روابط زناشویی زیر سایه وایبر!

فرارو- تاثیر شبکه‌های مجازی ارتباطی بر زندگی مردم مدتی است که بحث برانگیز شده است.  توجه به این شبکه‌ها و تاثیرات آن‌ها بیش از همه معطوف به برنامه‌هایی مانند وایبر، لاین، واتزاپ و... است که به دلیل حضورشان در موبایل در دسترس‌ترند. این توجه پس از اختلالاتی اخیر در شبکه پرطرفدار وایبر، به مراتب بیشتر شده است. عمده ایرادات به این برنامه‌های مجازی ارتباطی، تاثیر منفی آن‌ها بر خانواده و روابط زناشویی است.

به گزارش فرارو، کارشناسان حوزه فضای مجازی، استفاده‌های اولیه از شبکه‌های ارتباطی مجازی را به سال‌های 1997 و فضاهای مجازی مانند "شش‌درجه" یا Six Degrees که امکان داشتن پروفایل شخصی و آشنایی با دیگران را می‌داد بازمی‌گردانند. از آن زمان و تا ظهور برنامه‌های ارتباطی موبایلی سایت‌های متنوعی ایجاد شدند. پس از حضور گوشی هوشمند اما این ارتباطات وارد دوره جدیدی شد. این تحولات که تحولاتی جهانی بودند، خیلی زود به ایران نیز رسیدند.

حدودا یک دهه از حضور موبایل در زندگی ایرانی‌ها می‌گذرد. در این مدت این وسیله با تغییرات جهانی‌اش متحول شد. ایرانی‌ها نیز در این سال‌ها سعی کردند تا خود را با این تحولات تطبیق دهند. هرچند که در ایران فاصله مشخصی با فناوری جهانی وجود داشته و دارد، اما به هر روی، ایرانی‌ها با نسل جدید موبایل‌، که موبایل‌های هوشمند نامیده می‌شوند، با شبکه‌های اینترنتی جهانی همراه شدند. به مرور تمرکز بر روی فیس‌بوک در ایران به دیگر شبکه‌های تلفن همراه مانند وی‌چت، لاین، وایبر و... نیز کشیده شد. تا جایی که سایت الکسا در آمار خود، بزرگترین گروه مخاطبان وایبر را ایرانیان معرفی کرد.

42 میلیون کاربر فعال ایرانی در شبکه‌های ارتباطی
در حال حاضر چیزی حدود 42 میلیون نفر ایرانی در شبکه‌های اجتماعی فعال هستند. این تعداد همه اقشار جامعه و همه رده‌های سنی را در بر گرفته است. به گفته کارشناسان، با توجه به نقش تاثیرگذار اینترنت و شبکه‌های ارتباطی بر روی جامعه، نمی‌توان منکر تاثیرگذاری شبکه‌های ارتباطی جدید بر خانواده و روابط زناشویی شد.

بهمن ماه 93، روزبه کردونی -مدیر کل دفتر آسیب‌های اجتماعی وزارت کار و رفاه اجتماعی- از تاثیر معنادارِ شبکه‌های اجتماعی مجازی بر روی طلاق و روابط زناشویی سخن گفت. سردار سعید منتظر المهدی –معاون اجتماعی ناجا- نیز از نتایج منفی استفاده از این شبکه‌ها گفته است. منتظرالمهدی ضمن اشاره به خاصیت قبح‌زدایی این شبکه‌ها گفت: "شواهد نشان می‌دهد شماری از کسانی که رو به کج‌روی اخلاقی می‌نهند و در دام مفاسد اخلاقی گرفتار می‌شوند، متاثر از این فضا هستند و بیم آن می‌رود که گسترش دامنه استفاده از فضای وایبر نرخ وقوع طلاق را به صورت نگران‌کننده‌ای فزونی بخشد."

همچنین کارشناسان اجتماعی اضطراب، احساس تنهایی، نداشتن روابط پایدار، ظهور هویت‌های خلق‌الساعه و افسردگی را بخشی از نتایج استفاده از این شبکه‌ها بر روی افراد می‌دانند. از نظر این کارشناسان، افرادی که به هر دلیل نتوانسته و یا نمی‌توانند روابط عمومی و اجتماعی مناسبی با دیگران برقرار کنند بیش از همه به این شبکه‌ها روی خواهند آورد. این استفاده زمانی مسئله‌زا خواهد شد که موجب تضعیف نهادهایی اجتماعی از جمله خانواده شود.

تاثیر شبکه‌های مجازی بر روابط زناشویی چقدر است؟
متخصصان روان‌شناسی از جمله افرادی هستند که بر نقش منفی این شبکه‌ها بر روی روابط خانوادگی و زناشویی تاکید دارند. الهه وفایی (روان‌شناس) ضمن ذکر این نکته که مراجعان به کینیک‌های روان‌شناسی به دلیل تاثیر این شبکه‌ها بر زندگی‌اشان اخیرا کمتر شده‌ و موج اولیه استفاده از این شبکه‌ها کاهش یافته، در گفتگو با فرارو می‌گوید: بنابر مراجعینی به کلینیک‌های روان‌شناسی می‌آیند، شیوع استفاده از این فناوری و راه‌های ارتباطی در میان همه اقشار جامعه وجود دارد، اعم از استاد دانشگاه، مدرس موسیقی، کارمند و... . خیلی از این افراد در پی اصلاح وضع موجود هستند و بسیاری دیگر پس از خوردن شکست‌های عاطفی ناشی از خیانت در اثر رابطه مجازی با دیگری، برای بهبود شرایط روحی‌اشان نیاز به کمک روان‌شناسی دارند.

وی با ذکر مصادیقی درباره اختلافات زناشویی ناشی از این شبکه‌ها گفت: بنابر مراجعات و تماس‌های مردم، روابط فرازناشویی و یا خیانت‌ها اکثرا از جانب مردها و از طریق نرم‌افزارهایی مانند تانگو، لاین، وی‌چت و... که لزوما نیازی به داشتن شماره مخاطب نیست، انجام می‌شوند. زنان نیز در بسیاری موارد به دلیل خوردن شکست‌های عاطفی ناشی از خیانت و جدایی، در رفتاری که بیشتر نوعی مقابله‌به‌مثل است، درگیر روابط عاطفی جدیدی در این شبکه‌ها و فضاهای مجازی می‌شوند، تا خلاء عاطفی‌اشان را از آن طریق جبران و سرشان را گرم کنند.

این روان‌شناس همچنین به دلایلی مانند کنجکاوی آشنایی با دیگران و به خصوص جنس مخالف و خستگی و مشکلات ناشی از روابط زناشویی در استفاده از این شبکه‌ها اشاره کرد.

در دادگاه‌های خانواده چه‌خبر است؟
گذشته از ابعاد روان‌شناسانه تاثیر این شبکه‌ها بر روابط خانوادگی و زناشویی، باید دید که در واقعیت امر چه میزان از طلاق‌ها مستقیما نتیجه تاثیرات آن‌هاست. آرش دولت‌شاهی (وکیل پایه یک دادگستری) در گفتگو با فرارو می‌گوید: آمار مشخصی از طلاق‌هایی که در پی این شبکه‌‌ها رخ می‌دهند وجود ندارند. اما به طور کلی و با توجه به پرونده‌هایی که در دادگاه‌های خانواده وجود دارد، نمی‌توان تعداد آن را زیاد دانست. هنوز هم دلیل اکثر طلاق‌ها مسائل و مشکلات اقتصادی و پس از آن اعتیاد است. یکی از دلایل عمده آن رجوع افراد به این شبکه‌ها نیز مشکلات اقتصادی است؛ فرد کمبودهای مالی‌اش را با این شبکه‌های اجتماعی پر می‌کند و به‌جای اینکه خود، همسر و خانواده‌اش را با صرف هزینه به تفریح، گردش و... ببرد، خود را با این شبکه‌ها که هزینه‌ای نیز ندارند مشغول می‌کند. بنابراین از نظر من تاثیر مستقیمی از این شبکه‌ها بر زندگی افراد نمی‌بینیم، بلکه مسائل ریشه‌ای تر هستند.

کدام عامل موثرتر است؟
در کنار کارشناسانی که از روزافزونی تاثیر منفی شبکه‌های ارتباطی مجازی و موبایلی بر زندگی خانوادگی و زناشویی سخن می‌گویند، کارشناسان دیگر معتقدند باید عمیق‌تر به این مشکلات نگاه کرد. این کارشناسان مقصر دانستن این شبکه‌ها را نوعی فرافکنی و فرار از مشکلات اصلی می‌دانند. دکتر افسر افشارنادری –جامعه‌شناس خانواده- معتقد است روی آوردن افراد به این شبکه‌ها علت‌های اجتماعی زیادی دارد. افشارنادری در گفتگو با فرارو تصریح می‌کند که "رجوع زیاد مردم به شبکه‌های ارتباطی مجازی از خلاءهای جامعه نشات می‌گیرد و بخشی از این استفاده زیاد شبکه‌ای به مشکلات خانواده و درگیری‌های زناشویی بازمی‌گردد." این جامعه‌شناس همچنین معتقد است "ریشه اصلی افزایش طلاق به مشکلاتی بازمی‌گردد که ما به آن‌ها توجه نشان نمی‌دهیم. یکی از این مشکلات عمده مسائل اقتصادی پیرامون ازدواج است و یکی دیگر از آن‌ها نبود فضای مناسب برای برقراری روابط میان جنسیتی است که سبب می‌شود افراد در شبکه‌ها با یکدیگر ملاقات کنند که در پی آن نیز روابطی ناسالم شکل خواهد گرفت که می‌تواند به نهاد خانواده ضربه بزند."