عربستان، امارات، کویت و عراق را می‌توان سهم ربایان بازار نفت خام ایران نامید؛ کشورهایی که در دوران تحریم ظالمانه غرب علیه ایران، بازار از دست رفته کشورمان را تصرف کردند اما آمارها نشان می‌دهد که این بازار با اجرای برجام و افزایش فروش نفت خام ایران تا اندازه‌ای احیا شده و کشور توانسته نه تنها مشتریان قدیمی بلکه مشتریان جدید نیز به دست بیاورد.
به گزارش روزنامه ایران مفهوم این ادعا پس گرفتن بازار از این 4 کشور است که البته کار آسانی نبود. آنچه باعث شد ایران بتواند در کمتر از 6 ماه بخش اعظم بازار از دست رفته خود را احیا کند بازاریابی قوی شرکت ملی نفت، همخوانی نفت ایران با پالایشگاه‌هایی که پیش از تحریم مشتری ایران بودند، خواست کشورهای مصرف‌کننده برای تنوع بخشی به منابع انرژی خود، امنیت ایران در فضای پسابرجام و علاقه‌مندی خریداران به حضور در صنعت نفت ایران به منظور فعالیت‌های توسعه‌ای بود. تمام این عوامل توانست بازگشت ایران به بازارهای نفت خام را میسر کند به طوری که جهان از این اتفاق متعجب شد.
در دوران تحریم مهم‌ترین بازاری که ایران از دست داد، بازار اروپا بود. کشورهای رقیب نظیر عربستان و عراق توانستند با کمرنگ شدن حضور ایران جایگاه خود و وابستگی کشورهای اروپایی و البته آسیایی را به نفت خامشان بیشتر کنند اما با اجرای برجام ایران توانست بار دیگر به بازارهای اروپا قدم بگذارد و صادرات نفت خام خود به این قاره را از صفر به بیش از 700 هزار بشکه در روز برساند.اکنون ایران به بیش از ۱۵ شرکت و پالایشگر اروپایی نفت خام تحویل می‌دهد.
این موضوع رکورد جدیدی در صادرات نفت خام ایران به قاره سبز محسوب می‌شود. علاوه بر این برای نخستین بار فروش نفت ایران به برخی از مشتریان سنتی عربستان در اروپا آغاز شده است و مفهوم آن ورود ایران به بازار تحت تصرف ریاض است. هر چند که این موضوع با خواست کشورهای اروپایی رخ داده اما موفقیت بزرگی در مراودات بین‌المللی کشور به شمار می‌رود. این میزان نفت خام را شرکت‌های اروپایی در قالب قراردادهای بلند مدت و تک محموله دریافت می‌کنند.
در این باره سید محسن قمصری، عضو هیأت مدیره شرکت ملی نفت گفته است که شرکت‌هایی از یونان، انگلیس، فرانسه، اسپانیا، ایتالیا، اتریش، سوئیس، مجارستان، لهستان و روسیه اقدام به خرید نفت خام از ایران می‌کنند.
اما اخیراً اعضای سازمان کشورهای صادرکننده نفت خام (اوپک) ضمن توافق برای کاهش تولید نفت خام خود به ایران اجازه داده‌اند که تولیدش را 90 هزار بشکه در روز از ابتدای سال 2017 افزایش دهد. این موضوع نشان می‌دهد که ایران می‌تواند صادرات نفت خام خود را به اروپا، آسیا و آفریقا 90 هزار بشکه دیگر نیز بیشتر کند. جالب است که مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران می‌گوید: از هم‌اکنون برای این میزان افزایش تولید مشتری داریم و از این نظر جای نگرانی نیست.
علی کاردر گفت: بازار اصلی نفت خام ایران آسیاست و با افزایش تولید نفت خام ایران صادرات نیز رشد خواهد کرد. کره جنوبی، چین، هند و ژاپن و همین‌طور ترکیه کشورهای آسیایی هستند که از ایران نفت خام می‌خرند. این کشورها مشتری بیش از 60 درصد نفت خام ایران هستند.
مطابق با آخرین آمار اعلام شده از سوی شرکت ملی نفت، تولید نفت خام ایران از 4 میلیون بشکه در روز عبور کرده و صادرات نیز به رکورد 2 میلیون و 440 هزار بشکه در روز دست یافته است. البته آمار اوپک بر اساس منابع غیر رسمی ثبت می‌شود و رقم کمتری را نشان می‌دهد.
6 قرارداد بلند مدت با اروپا
در شرایط فعلی شرکت ملی نفت ایران با ۶ شرکت بزرگ اروپایی شامل توتال فرانسه، ساراس ایتالیا، هلنیک پترولیوم یونان، لوک اویل روسیه، سپسای اسپانیا و توپراش ترکیه قراردادهای بلندمدت فروش نفت امضا کرده به طوری که به طور متوسط بیش از ۶۰ درصد فروش نفت به پالایشگران اروپایی از طریق قراردادهای بلندمدت انجام می‌شود اما حدود 9 پالایشگاه و شرکت نیز به صورت تک محموله از ایران نفت می‌خرند.
تاکنون ایران با شرکت‌های «او‌ام وی» اتریش، انی ایتالیا، لوتوس و «پی کی ان اورلن» لهستان، «او‌ام ال» مجارستان، شل و بریتیش پترولیوم انگلیس، ویتول سوئیس و رپسول اسپانیا قرارداد تک محموله فروش نفت خام سبک، سنگین و میعانات گازی امضا کرده است. در این خصوص خبرگزاری مهر در گزارشی نوشت که نفت فروخته شده صرفاً در پالایشگاه‌های این کشور مورد استفاده قرار نمی‌گیرد به طوری که برخی از محموله‌های نفت صادراتی ایران در پالایشگاه‌هایی در رومانی، آلمان، هلند، لیتوانی و... پالایش و مورد مصرف قرار گرفته است.
اما فروش نفت به قاره سبز به اینجا خلاصه نمی‌شود چراکه مذاکراتی با شرکت‌هایی همچون روس نفت، زابرژنفت روسیه و چند شرکت دیگر بلوک شرق اروپا برای امضای قراردادهای تک محموله یا یکساله فروش نفت خام یا میعانات گازی در جریان است کشورهای بلوک شرق اروپا، بازارهای عربستان و همچنین روسیه به شمار می‌روند که ایران به آن وارد شده است. «پی کی ان اورلن» لهستان یکی از این شرکت هاست.
بازاری که از دست رفت
در سال 2011 عربستان با یک زیرکی خاصی نظام سهمیه‌بندی اوپک را کنار گذاشت. در آن زمان ایران ریاست اوپک را به‌عهده داشت و عربستان مدعی شد برای آنکه عراق را به داخل نظام سهمیه‌بندی بیاوریم سقف 30 میلیون بشکه‌ای نظام سهمیه‌بندی را تجدید کنیم. این پیشنهاد را تمام 12 عضو اوپک قبول کردند. در حالی که این یک اشتباه بسیار بزرگ و تاریخی بود و کاملاً هوشمندانه و با محاسبات عربستان صورت گرفت.
آن زمان غرب اعلام کرده بود که از اول سال 2012 ایران را تحریم می‌کند و عربستان می‌دانست که تولید نفت ایران در سال 2012 کاهش می‌یابد. لیبی نیز تولیدش به دلیل جنگ داخلی کاهش یافته بود. عربستان با علم به کاهش تولید ایران و لیبی در سال 2012 این تصمیم را به اعضا تحمیل کرد تا بدون آنکه هیچ‌کس بتواند آنها را متهم کند تولید نفت خام خود و متحدانش افزایش یابد.
با نگاهی به جدول آمده در متن و تفاوت تولید هر کشور از سال 2011 تاکنون می‌توان دریافت که کدام کشورها بازار ایران را تصاحب کردند اما ایران توانست در شرایطی که مازاد عرضه در بازار وجود داشت بازارش را مجدداً احیا کند و تولید نفت خام خود را افزایش دهد. از آن مهم تر در نشست 171 اوپک این کشورها را متقاعد به کاهش تولید کند. این سهمیه در بیانیه پایانی اجلاس 171 اوپک ثبت شده است و تا اندازه ای مفهوم احیای نظام سهمیه‌بندی اوپک را دارد.
