جدال ائتلاف سازی بین ایران و آمریکا؛ ایران چطور حضور اسراییل در منطقه را به فرصت تبدیل کند؟

فرارو- ائتلاف دریایی آمریکا در خلیج فارس با پیوستن اسراییل شکل جدیدی به خود گرفته است. اعلام این خبر با واکنش تند مقامات نظامی و سیاسی ایران رو به رو شد. این اولین بار است که پای اسراییل اینگونه به منطقه باز می شود. آمریکا در دو ائتلافی که در سال های ۱۹۹۰ و  ۲۰۰۳ علیه دولت صدام حسین، رئیس جمهور عراق تشکیل داد، اسرائیل را از هرگونه نزدیک شدن به ائتلاف برحذر داشت. حسین امیر عبدالهیان، مشاور ظریف و روحانی می‌گوید اگر پای اسراییل به منطقه باز شود در آتش خشم منطقه می‌سوزد.

به گزارش فرارو، با گذشت یک هفته از اعلام خبر پیوستن اسراییل به ائتلاف دریایی در خلیج فارس همچنان واکنش مقامات کشورمان به این خبر ادامه دارد. هفته گذشته یسرائیل کاتس، وزیر خارجه اسراییل اعلام کرد اسرائیل قصد دارد در بخش اطلاعاتی و "دیگر بخش‌ها" به ماموریت امنیت دریایی در خلیج فارس بپیوندد. کاتس گفت: پیگیری منافع "راهبردی" اسراییل از جمله اهداف اسراییل از پیوستن به این ائتلاف است.

اولین زمزمه‌های جدی برای تشکیل ائتلاف دریایی آمریکا در خلیج فارس در آخرین روز‌های خرداد و پس از انفجار نفتکش در دریای عمان مطرح شد. در آن زمان آمریکا اولین گام‌ها برای ائتلاف سازی بر علیه ایران را برداشت. دستگاه دیپلماسی ایران هم برای مقابله با این ائتلاف سازی با کشور‌های همسایه پیشنهاد امضای پیمان «عدم تجاوز» داد.

حالا با گذشت حدود ۲ ماه آمریکا توانسته بریتانیا را به عنوان یک قدرت دریایی کلاسیک وارد ائتلاف کند و ایران هم مذاکرات امنیتی را با امارات و حتی عربستان آغاز کرده است. ایران هم چنان تلاش می‌کند سایر طرف‌های اروپایی برجام را از این ائتلاف دور نگه دارد و حتی حساب تندور‌ها دولت آمریکا را از ترامپ جدا کند. جدال بر سر ائتلاف‌سازی از زمان خروج آمریکا از برجام بین ایران و آمریکا همچنان ادامه دارد و حالا به نقطه اوج خود رسیده است.

مساله‌ای که بیش از پیش جدال بر سر این ائتلاف‌های امنیتی را برای ایران جدی کرده است پیوستن اسراییل به ائتلاف دریایی آمریکا در خلیج فارس است. وزیر دفاع ایران در واکنش به این خبر گفت: «چنین اقدام احتمالی، بسیار تحریک‌کننده بوده و می‌تواند برای منطقه عواقب فاجعه‌باری به دنبال بیاورد». سیدعباس موسوی، سخنگوی وزارت امور خارجه هم با بیان اینکه ایران حق مقابله با این تهدید را برای خود محفوظ می‌دارد اعلام کرد «عواقب این اقدام خطرناک بر عهده رژیم آمریکا و رژیم نامشروع صهیونیستی خواهد بود». ظریف هم که در این مدت تمام تلاش خود را برای به هم ریختن ائتلاف‌سازی آمریکا انجام داده است در واکنش به پیوستن اسراییل به ائتلاف دریایی گفت: «ایران در حراست از امنیت خود تردید نخواهد کرد».

 

 

 

دکتر سید حمزه صفوی، کارشناس مسائل امنیتی و عضو هیئت علمی گروه مطالعات منطقه‌ای دانشگاه تهران معتقد است اکنون رقابت اصلی بین ایران و آمریکا بر سر ائتلاف‌سازی در منطقه است. به اعتقاد او حالا که اسراییل قصد دارد به امنیت منطقه ورود پیدا کند ایران باید با دوگانه سازی و تقویت ائتلاف‌های ضد اسراییلی هزینه ورود ائتلاف آمریکا به خلیج فارس را تا حد ممکن افزایش دهد.

این کارشناس مسائل خاورمیانه در مورد ائتلاف‌های امنیتی در منطقه به فرارو گفت: رقابت اصلی دو جبهه ایران و آمریکا بر سر ائتلاف‌سازی است. ستون محور موثر بودن یا نبودن برجام یعنی اینکه اصلا امضای برجام حتی با وجود فروپاشی کار عاقلانه‌ای بود یا نه هم وابسته به همین ائتلاف‌سازی است. ایده موافقان برجام این است که با اینکه آمریکا از برجام خارج شد، ولی باز برجام به نفع ما بود. چون توان ائتلاف‌سازی را از آمریکا گرفته‌ایم. به اعتقاد آن‌ها با اینکه طرف‌های اروپایی و سایرین تعهداتشان را انجام نداده اند و علنا فشار آمریکا مکانیزم برجام را نابود کرده است، باز هم، چون به توان ائتلاف سازی آمریکایی‌ها آسیب زدیم الان خیلی جلوتر هستیم.

صفوی ادامه داد: در مورد ائتلاف دریایی خلیج فارس هم رقابت بر سر ائتلاف سازی است. ایران تلاش می‌کند اتحادیه اروپا را از چسبیدن به آمریکا باز دارد. از طرف دیگر آمریکا تلاش دارد ائتلاف دریایی را گسترش دهد. همچنین آمریکا می‌خواهد هزینه‌های تامین امنیت خلیج فارس را از دیگر بازیگران از جمله اعراب، طرف‌های اروپایی و شرقی بگیرد. استراتژی ایران «امنیت برای همه یا برای هیچکس» است؛ یعنی اگر قرار است یک منطقه امن باشد نمی‌توان برای امنیت آن فیلتر گذاشت که امنیت فقط برای بعضی از بازیگران وجود داشته باشد. ما "امنیت محاسبه شده" نداریم.

او افزود: آمریکا به دنبال "فروش امنیت" است. استراتژی آمریکا از سال‌ها پیش این است که از ایجاد امنیت درآمدزایی کند. این استراتژی به دوران ترامپ محدود نمی‌شود. این استراتژی کلان در سطح نخبگان آمریکا است که ایالات متحده نباید امنیت را مجانی در اختیار دیگران قرار دهد. یک دهه است اندیشمندان آمریکایی به این موضوع می‌پردازند.

این استاد دانشگاه گفت: حالا در شرایطی که آمریکا در خلیج فارس به دنبال درآوردن هزینه‌های امنیت و فروش امنیت است ایران می‌خواهد این منطق آمریکایی‌ها را به هم بریزد. از نظر ایران اولا فروش امنیت در منطقه امنیت زا نیست. دوما اعزام سازه امنیتی با محوریت قدرت‌های فرامنطقه‌ای عملا نه به نفع امنیت ایران است و نه منطقه. اینطور نیست که ایران نسبت به این موضوع بی تفاوت باشد و نظاره گر باشد.

صفوی افزود: بعد از اینکه مسیر‌های کشتیرانی و انتقال انرژی ایران با مشکل مواجه شد، ایران استراتژی «امنیت برای همه یا هیچکس» را در پیش گرفت. وقتی آمریکا مسیر‌های کشتیرانی ایران را با مشکل مواجه می‌کند ایران هم دیگر تعهداتش برای بالا بردن امنیت در خلیج فارس و کلا در جهان را کاهش می‌دهد؛ به تعبیر مقامات رسمی ایران «نگاه سختگیرانه‌تر به خلیج فارس». معنی این عبارت این است که مساله امنیت، بدون ما و با حذف ما برای منطقه خلیج فارس هزینه زا خواهد بود. قرار نیست وقتی آمریکا از برجام بیرون می‌آید و استراتژی فشار حداکثری را در پیش می‌گیرد همه هزینه‌ها را ایران بدهد. دیگران هم باید هزینه بدهند.

این تحلیلگر مسائل امنیتی ادامه داد: در حال حاضر هم ایران و هم آمریکا حداکثر ظرفیت دیپلماسی امنیتی و سیاسی خود را برای تاثیرگذاری بر این ائتلاف به خدمت گرفته‌اند. در ابتدا این ائتلاف از برد چندانی برخوردار نبود، اما بعد از پیوستن انگلیس و استرالیا مساله جدی‌تر شده بود؛ تاحالا که بحث پیوستن اسراییل هم مطرح شده است.

 

صفوی گفت: در کل بحث حضور اسراییل برای پیوستن به امنیت خلیج فارس قدمت زیادی دارد. از سال‌ها پیش که بن سلمان در عربستان قدرت گرفت شاهد شکل‌گیری نوعی از مراوده‌های تجاری و امنیتی بین عربستان و اسراییل بودیم. سفر سال گذشته برخی از مسئولین و وزرای اسراییل به کشور‌های عمان و امارات گام و باب جدیدی در روابط بین کشور‌های اسلامی عربی و اسراییل به وجود آورد. حالا مساله ورود اسراییل به ائتلاف دریایی در خلیج فارس یک حلقه از زنجیری است که قبلا به وجود آمده است و حالا نمای جدیدی به خود می‌گیرد و وجوهی دیگر از خودش را نشان می‌دهد.

مدیر موسسه آینده پژوهی جهان اسلام در مورد تاثیر پیوستن اسراییل به ائتلاف دریایی بر امنیت ایران گفت: اینکه این مساله برای ایران تهدید است یا فرصت به نوع کنشگری ایران بستگی دارد. اگر از جهت جهان اسلام نگاه کنیم ایران دست برتر را دارد؛ یعنی دو گانه‌ای که ایران در جهان اسلام بین خودی و غیر خودی می‌سازد می‌تواند گفتمان موثری باشد. حالا پیوستن اسراییل به ائتلاف دریایی در خلیج فارس گفتمان ایران را تقویت می‌کند. یعنی دولتی‌هایی که نوعی اسلام آمریکایی دارند و به ایالات متحده نزدیک هستند می‌بینند آمریکا بزرگترین دشمن جهان اسلام یعنی اسراییل را در منطقه به همراه خود دارد.

این کارشناس مسائل خاورمیانه: از طرف دیگر من معتقدم حضور اسراییل در منطقه به نوعی دست ایران را برای ضربه زدن هم باز می‌کند. نزدیک شدن اسراییل به منطقه برای ایران مانند نزدیک شدن سیبل است. در واقع حضور اسراییلی‌ها دقت ایران برای هدف قرار دادن آن‌ها را بالا می‌برد.

این کارشناس مسائل امنیتی در مورد نحوه برخورد ایران گفت: ایران باید گفتمان "ضد امنیتی سازی" خلیج فارس را ادامه دهد و گفتمان مربوط به اسراییل ستیزی را ادامه دهد. در کنار آن از حداکثر ظرفیت خودش برای جلوگیری از بزرگ‌تر شدن ائتلاف آمریکایی استفاده کند. حرکت‌های اخیر برای نوعی تنش زدایی با امارات متحده عربی به این موضوع کمک می‌کند و دست برتر ایران را نسبت به حوادث امنیتی منطقه تقویت می‌کند. دیدیم امارات از یمن عقب نشینی کرد و گفتگو‌های سیاسی را با ایران برای تنش زدایی ادامه داد. ایران باید همین روند را با کشور‌های دیگر داشته باشد و اجازه ندهد این ائتلاف قدرت بگیرد و بازیگران زیادی به آن بپیوندند.

صفوی در پایان گفت: این ائتلاف به هیچ وجه نباید موفق شود. گراف‌ها و نمودار‌ها باید نشان دهد بعد از ائتلاف هزینه‌های امنیتی نسبت به قبل از ائتلاف بالا رفته است. موفقیت این ائتلاف یعنی موفقیت جبهه مقابله با ایران. اشکال ندارد آمریکایی‌ها این ائتلاف را تشکیل دهند منتها هزینه‌های آن باید بالا و میزان موفقت آن پایین باشد. فقط در این صورت است که ایران می‌تواند از این میدان پیروز بیرون بیاید.