسیدانی قوی است که بر اساس مشاهدات، می‌تواند به بهبود سلامت چشم‌ها و بینایی کمک کند.

اگرچه پژوهش‌های مرتبط با روش‌های درمانی یا جلوگیری از آب سیاه محدود هستند، شواهدی وجود دارند که حاکی از آن هستند، گیاه بیل بری می‌تواند دید در شب را بهبود ببخشد و زمان بازیابی آسیب ناشی از اشعه را کاهش دهد. علاوه بر این، نتایج مطالعه‌ای که در نشریه مولکولار ویژن منتشر شد نشان می‌دهد، ترکیبات موجود در بیل بری می‌تواند به ایجاد مسیر‌های دفاعی آنتی اکسیدانی در بدن کمک کنند.

۳. آستاگزانتین (Astaxanthin)
آستاگزانتین یک کاروتنوئید قوی است که می‌تواند به جلوگیری از آسیب شبکیه کمک کند. این ماده به طور طبیعی در مواد غذایی قرمز و نارنجی رنگ نظیر جلبک و ماهی موجود است. علاوه بر این، این ماده به صورت مکمل نیز در دسترس قرار دارد. تحقیقات در این باره نشان داده اند، آستاکسانتین می‌تواند به سلامت چشم‌ها و حفظ بینایی کمک کند. همچنین این ماده می‌تواند از چشم‌ها در برابر آسیب‌های سلولی شبکیه ناشی از استرس اکسیداتیو محافظت کند و التهاب چشم را نیز کاهش دهد.

۴. روغن ماهی
نتایج پژوهش‌ها نشان می‌دهند، روغن ماهی می‌تواند اثرات اختلالات بینایی مرتبط با افزایش سن را معکوس یا خنثی کند. زمانی که محققان دانشگاه ملبورن اثرات مصرف مکمل‌های خوراکی امگا-۳ را بر روی آب سیاه ارزیابی کردند، دریافتند مصرف امگا-۳ برای سه ماه می‌تواند به میزان قابل توجهی فشار داخل چشم را کاهش دهد.

مطالعه دیگری که نتایج حاصل از آن در نشریه بین المللی چشم پزشکی (International Journal of Ophthalmology) منتشر شدند، حاکی از آن بود که روغن جگر ماهی به عنوان ترکیبی از ویتامین A. و اسید‌های چرب امگا-۳، برای درمان آب سیاه یا گلوکوم مفید است، زیرا موجب کاهش فشار داخل چشم می‌شود، جریان خون داخل چشم را افزایش می‌دهد، کارکرد محافظت کنندگی از عصب اپتیک را بهبود می‌بخشد، و از بروز استرس اکسیداتیو جلوگیری می‌کند – استرس اکسیداتیو سبب پیشرفت بیماری آب سیاه می‌شود.

۵. کوآنزیم کیو ۱۰ (CoQ۱۰)
کوآنزیم کیو ۱۰ یک نوع آنتی اکسیدان است که به احتمال قوی می‌تواند از بروز آسیب‌های حاصل از رادیکال‌های آزاد بر چشم‌ها جلوگیری کند. پژوهش‌ها نشان داده اند، این آنتی اکسیدان سرعت تغییرات آسیب شناختی بیماری آب سیاه را متوقف یا کاهش می‌دهد، و دارای اثرات بالقوه محافظت کنندگی از اعصاب است.

طبق بررسی‌های سالانه و شواهد بالینی که در سال ۲۰۱۹ در نشریه پژوهشی بازسازی عصبی منتشر شدند، کوآنزیم کیو ۱۰ از سلول‌های عصبی شبکیه چشم در برابر استرس اکسیداتیو مراقبت می‌کند، به ویژه زمانی که با قطره‌های حاوی ویتامین E. ترکیب شود. بنا به نتیجه گیری محققان، CoQ۱۰ داروی طبیعی برای آب سیاه، و همچنین، سایر وضعیت‌های تباه کننده عصبی به شمار می‌رود. به منظور جلوگیری یا مبارزه با علائم این بیماری بهتر است روزانه ۳۰۰ میلی گرم CoQ۱۰ مصرف کنید. همان طور که مطالعات نشان داده اند، مصرف CoQ۱۰ در ترکیب با قطره‌های چشمی ویتامین E. بسیار موثرتر نیز خواهد بود.

۶. منیزیوم
بنا بر مشاهدات علمی، منیزیوم با کاهش تنش‌ها در دیواره‌های عروق خونی سبب بهبود گردش خون می‌شود. طبق نتایج بدست آمده از تحقیقات، منیزیوم با محافظت از سلول‌ها در برابر استرس اکسیداتیو و آپوپتوز (مرگ سلولی) از اعصاب بینایی محافظت می‌کند.

طبق نتایج یک پژوهش که در مقاله‌های پژوهشی بین المللی علمی به چاپ رسید، "‌اثر منیزیوم بر بهبود جریان خون در چشم و جلوگیری از نابودی سلو ل.‌های گانگلیونی شبکیه، این ماده را به عنوان عامل موثری به منظور کنترل آب سیاه یا گلوکوم نشان داده است".

۷. روغن‌های معطر
اگرچه نمی‌تواند روغن‌های معطر یا روغن‌های عصاره‌ای را مستقیما داخل چشم‌ها ریخت، اما استفاده مقدار اندکی از آن‌ها به صورت موضعی در اطراف چشم‌ها ممکن است برای سلامتی چشم‌ها بسیار مفید باشد.

روغن کندر به بهبود بینایی و گردش خود در چشم‌ها کمک می‌کند. همچنین، روغن گیاه هلیکروسوم (helichrysum) نیز می‌تواند برای تقویت بینایی و محافظت از بافت عصبی موثر باشد. همچنین، روغن عصاره‌ای درخت سرو نیز برای سلامت چشم‌ها مفید است، زیرا می‌تواند گردش خون را در اطراف چشم‌ها افزایش دهد.

 

۱۳ خوراکی که دشمن قلب شما هستند

---

احتیاط
آب سیاه یا گلوکوم شرایط خطرناکی است که بر چشم‌ها و بینایی تاثیر می‌گذارد. در نتیجه بلافاصله بعد از تشخیص ابتلا به این بیماری، فورا باید اقدامات درمانی مناسب را پیگیری کنید. با توجه به مشاهدات و نتایج علمی بدست آمده، روش‌های طبیعی درمانی آب سیاه مفید و موثر هستند. در نهایت برای پیشگیری از نابینایی دائمی ضرورت دارد نزد یک متخصص چشم بروید و توصیه‌های او را به منظور دستیابی به بهبودی کامل دنبال کنید. قبل از استفاده هر گونه داروی طبیعی در خانه، بهتر است در ابتدا با پزشک معالج خود مشورت کنید.

کلام آخر
• بیماری آب سیاه در صورت عدم درمان مناسب، ممکن است سبب نابینایی فرد شود، و نزدیک به ۱۰ درصد از مبتلایان به این بیماری، با وجود دریافت درمان‌های پزشکی، دچار آسیب‌های بینایی غیر قابل بازگشت شده اند.

• عامل کلیدی به منظور درمان گلوکوم تشخیص به موقع این بیماری است. از آنجایی که آب سیاه معمولا علائم و نشانه‌های قابل مشاهده‌ای ندارد، مراجعه به چشم پزشک و معاینه سالانه چشم‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. به ویژه برای افراد سیاه پوست و یا با سن بیشتر از ۶۰ سال.

• نتایج تحقیقات حاکی ازآن هستند که درمان‌های تکمیلی و جایگزین می‌توانند به بهبود علائم و نشانه‌های این بیماری کمک کنند. مصرف روزانه مواد غذایی غنی از آنتی اکسیدان نیز از اهمیت بالایی برخوردار است و همچنین، استفاده از مکمل‌های طبیعی نظیر بیل بری، روغن ماهی، CoQ۱۰، و منیزیوم می‌تواند برای بهبود وضعیت بیماران مبتلا به آب سیاه یا گلوکوم مفید باشد.